Վիքիպեդիա

Իսրայելա-պաղեստինյան ճգնաժամ (2021)

2021 թվականի մայիսի 6-ին բախումներ են սկսվել պաղեստինցի և հրեա ցուցարարների միջև, հակամարտությանը միջամտել է Իսրայելի ոստիկանությունը՝ փորձելով կանգնեցնել նրան։ Հակամարտությունը ծագել է Իսրայելի Գերագույն դատարանի՝ Արևելյան Երուսաղեմի շրջանի Շեյխ-Ջարախ թաղամասի բնակելի տներից պաղեստինցիների վտարման մասին ծրագրված որոշման պատճառով։ Մայիսի 7-ի երեկոյան պաղեստինցի արաբների խումբը քարկոծել և ճայթռուկներ է նետել Շհեմյան դարպասների մոտ կանգնած ոստիկաններին՝ նրանց իրենց հետևից տանելով Ալ-Ակսա մզկիթի մոտ, ինչը բարդացրել է հակամարտությունը[1]։ Դրանից հետո Գերագույն դատարանի որոշման կատարումը հետաձգվել էր 30 օրով, քանի որ Իսրայելի կառավարության իրավական խորհրդական Ավիհայ Մանդելբլիտը ձգտում էր նվազեցնել լարվածությունը[2]։

Մայիսի 9-ին ծայրահեղ աջ հրեա ազգայնականների խմբի երթի ֆոնին, որն ավելի ուշ չեղյալ էր հայտարարվել[3][4][5], իսրայելական ոստիկանությունը, որը պատասխանատու էր իրավակարգի և հասարակական հանգստության պահպանման համար, ստիպված էր գրոհել Ալ-Ակսա մզկիթը, մուսուլմանների համար գլխավոր սրբազան վայրը։ Ի պատասխան մայիսի 10-12-ը ՀԱՄԱՍ-ը և «Իսլամական ջիհադը» ավելի քան 1500 հրթիռ են արձակել Իսրայելի ուղղությամբ[6], Իսրայելի պաշտպանության բանակի մամուլի ծառայության տվյալներով՝ խոցելով տներ և դպրոց[7], սպանելով երկուսին և վիրավորելով առնվազն 70 իսրայելցի խաղաղ բնակիչների[8][9]։

Իսրայելն ավիահարվածներ է հասցրել Գազայի ռազմական ենթակառուցվածքների օբյեկտներին, և, ինչպես հաղորդել են ոլորտի պաշտոնական աղբյուրները[10], առնվազն 30 պաղեստինցի է սպանվել, այդ թվում՝ տասը երեխա, ևս 203-ը վիրավորվել են[11]։ Իսրայելի պաշտպանության բանակի մամուլի ծառայության տվյալներով՝ սպանվածներից առնվազն 15-ը ՀԱՄԱՍ ահաբեկչական խմբավորման անդամներ են եղել[12]։ Մայիսի 11-ին Իսրայելի ռազմաօդային ուժերի ավիահարվածի հետևանքով փլուզվել է Գազայում գտնվող 13-հարկանի բնակելի աշտարակը, որտեղ տեղակայված էր ՀԱՄԱՍ-ի քաղաքական ղեկավարության կողմից օգտագործված գրասենյակը։ Նախօրեին, հետևելով կետային ավիահարվածների ավանդական մարտավարությանը, Իսրայելի ռազմաօդային ուժերի ղեկավարությունը բնակիչներին տեղեկացրել է շենքից հեռանալու և պաշտպանված շինություններում թաքնվելու անհրաժեշտության մասին[13][14][15]։

Մայիսի 21-ից կողմերը պայմանավորվել են հրադադարի մասին։

Նախապատմություն խմբագրել

 
Մուտքը՝ Շեյխ-Ջառախ թաղամաս։

Շեյխ-Ջարահում հողի շուրջ ձգձգված վեճը 1948 թվականից համարվում է իսրայելա-պաղեստինյան վեճերի բնորոշ նմուշ[16]։ Իսրայելի օրենքները թույլ են տալիս հրեաներին երկրի դեմ հայց ներկայացնել Արևմտյան ափին և Արևելյան Երուսաղեմում, որին նրանք տիրապետում էին մինչև 1948 թվականը, սակայն մերժում են պաղեստինցիների ավելի քան բազմաթիվ նմանատիպ պահանջներ Իսրայելի հողի նկատմամբ, որին նրանք տիրապետում էին մինչև հրեական պետության ձևավորումը[17][18]։ Երուսաղեմի քաղաքական հետազոտությունների ինստիտուտի տվյալներով՝ սեփականության իրավունքին նման մոտեցումն անընդունելի է միջազգային իրավունքում, և որոշ վերլուծաբաններ պնդում են, որ այդ միջոցներով ստեղծված՝ Արևելյան Երուսաղեմում հրեաների սեփականության իրավունքների վերականգնման նախադեպը պաղեստինցիների առջև կբացի 1948 թվականի պատերազմի ժամանակ գրավված Արևմտյան Երուսաղեմում իրենց սեփականության վերականգնման իրավունքի հավակնելու հնարավորությունը։

Վիճելի հողը 1870-ական թվականներին հրեական թրասթերով գնվել է արաբական հողատերերի կողմից[19]։ 1948-1949 թվականների արաբա-իսրայելական պատերազմի արդյունքում վիճելի հողերը ներառող տարածքը ժամանակավորապես անցել է Հորդանանի վերահսկողության տակ։ 1956 թվականին Հորդանանի կառավարությունը, ՄԱԿ-ի Փախստականների հարցերով կազմակերպության հետ համագործակցությամբ, պաղեստինցի փախստականների 28 ընտանիք է տեղավորել որպես վարձակալներ այն նույն հողատարածքում, որով Հորդանանը ղեկավարում էր որպես «թշնամական սեփականության պահապան», և որն ավելի վաղ պատկանում էր հրեական վստահում։ 1967 թվականի Վեցօրյա պատերազմից հետո այդ շրջանը հայտնվեց Իսրայելի վերահսկողության տակ։

1972 թվականին Իսրայելի կառավարությունը գրանցել է վիճելի հող և անշարժ գույք դրա վրա որպես հրեական սեփականություն, և նրանք դրանից հետո պահանջել են, որ պաղեստինցի վարձակալները վճարեն իրենց վարձավճարը։ 1990-ական թվականներին պաղեստինցի ընտանիքների վտարման կարգադրություններ են հրապարակվել[20]։ Չկարողանալով վտարել պաղեստինցի վարձակալներին, նրանց տրաստերը վաճառել են աջ հայացքներով հրեա վերաբնակիչների կազմակերպության տները, որն այդ ժամանակվանից ի վեր բազմիցս փորձել է վտարել պաղեստինցի վարձակալներին։ Պաղեստինցի վարձակալները 1940-ական թվականներին Իսրայելից հեռացած փախստականների ժառանգներն են, որոնք իրադարձությունների արդյունքում արաբական միջավայրում հայտնի են որպես Նակբա[21][22][23][24]։

2010 թվականին Իսրայելի Գերագույն դատարանը մերժել է Պաղեստինյան ընտանիքների բողոքը, որոնք բնակվում էին Շեյխ-Ջարահ շրջանում 57 բնակելի միավորներով, և որոնք դատարան էին դիմել իրենց սեփականության իրավունքը ճանաչելու միջնորդությամբ[20]։ Սպասվում էր, որ 2021 թվականի մայիսի 10-ին Իսրայելի Գերագույն դատարանը որոշում կկայացնի այն մասին, թե արդյոք հաստատել է Շեյխ-Ջարախ շրջանից պաղեստինցի վեց ընտանիքների արտաքսումը։

Իսրայելցի ծայրահեղ աջ քաղաքական գործիչ Իտամար Բեն Գվարահ այցելել է Շեյխ-Ջարահ բախումներից առաջ, որտեղ հայտարարել է, որ տները պատկանում են հրեաներին, և ոստիկանությանը խորհուրդ է տվել «կրակ բացել» ցուցարարների վրա[25], ինչն էլ իր հերթին կրակի վրա յուղ է լցրել[26]։

Պաղեստինցի ցուցարարները նաև հիասթափված էին Պաղեստինի նախագահ Մահմուդ Աբասի որոշումից՝ հետաձգել 2021 թվականի խորհրդարանական ընտրությունները Պաղեստինում, ենթադրելով, որ նա դա արել է, որպեսզի խուսափի իր կուսակցության քաղաքական պարտությունից[25][27]։

Բախումների սկիզբ խմբագրել

 
Ալ-Ակսա մզկիթի աերոֆոտնիկը Տաճարի լեռան վրա, որոշ բախումների վայրերը

Պաղեստինցիների և իսրայելցիների առաջին բախումը տեղի է ունեցել մայիսի 6-ին Շեյխ-Ջարահում, որտեղ պաղեստինցի ընտանիքներին վտարում էր սպառնում։ Պաղեստինցի ցուցարարները երեկոյան իֆտարներն անցկացրել են դրսում։ Մայիսի 6-ին իսրայելցի բնակիչներն ու հրեական աջակողմյան Օցմա Իեգուդիտ կազմակերպության անդամները պաղեստինցիներից ճանապարհի վրա սեղան են տեղադրել։ Սոցիալական լրատվամիջոցների տեսանյութերում ցուցադրվել է, թե ինչպես են երկու կողմերն իրար քարեր ու աթոռներ նետում։ Իսրայելական ոստիկանության միջամտությունից հետո ձերբակալվել է առնվազն 7 մարդ[28]։

Հետագա բախումները հաջորդել են Ալ-Ակսա մզկիթում։ Պաղեստինի Կարմիր մահիկի ընկերությունը հայտնել է, որ այդ երեկո Երուսաղեմում վիրավորվել է 136 մարդ, իսկ Իսրայելի կառավարությունը հայտարարել է, որ վիրավորվել է ևս վեց ոստիկան[29]։

Նոր բախումները տեղի են ունեցել մայիսի 8-ին, մուսուլմանների համար սրբազան գիշերը՝ Լեյլաթ ալ Քադիրի ժամանակ[30]։ Պաղեստինցիների բազմությունը քարեր է նետել, խարույկ վառել և վանկարկել «Հարված Թել Ավիվին» և «հոգով ու արյունով մենք կփրկենք Ալ Աքսին», ինչը The Times of Israel-ը բնութագրել է որպես ՀԱՄԱՍ-ի աջակցություն[31]։ Հատուկ նշանակության ջոկատի համազգեստ հագած ոստիկանները կիրառել են լուսաձայնային նռնակներ և ջրցան մեքենաներ։ Տուժել է առնվազն 80 մարդ։

Մայիսի 9-ի առավոտյան իսրայելական ուժերը գրոհել են Ալ-Ակսա մզկիթը, որը իսլամի նշանակությամբ երրորդն է, ինչի հետևանքով հարյուրավոր մարդիկ են վիրավորվել[32][33]։ Պաղեստինցիները քարեր, ճայթռուկներ և ծանր առարկաներ են նետել, իսկ իսրայելական ոստիկանությունը կիրառել է լուսաձայնային նռնակներ, արցունքաբեր գազ և կրակել ռետինե փամփուշտներով բողոքող ցուցարարների վրա[34][35][36]։ Ոստիկանության կողմից մարտական զենք չի կիրառվել։

Գրոհը տեղի է ունեցել Երուսաղեմի օրվա՝ Վեցօրյա պատերազմից հետո (1967) Երուսաղեմի արևելյան մասի հսկողության տակ անցնելու պատվին հռչակված տոնի նախօրյակին[37]։ Առնվազն 215 պաղեստինցի է վիրավորվել, որոնցից 153-ը հոսպիտալացվել են[1]։ Հաջորդ գիշեր Գազայի գրոհայինները հրթիռակոծել են Իսրայելը[38]։

Մայիսի 10-ի երեկոյան և գիշերը ագրեսիվ տրամադրված արաբ ցուցարարները դուրս են եկել Լոդե քաղաքի փողոցներ, որտեղ քարեր և հրկիզող ռումբեր են նետել հրեական տների, դպրոցի և սինագոգի վրա, այնուհետև հարձակվել հիվանդանոցի վրա։ Անկարգությունների մասնակիցների վրա կրակոցներ են արձակվել, ինչի հետևանքով զոհվել է մեկ և վիրավորվել երկուսը, ձերբակալվել է հրաձգության մեջ կասկածվող հրեա[39]։

Զանգվածային բողոքի ցույցերն ու անկարգություններն ուժեղացել են ողջ Իսրայելում, հատկապես արաբական զգալի բնակչությամբ քաղաքներում։ Մայիսի 11-ին Լոդայի քաղաքապետ Յաիրը Իսրայելի վարչապետ Բենյամին Նեթանյահուին կոչ է արել քաղաքում տեղակայել իսրայելական սահմանային «Մագավ» ոստիկանությանը՝ հայտարարելով, որ ամբողջությամբ կորցրել է քաղաքի նկատմամբ վերահսկողությունը և իրավիճակը «մոտ է քաղաքացիական պատերազմին»[40]։ Նեթանյահուն արտակարգ դրություն է հայտարարել մայիսի 11-ին՝ 1966 թվականից ի վեր առաջին անգամ, երբ Իսրայելը արտակարգ լիազորություններ է կիրառել արաբական համայնքի նկատմամբ[41][42]։ Իսրայելի հասարակական անվտանգության նախարար Ամիր Օհանան հայտարարել է այդ որոշմանը աջակցելու մասին։

Մի քանի պաղեստինցիներ հայտնել են, որ տեքստային SMS-հաղորդագրություններ են ստացել Իսրայելի ռազմական հետախուզությունից՝ «Բարև. պարզվել է, որ դուք մասնակցել եք Ալ-Ակսա մզկիթում բռնության գործողություններին։ Դուք պետք է պատասխանատվության ենթարկվեք»[43][44]։

Հակամարտության էսկալացիա խմբագրել

ՀԱՄԱՍ-ը Իսրայելից պահանջել է մայիսի 10-ին՝ ժամը 18:00-ին Ալ-Ակսա մզկիթից դուրս բերել իր զորքերը[45][46]։ Ծայրահեղ ժամկետի ավարտից մի քանի րոպե անց ՀԱՄԱՍ-ը Գազայի հատվածից ավելի քան[47] 150 հրթիռ է արձակել Իսրայելի ուղղությամբ[48]։ Իսրայելի պաշտպանության բանակը (ՑԱԽԱԼ) հայտնել է, որ Երուսաղեմի և Բեյթ Շեմեշի ուղղությամբ արձակվել է յոթ հրթիռ և մեկը բռնագրավվել է[49]։ Հակատանկային հրթիռը արձակվել է նաև իսրայելական քաղաքացիական մեքենայի ուղղությամբ, ինչի հետևանքով վարորդը վիրավորվել է[7]։

Մայիսի 11-ին Գազայի հատվածում Հանադի 13-հարկանի բնակելի աշտարակը փլուզվել է իսրայելական ավիահարվածի հետևանքով[13][14][15]։ ՑԱԽԱԼ-ը հայտարարել է, որ շենքում են գտնվում գրասենյակներ, որոնք օգտագործվում են ՀԱՄԱՍ-ի կողմից։ Հետևելով ՀԱՄԱՍ և «Իսլամական ջիհադ» ահաբեկչական խմբավորումների ռազմական ենթակառուցվածքի ոչնչացման նպատակով կետային հարվածներ հասցնելու ավանդական մարտավարությանը՝ ՑԱԽԱԼ-ի ղեկավարությունը նախապես զգուշացրել է շենքում գտնվող խաղաղ բնակիչներին՝ նրանց բավարար ժամանակ տրամադրելով տեղից տարհանելու համար։ ՀԱՄԱՍ-ը և «Իսլամական ջիհադը» ի պատասխան 130 հրթիռ են արձակել Թել Ավիվի ուղղությամբ[50]։

Մայիսի 11-ին Իսրայելի պետական նավթամուղում հրթիռ է ընկել[51]։

Մայիսի 12-ին իսրայելական ռազմաօդային ուժերը Գազայի հատվածում ոչնչացրել են տասնյակ ոստիկանների և անվտանգության օբյեկտների, ՀԱՄԱՍ-ը հայտարարել Է, որ իր ոստիկանության կենտրոնակայանը ոչնչացված թիրախների թվում էր[52]։ ՀԱՄԱՍ արմատական իսլամիստական շարժման մի քանի հրամանատարներ են զոհվել Գազայի հատվածին իսրայելական ավիահարվածի հետևանքով՝ ի պատասխան հրթիռակոծությունների[53]։ Մայիսի 12-ին Գազայից Իսրայելի ուղղությամբ արձակվել է ավելի քան 850 հրթիռ[54]։

Իսրայելցի զինվորականների տվյալներով՝ առնվազն 200 հրթիռ չի հասել Իսրայելին և ընկել է Գազայի հատվածում[55]։

Մայիսի 13-ին Լիբանանի տարածքից երեք հրթիռ է արձակվել, դրանք ընկել են Միջերկրական ծով՝ Իսրայելի հյուսիսային ափից ոչ հեռու[56]։

Մայիսի 14-ի գիշերը Իսրայելի Պաշտպանության բանակը ցամաքային և օդային գործողություն է սկսել Գազայի հատվածում[57]։ Իսրայելը Գազայի հատվածում պաղեստինյան ՀԱՄԱՍ արմատական շարժման կողմից կառուցված թունելների համակարգը վերածել է ինքնաթիռների և տանկերի զանգվածային հարվածների։ Իսրայելցի ոչ մի զինվոր չի մտել Գազայի հատված[58]։ «Պատերի պահապան» հակաահաբեկչական գործողության ընթացքում ՑԱԽԱԼ-ը ՀԱՄԱՍ-ի զինյալների գտնվելու վայրը հաշվարկել է արհեստական ինտելեկտի «Խիմերա» (Chimera) համակարգով մուլտիկոպտերների օգնությամբ, որը մշակվել է Thirdeye Systems ընկերության կողմից՝ Պաշտպանության նախարարությունում սպառազինությունների մշակման բաժնի աջակցությամբ[59]։ 2021 թվականի մայիսի 14-ին Իսրայելի Պաշտպանության բանակը հաղորդել է, որ ՀԱՄԱՍ-ը վերջին չորս օրվա ընթացքում առնվազն 1750 հրթիռ է արձակել Իսրայելի ուղղությամբ[60]։

Մայիսի 14-ին Սիրիայի տարածքից երեք հրթիռ է արձակվել, 2-ն ընկել է բաց տեղանքում, մեկը չի հասել Իսրայելի տարածք[61]։

Մայիսի 15-ին ՀԱՄԱՍ խմբավորումը հրթիռակոծել է Իսրայելի ռազմածովային բազան և Աշդոդ քաղաքի նավահանգիստը[62]։

Մայիսի 17-ին իսրայելցի զինվորականները հայտնել են, որ մեկ շաբաթվա ընթացքում ՀԱՄԱՍ-ի զինյալները Գազայի հատվածից արձակել են 3100 հրթիռ[63]։

Իսրայելի պաշտպանության բանակի մամուլի ծառայության տվյալներով՝ մայիսի 17-ի ժամը 19:00-ից մինչև մայիսի 18-ի ժամը 7:00-ն Գազայի հատվածից Իսրայելի բնակելի շրջանների ուղղությամբ արձակվել է մոտավորապես 90 հրթիռ, որոնցից մոտավորապես 22 տոկոսն ընկել է սեկտորի տարածքում, իսկ մնացածը որսացել է «Երկաթե գմբեթ» ՀՕՊ համակարգը[64]։

Եգիպտոսի միջնորդությամբ հաջողվել է համաձայնության հասնել ՀԱՄԱՍ-ի և Իսրայելի միջև հրադադարի մասին, որն ուժի մեջ է մտել մայիսի 21-ի գիշերը ժամը 2-ին։ Շատ պաղեստինցի արաբներ հրադադարը ընկալեցին որպես պաղեստինյան դիմադրության հաղթանակ։ Իսրայելի կառավարությունն իր կողմից հայտարարել է, որ 11-օրյա արշավի ընթացքում Իսրայելը հսկայական հաջողության է հասել իր նպատակին՝ ՀԱՄԱՍ-ի ռազմական ենթակառուցվածքի ոչնչացմանը հասնելու գործում, ինչը, Իսրայելի իշխանությունների կարծիքով, պետք է հանգեցնի ավելի երկարաժամկետ խաղաղության և հանգստության։

Զոհեր խմբագրել

Ավիահարվածների առաջին երեք օրերի ընթացքում զոհվել է 53 պաղեստինցի, այդ թվում տասնչորս երեխա, երեք կին և հինգ գյուղացի, ևս 320-ը վիրավորվել են։ Մի քանի մարդ է սպանվել ՀԱՄԱՍ-ի ռազմաքաղաքական օբյեկտների կետային ռմբակոծությունների ժամանակ, որոնք տեղակայված են բնակելի տներում կամ դրանց հարակից տարածքներում[65][66]։ Ոչնչացվել Է ՀԱՄԱՍ-ի ղեկավարներից մեկը՝ Մոհամեդ Աբդուլա Ֆայադ անունով, ինչպես նաև «Իսլամական ջիհադ» կազմակերպության երկու բարձրաստիճան հրամանատար։ ՀԱՄԱՍ-ի ևս մեկ անդամ սպանվել է մայիսի 11-ին[12][67][68]։ Վիճաբանություն կա այն մասին, թե արդյոք Գազայի հատվածում հակամարտության առաջին զոհերից մի քանիսը զոհվել են իսրայելական ավիահարվածի հետևանքով, թե ժամանակից շուտ ընկած սեփական հրթիռից[69]։

Մայիսի 11-ին ՀԱՄԱՍ-ը և իսլամական ջիհադն արձագանքել են իսրայելական գնդակոծություններին՝ հարյուրավոր հրթիռներ արձակելով Աշդոդի և Աշկելոնի ուղղությամբ, ինչի հետևանքով երկու մարդ զոհվել է, ավելի քան 90-ը՝ վիրավորվել[7][8][9]։ ՀԱՄԱՍ-ը հայտարարել է, որ իրենք կատարել են իրենց «ամենամեծ արգելափակող կրակը»՝ հինգ րոպեում արձակելով 137 հրթիռ։ Իսրայելի երրորդ քաղաքացին՝ կինը, զոհվել է Ռիշոն լե Ցիոնի հրթիռակոծությունից[70]։

2021 թվականի մայիսի 14-ին Իսրայելի Պաշտպանության բանակը հաղորդել է, որ հարձակման հետևանքով իսրայելցիների զոհերի թիվը հասել է յոթի[71]։

Հակամարտության ընդամենը 11 օրվա ընթացքում զոհվել է 244 մարդ, գրեթե 2 հազարը վիրավորվել է։ Պաղեստինյան կողմի տվյալներով՝ Գազայի հատվածում զոհվել է 232 մարդ, նրանցից մոտ 100-ը՝ կանայք և երեխաներ։ Իսրայելական կողմի պնդմամբ՝ զոհերից առնվազն 150-ը ՀԱՄԱՍ-ի և «Պաղեստինյան Իսլամական ջիհադ» խմբավորման զինյալներն են եղել։ Իսրայելում, ըստ պաշտոնական տվյալների, զոհվել է 12 մարդ, հարյուրավոր մարդիկ վնասվածքներ են ստացել։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ↑ 1,0 1,1 Ben Zion, Ilan (2021 թ․ մայիսի 10). «More than 300 Palestinians hurt in Jerusalem holy site clash». Associated Press. Վերցված է 2021 թ․ մայիսի 10-ին.
  2. ↑ Kingsley, Patrick (2021 թ․ մայիսի 9). «Israeli Court Delays Expulsion of Palestinian Families in East Jerusalem». The New York Times (ամերիկյան անգլերեն). ISSN 0362-4331. Վերցված է 2021 թ․ մայիսի 10-ին.
  3. ↑ Kingsley, Patrick (2021 թ․ մայիսի 10). «After Raid on Aqsa Mosque, Rockets from Gaza and Israeli Airstrikes». The New York Times. Վերցված է 2021 թ․ մայիսի 10-ին.
  4. ↑ Hasson, Nir (2021 թ․ մայիսի 10). «Tensions over Jerusalem Day march, Temple Mount clashes culminate in rocket fire from Gaza». Haaretz (անգլերեն). Վերցված է 2021 թ․ մայիսի 10-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ url-status (link)
  5. ↑ «TV: Palestinians stocked rocks for Temple Mount riots, police caught unawares». The Times of Israel (ամերիկյան անգլերեն). 2021 թ․ մայիսի 8. Վերցված է 2021 թ․ մայիսի 10-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ url-status (link)
  6. ↑ Alexander Smith, Lawahez Jabari and Paul Goldman (2021 թ․ մայիսի 11). «33 killed in Israeli airstrikes, Hamas rocket attacks as unrest spreads beyond Jerusalem». NBC News.
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 Ahronheim, Anna (2021 թ․ մայիսի 11). «Massive barrage of 60 rockets fired at Ashkelon, Ashdod; buildings hit». The Jerusalem Post (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2021 թ․ մայիսի 11-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ url-status (link)
  8. ↑ 8,0 8,1 «Two Israelis dead, over 90 injured after rockets strike Ashkelon, Ashdod». The Jerusalem Post (ամերիկյան անգլերեն). 2021 թ․ մայիսի 11. Վերցված է 2021 թ․ մայիսի 11-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ url-status (link)
  9. ↑ 9,0 9,1 «1 dead, 3 hurt as 'largest ever' Hamas barrage hits Ashdod, Ashkelon». ynetnews (անգլերեն). 2021 թ․ մայիսի 11. Վերցված է 2021 թ․ մայիսի 11-ին.
  10. ↑ Kingsley, Patrick (2021 թ․ մայիսի 10). «After Raid on Aqsa Mosque, Rockets From Gaza and Israeli Airstrikes». The New York Times (ամերիկյան անգլերեն). ISSN 0362-4331. Վերցված է 2021 թ․ մայիսի 11-ին.
  11. ↑ «As Israelis and Palestinians Battle, Rockets and Airstrikes Intensify». The New York Times. 2021 թ․ մայիսի 11. Վերցված է 2021 թ․ մայիսի 11-ին.
  12. ↑ 12,0 12,1 Gross, Judah Ari (2021 թ․ մայիսի 11). «Gaza terrorists fire hundreds of rockets at Israel; IDF pummels Hamas targets». Times of Israel (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2021 թ․ մայիսի 11-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ url-status (link)
  13. ↑ 13,0 13,1 «Gaza residential tower collapses in Israeli airstrike, witnesses say». Reuters. 2021 թ․ մայիսի 11. Վերցված է 2021 թ․ մայիսի 11-ին.
  14. ↑ 14,0 14,1 «Israeli air strike destroys Gaza tower block». Al Jazeera. 2021 թ․ մայիսի 11. Վերցված է 2021 թ․ մայիսի 11-ին.
  15. ↑ 15,0 15,1 Carey, Andrew. «At least 35 killed in Gaza as Israel ramps up airstrikes in response to rocket attacks». CNN. Վերցված է 2021 թ․ մայիսի 11-ին.
  16. ↑ Seth Frantzman, May 9, 2021, Why the Sheikh Jarrah dispute has captured international attention, The Jewish Chronicle
  17. ↑ Evan Gottesman, Forward, 10 May 2021, The fights over Sheikh Jarrah reveal the folly of relitigating Israel’s founding
  18. ↑ Marina Sergides.
  19. ↑ Srivastava, Mehul (2021 թ․ մայիսի 9). «Israel delays East Jerusalem evictions after weekend of violence». The Irish Times. Վերցված է 2021 թ․ մայիսի 11-ին.
  20. ↑ 20,0 20,1 Yitzhak Reiter, Lior Lehrs, 'The Strategic Implications of Jewish Settlement in an Arab Neighborhood in East Jerusalem,' The Jerusalem Institute for Israel Studies 2010 pp.1-96 p.6
  21. ↑ «Jerusalem: Why have tensions escalated?». The independent. 2021 թ․ մայիսի 11. Վերցված է 2021 թ․ մայիսի 11-ին.
  22. ↑ Kingsley, Patrick (2021 թ․ մայիսի 7). «Evictions in Jerusalem Become Focus of Israeli-Palestinian Conflict». The New York Times. Jerusalem. Վերցված է 2021 թ․ մայիսի 9-ին.
  23. ↑ Rubin, Shira (2021 թ․ մայիսի 9). «How a Jerusalem neighborhood reignited the Israeli-Palestinian conflict». The Washington Post. Jerusalem. Վերցված է 2021 թ․ մայիսի 9-ին.
  24. ↑ Boxerman, Aaron (2021 թ․ մայիսի 9). «Supreme Court delays session on Sheikh Jarrah evictions amid Jerusalem violence». The Times of Israel. Վերցված է 2021 թ․ մայիսի 11-ին.
  25. ↑ 25,0 25,1 «'Silence is not an option' in east Jerusalem for Palestinians». Agence France-Presse. 2021 թ․ մայիսի 9. Վերցված է 2021 թ․ մայիսի 10-ին.
  26. ↑ Palmer, Elizabeth (2021 թ․ մայիսի 10). «Hundreds of Palestinians wounded as religious tension boils over in Jerusalem». CBS News. Վերցված է 2021 թ․ մայիսի 10-ին.
  27. ↑ Holmes, Oliver (2021 թ․ մայիսի 11). «What has caused Jerusalem's worst violence in years?». The Guardian. Jerusalem. Վերցված է 2021 թ․ մայիսի 11-ին.
  28. ↑ «Palestinians, Israeli settlers scuffle in east Jerusalem». Associated Press. Jerusalem. 2021 թ․ մայիսի 6. Վերցված է 2021 թ․ մայիսի 9-ին.
  29. ↑ Krauss, Joseph (2021 թ․ մայիսի 7). «Palestinians, Israel police clash at Al-Aqsa mosque; 53 hurt». Associated Press. Jerusalem. Վերցված է 2021 թ․ մայիսի 9-ին.
  30. ↑ Farrell, Stephen (2021 թ․ մայիսի 9). «Clashes, prayers in Jerusalem on Muslim Laylat al-Qadr». Reuters. Վերցված է 2021 թ․ մայիսի 10-ին.
  31. ↑ Boxerman, Aaron. «'Strike Tel Aviv': Palestinians at Temple Mount chant in support of Hamas». The Times of Israel (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2021 թ․ մայիսի 10-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ url-status (link)
  32. ↑ Alsaafin, Linah (2021 թ․ մայիսի 10). «Dozens wounded as Israeli forces raid Al-Aqsa compound: Live». Al Jazeera. Վերցված է 2021 թ․ մայիսի 10-ին.
  33. ↑ Odenheimer, Alisa (2021 թ․ մայիսի 10). «Violence Spreads on Day Israel Marks Its Control of Jerusalem». Bloomberg News. Վերցված է 2021 թ․ մայիսի 10-ին.
  34. ↑ Holmes, Oliver (2021 թ․ մայիսի 10). «Israeli police storm al-Aqsa mosque ahead of Jerusalem Day march». The Guardian. Վերցված է 2021 թ․ մայիսի 11-ին.
  35. ↑ Chabin, Michele (2021 թ․ մայիսի 10). «Violence at Al-Aqsa Mosque leads to rocket fire, air strikes between Hamas and Israel». The Washington Post. Արխիվացված է օրիգինալից 2021 թ․ մայիսի 12-ին. Վերցված է 2021 թ․ մայիսի 11-ին.
  36. ↑ Helsel, Phil (2021 թ․ մայիսի 11). «Death toll grows to at least 40 as violence escalates between Israel, Hamas». NBC News. Վերցված է 2021 թ․ մայիսի 12-ին.
  37. ↑ «Jerusalem Day Violence: Dozens of Palestinians Wounded in Clashes on Temple Mount». Haaretz. 2021 թ․ մայիսի 10. Վերցված է 2021 թ․ մայիսի 10-ին.
  38. ↑ Kingsley, Patrick (2021 թ․ մայիսի 10). «Hundreds Hurt in Clashes at Aqsa Mosque as Tension Rises in Jerusalem». The New York Times. Վերցված է 2021 թ․ մայիսի 10-ին.
  39. ↑ «Arab Israeli killed amid violent riots by Arab mob in Lod; Jewish suspect held». Times of Israel (ամերիկյան անգլերեն). 2021 թ․ մայիսի 11. Վերցված է 2021 թ․ մայիսի 11-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ url-status (link)
  40. ↑ «Amid Gaza barrages, major rioting and chaos erupt in Lod; Mayor: It's civil war». Times of Israel. Վերցված է 2021 թ․ մայիսի 12-ին.
  41. ↑ «IDF enters Lod as city goes into emergency lockdown». The Jerusalem Post | JPost.com (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2021 թ․ մայիսի 12-ին.
  42. ↑ Schneider, Tal (2021 թ․ մայիսի 11). «Netanyahu declares state of emergency in Lod». The Times of Israel. Վերցված է 2021 թ․ մայիսի 12-ին.
  43. ↑ «'You will be held accountable': Palestinians in Jerusalem receive 'threatening' text messages from Israeli intelligence». The New Arab. 2021 թ․ մայիսի 11. Վերցված է 2021 թ․ մայիսի 12-ին.
  44. ↑ Uddin, Rayhan (2021 թ․ մայիսի 11). «Palestinians in Jerusalem 'not afraid' of threatening texts from 'Israeli intelligence'». Middle East Eye. Վերցված է 2021 թ․ մայիսի 12-ին.
  45. ↑ «Hamas rocket attacks provoke Israeli retaliation in Gaza».
  46. ↑ «Jerusalem violence leads to rockets, air strikes».
  47. ↑ «Israel, Hamas Trade Deadly Rocket Strikes as Tensions Mount Over Jerusalem».
  48. ↑ Schwartz, Felicia (2021 թ․ մայիսի 10). «Israel Strikes Hamas Targets After Rockets Fired at Jerusalem». The Wall Street Journal (ամերիկյան անգլերեն). ISSN 0099-9660. Վերցված է 2021 թ․ մայիսի 10-ին.
  49. ↑ Schwartz, Felicia (2021 թ․ մայիսի 10). «Israeli Military Says Rockets Fired From Gaza Toward Jerusalem». The Wall Street Journal. Jerusalem. Վերցված է 2021 թ․ մայիսի 10-ին.
  50. ↑ «Gaza tower block destroyed by Israel strike, Hamas fires back 130 rockets at Tel Aviv». Al Arabiya. 2021 թ․ մայիսի 11. Վերցված է 2021 թ․ մայիսի 11-ին.
  51. ↑ «Israeli energy pipeline hit in Gaza rocket attack, sources say». Reuters. 2021 թ․ մայիսի 11. Վերցված է 2021 թ․ մայիսի 11-ին.
  52. ↑ «In widescale airstrikes, Israel hits Gaza police stations, security sites». The Times of Israel. 2021 թ․ մայիսի 12. Վերցված է 2021 թ․ մայիսի 12-ին.
  53. ↑ Израиль сообщил об уничтожении ряда командиров ХАМАС, 12.05.2021
  54. ↑ Ahronheim, Anna (2021 թ․ մայիսի 12). «2 killed in overnight rocket barrages, IDF retaliating in Gaza». The Jerusalem Post. Վերցված է 2021 թ․ մայիսի 12-ին.
  55. ↑ Gross, Judah Ari. «1 killed, 3 injured as Hamas fires anti-tank missile at Israeli jeep». www.timesofisrael.com (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2021 թ․ մայիսի 12-ին.
  56. ↑ Израиль сообщил о запуске ракет по своей территории со со стороны Ливана
  57. ↑ Армия Израиля начала наступательную наземную операцию в секторе Газа, 14 мая 2021
  58. ↑ Израиль бомбил систему тоннелей ХАМАС в секторе Газа
  59. ↑ СМИ: ЦАХАЛ вычисляет боевиков ХАМАСа с помощью искусственного интеллекта «Химеры», 14 мая 2021 г.
  60. ↑ Что произошло за ночь 14 мая. Коротко., Новая газета, 14 мая 2021
  61. ↑ В Израиле заявили о трех выпущенных со стороны Сирии снарядах
  62. ↑ Группировка ХАМАС обстреляла ракетами порт в Израиле, вызвав взрывы и пожар, 15 мая 2021
  63. ↑ Израиль заявил о наибольшем числе обстрелов за всю историю государства, 17 мая 2021
  64. ↑ ЦАХАЛ: с вечера до утра 18 мая из Газы были выпущены 90 ракет, более 20% упали в секторе, 18 мая 2021 г.
  65. ↑ «ХАМАС ответственен за гибель жителей Газы». Mignews.
  66. ↑ «Israeli bombardment escalates as Gaza death toll rises: Live news». Al Jazeera.
  67. ↑ «Israel launches airstrikes on Gaza strip after Hamas rocket attacks». the Guardian. 2021 թ․ մայիսի 10.
  68. ↑ «Jerusalem violence leads to Hamas rockets on Israel, nine dead in Gaza». Reuters. 2021 թ․ մայիսի 10.
  69. ↑ Federman, Josef (2021 թ․ մայիսի 11). «Gaza militants, Israel trade new rocket fire and airstrikes». Associated Press. Վերցված է 2021 թ․ մայիսի 11-ին.
  70. ↑ Gross, Judah Ari. «Woman killed in rocket strike in Rishon Lezion». www.timesofisrael.com (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2021 թ․ մայիսի 11-ին.
  71. ↑ По Израилю за четыре дня выпустили более 1,7 тыс. ракет, 14 мая 2021
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Իսրայելա-պաղեստինյան_ճգնաժամ_(2021)&oldid=9523667» էջից