Իվան Իվանով-Վանո
Իվան Պետրովիչ Իվանով-Վանո (ռուս.՝ Иван Петрович Иванов-Вано, իրական ազգանունը` Իվանով[5], հունվարի 27 (փետրվարի 8), 1900, Մոսկվա, Ռուսական կայսրություն[1][2] - մարտի 25, 1987[3][4], Մոսկվա, ԽՍՀՄ[6]), մուլտիպլիկացիոն կինոյի ռուս խորհրդային ռեժիսոր, նկարիչ, սցենարիստ և մանկավարժ[7]։ Խորհրդային մուլտիպլիկացիայի հիմնադիրներից մեկն է։ ԽՍՀՄ ժողովրդական արտիստ (1985 թ.):
 ռուս.՝ Иван Петрович Иванов-Вано | |
|---|---|
| Ծնվել է | հունվարի 27 (փետրվարի 8), 1900 |
| Ծննդավայր | Մոսկվա, Ռուսական կայսրություն[1][2] |
| Մահացել է | մարտի 25, 1987[3][4] (87 տարեկան) |
| Մահվան վայր | Մոսկվա, ԽՍՀՄ |
| Կրթություն | Վխուտեմաս (1923) |
| Քաղաքացիություն |  Ռուսական կայսրություն և  ԽՍՀՄ |
| Մասնագիտացում | մուլտիպլիկացիոն տնօրեն, մուլտիպլիկատոր, նկարիչ, սցենարիստ, կինոռեժիսոր և ռեժիսոր |
| Պարգևներ |        և  |
| IMDb | ID ID 0412108 |
Կենսագրություն խմբագրել
Իվան Իվանով-Վանոն ծնվել է Մոսկվայում` կոշկակարի և տնային տնտեսուհու ընտանիքում։ Հայրը շուտ է լքել ընտանիքը և քանի որ մայրը անգրագետ կին էր, նրա դաստիարակությամբ զբաղվել է ավագ քույրը[5]։
Մանկությունից Իվանով-Վանոյի մոտ հետաքրքրություն էր առաջացել տիկնիկային թատրոնի նկատմամբ, որի համար էլ դեկորացիաներ էր նկարում։ 14 տարեկանում ընդունվել է Մոսկվայի նկարչության, քանդակագործության և ճարտարապետության ուսումնարան (1920 թվականից` ՎԽՈՒՏԵՄԱՍ), որտեղ դասավանդում էր նրա քրոջ ամուսինը[5]։ Այն ավարտել է 1923 թվականին և մեկ տարի անց աշխատանքի անցել` որպես նկարիչ-մուլտիպլիկատոր, իսկ հետո նաև ռեժիսոր` Կինեմատոգրաֆիայի պետական դպրոցում (ներկայումս` Մոսկվայի Գերասիմովի անվան կինեմատոգրաֆիայի համառուսական պետական ինստիտուտ)։ Համակուրսեցիների հետ մասնակցել է առաջին խորհրդային մուլտֆիլմերի ստեղծմանը։ Այդ ֆիլմերը տարբերվում էին այն տարիների իրենց ավանգարդիստական ոճով և հիմնված էին կոնստրուկտիվիզմի դպրոցի վրա։
1936 թվականից աշխատել է «Սոյուզմուլտֆիլմ» կինոստուդիայում։ 1960 թվականին, կինոստուդիայի տիկնիկային միավորումում, Նիկոլայ Լեսկովի վիպակի հիման վրա նկարահանել է իր ամենանշանակալից ֆիլմերից մեկը` «Ձախլիկը»։
Իր ստեղծագործական գործունեության ընթացքում, որպես ռեժիսոր, նկարահանել է 41 ֆիլմ, գրել է 25 ֆիլմի սցենար, որպես բեմադրող նկարիչ, մասնակցել է 5 ֆիլմերի, իսկ որպես նկարիչ-մուլտիպլիկատոր` ևս 5 ֆիլմերի ստեղծման աշխատանքների։ Դրանց մեծամասնությունը նկարահանվել է ռուսական ժողովրդական հեքիաթների հիման վրա։ Նրա առաջին լիամետրաժ «Սապատավոր ձիուկը» (1947 թ., «Կուզկիկ-Քուռկիկը») մուլտֆիլմը, բարձր է գնահատվել Ուոլթ Դիսնեյի կողմից, ով ֆիլմը ցուցադրում էր իր նկարիչներին` որպես ուսումնական ձեռնարկ[8]։ Սակայն, համաձայն գործընկերների խոստովանության, Իվանով-Վանոն այնքան էլ բարեհաճ չէր մուլտիպլիկացիայի դիսնեյական տեսակի նկատմամբ և 1940-ական թվականներից հիմնականում աշխատում էր դասական և ժողովրդական ոճով։ Միաժամանակ, ավանդական մուլտիպլիկացիայից նա կտրուկ անցում կատարեց տիկնիկայինին և փորձարարականին, որը ըստ ռեժիսոր Ստանիսլավ Սոկոլովի, բացատրվում էր նրանով, որ որոշակի շրջանում Իվանով-Վանոն վիճել էր տնօրինության հետ, տարել ինֆարկտ և «աքսորվել» տիկնիկային մուլտիպլիկացիայի բաժին` որպես գեղարվեստական ղեկավար[5]։
Նրա շատ ֆիլմեր արժանացել են միջազգային բարձրագույն մրցանակների։ Ֆեոդոր Խիտրուկի հետ միասին նա հաճախ էր ներկայացնում Խորհրդային Միությունը` տարբեր միջազգային հավաքներում, մասնավորապես Մուլտիպլիկացիոն կինոյի միջազգային ընկերությունում, որը ստեղծվել էր նաև իր նախաձեռնությամբ։
Իվանով-Վանոն զբաղվել է նաև մանկավարժական գործունեությամբ։ 1939 թվականին, ԿՀՊԻ-ում մասնակցել է գեղարվեստական ֆակուլտետի կազմակերպմանը, որտեղ բացվել է մուլտֆիլմերի բեմադրիչների բաժանմունքը, նախաձեռնել է նկարիչ-մուլտիպլիկատորի մասնագիտության դասավանդումը։ Նրա աշակերտներից շատերը դարձել են անիմացիոն կինոյի հայտնի ռեժիսորներ և նկարիչներ։
1950 թվականին հրատարակել է «Նկարված ֆիլմ» գիրքը` մուլտիպլիկացիայի մասին, իսկ 1980 թվականին՝ «Կադր` կադրի հետևից» գիրք-հիշողությունները։
Անձնական կյանք խմբագրել
1928 թվականից Իվանով-Վանոն ամուսնացել է Տատյանա Բեկկերի հետ և ունեցել մեկ դուստր։ Ըստ հարազատների և գործընկերների, սիրում էր սպորտը, զբաղվում էր բռնցքամարտով, ֆուտբոլով, թենիսով, ձկնորսությամբ և այլն[5]։
Մահացել է 1987 թվականի մարտի 25-ին, Մոսկվայում։ Թաղված է Նովոդևիչյան գերեզմանոցում։
Ֆիլմագրություն խմբագրել
| Թվական | Անվանում | Բնօրինակ անվանում | Աշխատանքը |
|---|---|---|---|
| 1925 | Գլխուղեղի մեխանիկան | Механика головного мозга | նկարիչ-մուլտիպլիկատոր |
| 1925 | Չինաստանը հրի մեջ | Китай в огне | նկարիչ-մուլտիպլիկատոր |
| 1927 | Սենկան` աֆրիկացի | Сенька-африканец | ռեժիսոր |
| 1927 | Սահադաշտ | Каток | նկարիչ |
| 1929 | Լսեցեք, լսեցեք, խոսում է Մոսկվան | Слушайте! Слушайте! Говорит Москва... | ռեժիսոր |
| 1929 | Մյունհաուզենի արշավանքները | Похождения Мюнхаузена | նկարիչ |
| 1930 | Կոոպերացիան ռելսերի վրա | Кооперация на рельсах | սցենարիստ |
| 1931 | Փողոցը` լայնքով | Улица поперёк | նկարիչ |
| 1931 | Քառասուն սրտեր | Сорок сердец | նկարիչ-մուլտիպլիկատոր |
| 1933 | Բլեք էնդ Ուայթ | Блэк энд Уайт | ռեժիսոր |
| 1934 | Դուրանդայ թագավորը | Царь Дурандай | ռեժիսոր, սցենարիստ |
| 1936 | Ճպուռն ու մրջյունը | Стрекоза и муравей | ռեժիսոր, սցենարիստ |
| 1937 | Կոտոֆեյ Կոտոֆեևիչ | Котофей Котофеевич | ռեժիսոր |
| 1938 | Քաղերգիծանքի ալմանախ 1 | Журнал политсатиры 1 | ռեժիսոր, սցենարիստ |
| 1938 | Երեք հրացանակիրները | Три мушкетёра | ռեժիսոր, սցենարիստ |
| 1939 | Մոյդոդիր | Мойдодыр | ռեժիսոր |
| 1940 | Իվաս | Ивась | ռեժիսոր |
| 1941 | Սուտլիկը | Лгунишка | ռեժիսոր, սցենարիստ |
| 1941 | Ֆաշիստական ճտքակոշիկը չի տրորելու մեր հայրենիքը | Не топтать фашистскому сапогу нашей родины | ռեժիսոր, սցենարիստ, նկարիչ |
| 1941 | Քաղերգիծանքի ալմանախ 2 | Журнал политсатиры 2 | ռեժիսոր |
| 1943 | Գողացված արևը | Краденое солнце | ռեժիսոր, սցենարիստ |
| 1944 | Հեռախոսը | Телефон | նկարիչ |
| 1945 | Ձմեռային հեքիաթ | Зимняя сказка | ռեժիսոր, սցենարիստ |
| 1947 | Սապատավոր ձիուկը | Конёк-Горбунок | ռեժիսոր |
| 1949 | Սագեր-կարապներ | Гуси-лебеди | ռեժիսոր, սցենարիստ |
| 1949 | Օտար ձայն | Чужой голос | ռեժիսոր |
| 1951 | Հեքիաթ մեռած արքայադստեր և յոթ դյուցազունների մասին | Сказка о мёртвой царевне и семи богатырях | ռեժիսոր, սցենարիստ |
| 1952 | Ձյունանուշը | Снегурочка | ռեժիսոր, սցենարիստ |
| 1953 | Անտառային համերգ | Лесной концерт | ռեժիսոր |
| 1954 | Մոյդոդիր | Мойдодыр | ռեժիսոր, սցենարիստ |
| 1955 | Խիզախ նապաստակը | Храбрый заяц | ռեժիսոր, սցենարիստ |
| 1956 | Տասներկու ամիսները | Двенадцать месяцев | ռեժիսոր |
| 1957 | Երգ` բարեկամության մասին | Песня о дружбе | ռեժիսոր, սցենարիստ |
| 1957 | Ինչ-որ մի թագավորությունում | В некотором царстве… | ռեժիսոր |
| 1959 | Գարնան ճանապարհները | Дороги весны | ռեժիսոր |
| 1959 | Բուրատինոյի արկածները | Приключения Буратино | ռեժիսոր |
| 1962 | Թռչող պրոլետարները | Летающий пролетарий | ռեժիսոր |
| 1964 | Ձախլիկը | Левша | ռեժիսոր, սցենարիստ |
| 1965 | Ինչպես մի մարդ երկու գեներալների կերակրեց | Как один мужик двух генералов прокормил | ռեժիսոր, սցենարիստ |
| 1966 | Գնա այնտեղ, չգիտեմ ուր | Поди туда, не знаю куда | ռեժիսոր |
| 1967 | Լեգենդ չար հսկայի մասին | Легенда о злом великане | ռեժիսոր, սցենարիստ |
| 1969 | Տարվա եղանակները | Времена года | ռեժիսոր, սցենարիստ |
| 1971 | Կոտորած Կերժենցի մոտ | Сеча при Керженце | ռեժիսոր, սցենարիստ |
| 1972 | Ավե Մարիա | Аве Мария | ռեժիսոր, սցենարիստ |
| 1973 | Առողջությունը սկսվում է տանը | Здоровье начинается дома | ռեժիսոր |
| 1975 | Սապատավոր ձիուկը | Конёк-Горбунок | ռեժիսոր, սցենարիստ |
| 1979 | Կախարդական լիճը | Волшебное озеро | ռեժիսոր, սցենարիստ |
| 1981 | Պատմություններ իմ մանկությունից | Истории из моего детства | ռեժիսոր |
| 1984 | Հեքիաթ Սալթան թագավորի մասին | Сказка о царе Салтане | ռեժիսոր, սցենարիստ, նկարիչ |
| 1986 | Աքաղաղն ու բոյարը | Петух и боярин | սցենարիստ |
Գրականություն խմբագրել
- Сергей Капков Энциклопедия отечественной мультипликации. — М.: Алгоритм, 2006. — С. 283—284. — 816 с. — 3000 экз. — ISBN 5-9265-0319-4
- КИНО: Энциклопедический словарь, М. Советская энциклопедия, 1987, стр. 148.
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ 1,0 1,1 1,2 Иванов-Вано Иван Петрович // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 Bendazzi G. Foundations - The Golden Age — Taylor & Francis, 2016. — P. 81. — ISBN 978-1-138-85452-9
- ↑ 3,0 3,1 3,2 Internet Movie Database — 1990.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 Венжер Н. Я., Капков С. В. Animator.ru (ռուս.) — 2000.
- ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 «Острова. Иван Иванов-Вано». Телеканал «Культура». 2015. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ դեկտեմբերի 5-ին. Վերցված է 2017 թ․ հուլիսի 6-ին.
- ↑ «Иван Петрович Иванов-Вано. Биографическая справка». ՌԻԱ Նովոստի. 8 февраля 2010. Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 23-ին. Վերցված է 2010 թ․ օգոստոսի 13-ին.
- ↑ Большая советская энциклопедия. Главный редактор А. М. Прохоров, 3-е изд. Т. 10. Ива — Италики. 1972. 592 стр., илл.; 44 л. илл. и карт. 1 карта-вкл.
- ↑ Peter Rollberg Historical Dictionary of Russian and Soviet Cinema(անգլ.) // George Washington University. — 2016. — С. 328. — ISSN 978-1-4422-6842-5.
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Իվան Իվանով-Վանո» հոդվածին։ |