Իվան Իլյիչի մահը
«Իվան Իլյիչի մահը» (ռուս.՝ «Смерть Ивана Ильича»), Լև Տոլստոյի վիպակներից, որի վրա նա աշխատել է 1882-1886 թթ։ Ստեղծագործությունում նկարագրվում է դատական պաշտոնյայի տանջալից մահը։ Տոլստոյի վիպակը իր գրական ձևով լայնորեն ճանաչում ունի համաշխարհային գրականության ոլորտում։
| Իվան Իլյիչի մահը ռուս.՝ Смерть Ивана Ильича | |
|---|---|
 | |
| Տեսակ | վիպակ, Նովել և գրական ստեղծագործություն |
| Ձև | վիպակ |
| Հեղինակ | Լև Տոլստոյ |
| Երկիր | .svg){kind=small} Ռուսական կայսրություն |
| Բնագիր լեզու | ռուսերեն |
| Գրվել է | 1882 |
| Տեսարան | Սանկտ Պետերբուրգ |
| Հրատարակվել է | 1886 |
 The Death of Ivan Ilyich | |
Սյուժե խմբագրել
Վիպակի սկզբում պաշտոնյաները քննարկում են իրենց գործընկերոջ՝ Իվան Իլյիչ Գոլովինի մահվան լուրը։ Նրանցից յուրաքանչյուրը մտածում է, թե ինչ օգուտ կարող է քաղել այդ մարդու մահվանից։ Ընդգծելով «կենդանի դիակների» եսասիրությունը, «ձգտելով ապրել կյանքը գեղեցիկ և արժանապատիվ», հեղինակը խնամքով է վերաբերում Իվան Իլյիչի հիվանդության և մահվան մասին նատուրալիստական պատմվածքին։ Իվան Իլյիչի կյանքի անցյալ պատմությունը ամենապարզ և ամենասարսափելին էր։ Հեղինակը նկարագրում է իր հերոսի «պատշաճ և հաճելի» կյանքի պատմությունը, որի գագաթնակետը դարձավ նրա կողմից մի հիանալի բնակարանի ձեռքբերումը, կահավորված նուրբ ոճով։ Փորձելով ցույց տալ պաստառագործին, թե ինչպես պետք է կախել վարագույրը, Իվան Իլյիչը ընկնում է սանդուղքից։ Այդ ընկնելը դառնում է նրա հիվանդության սկիզբը, սկզբնական շրջանում դա վերածվեց բութ ցավերի։ Ժամանակի ընթացքում ցավը ուժեղացավ, սակայն այդպես էլ ախտորոշումն անհայտ մնաց։ Իվան Իլյիչի մահը վերածվեց նրա հոգու զարթոնքի։ Բաց թողնելով հոգին, նա իր առաջ տեսնում է լույս և զգում է անկեղծ երջանկությունը։ Նրա հոգու ընկերը դեպի իրական կյանք դառնում է Գերասիմը, որը լրացնում է ժողովրդի կողմից Տոլստոյի հերոսների պատկերասրահը, և որոնք ավելի մոտ են բնության հետ (Պլատոն Կարատաևը «Երեք մահ» պատմվածքից)։ Վ. Վ. Նաբոկովն ավարտին հայտնաբերել է բուդդիզմի արձագանքներ։ Ամեն ինչ տեղի է ունենում ինչպես կախարդական հեքիաթում, որտեղ հրեշը վերածվում է արքայազնի և ամուսնանում է գեղեցկուհու հետ, իսկ հավատը շնորհվում է հոգևոր նորացման համար։
Նախատիպը խմբագրել
Գլխավոր հերոսի նախատիպը համարվում է Տուլայի դատախազ Իլյա Իլյիչ Մեչնիկովը, որի մեջ Տոլստոյը տեսնում էր վերադաս մարդու բոլոր հատկանիշները։ Ծանր հիվանդ Մեչնիկովը շրջապատին զարմացնում էր «իր ապարդյուն անցկացրած կյանքի մասին» խոսակցություններով, նրա հայտնի եղբայրը՝ Իվան Իլյիչը ենթադրում է, որ իր վիպակում Տոլստոյը «տվել է մահվան ճշգրիտ նկարագրություն»։
Կարծիքներ և գնահատականներ խմբագրել
- «Այս ստեղծագործությունը Տոլստոյի ամենապայծառ, ամենակատարյալ և ամենաբարդ ստեղծագործությունն է» - Վ. Վ. Նաբոկով[1]։
- «Ոչ մի ժողովրդի մոտ, աշխարհում ոչ մի տեղ չկա այսպիսի հիանալի ստեղծագործություն։ Ամեն ինչ փոքր է, քիչ է համեմատած այս 70 էջերի հետ» - Վլադիմիր Ստասով[2]։
- «Խոսել Իվան Իլյիչի մահվան մասին և հիանալ նրանով տեղին չէ։ Դա մի այնպիսի բան է, որը դադարել է արվեստ լինել, այլ պարզապես ստեղծագործություն է» - Իվան Կրամսկոյ[3]
- «Կարդացել եմ «Իվան Իլյիչի մահը»։ Ավելի քան վստահ եմ, որ Տոլստոյը մեծագույն արվեստագետներից է։ Նա միայնակ բավական է, որպեսզի ռուս ազգը երբեք ամոթից չխոնարհի գլուխը, երբ նրա առաջ հաշվի են առնում այն ամենը, ինչ տվել է Եվրոպան...»[4]- Պյոտր Չայկովսկի
- «Ամեն մի բժիշկ պետք է ուշադրությամբ կարդա այս պատմվածքը, որից այս թեմայով ավելի հզոր չկա համաշխարհային գրականության մեջ, և նրա առաջ կբացահայտվեն այն սարսափն ու կասկածանքը, որը զգում են քաղցկեղով հիվանդները»[5] - Ա. Տ. Լիդսկի
- «Ես ուշադրությամբ կարդացել եմ «Իվան Իլյիչի մահը»։ Ոչինչ միայն ձանձրալի հետաքրքրասիրությունից չեմ զգացել։ Փաստն այն է, որ սովորական մարդուն հերոսացնելն հաջողության չի կարող հասնել։ Նա արժանի չէ որևէ կարեկցանքի կամ անակնկալի։ Հետևաբար ձախողվում է»[6] - Էդուարդ Լիմոնով
Վեպի երկրպագուներից են համարվում նաև Իվան Բունինը, Յուրի Տրիֆոնովը, Խուլիո Կորտասար, Էքզիստենցիալիզմի դասականները։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ В. В. Набоков. «Лекции по русской литературе». М., «Независимая газета», 1998. Стр. 309.
- ↑ Лев Толстой и В. В. Стасов. Переписка. 1878—1906. Л., 1929, с. 74.
- ↑ И. Н. Крамской. Письма в двух томах. М., 1966, т. 11, с. 260.
- ↑ «Дневники П. И. Чайковского, 1873—1891», М., 1923, с. 211.
- ↑ А. Т. Лидский. «Смерть, болезнь и врач в художественных произведениях Л. Н. Толстого» — «Русская клиника», 1929, XI, 6, 8—9
- ↑ Лимонов. Священные монстры.
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Իվան Իլյիչի մահը» հոդվածին։ |