Իսլանդական կրոն

Իսլանդական կրոն (իսլ.՝ íslensk króna), Իսլանդիայի դրամական միավորը։ Ներմուծվել է 1885 թվականին։

Սկզբում կրոնը բաղկացած էր 100 էյրեից (իսլ.՝ eyrir, հոգն. թվով՝ իսլ.՝ aurar), բայց 1995 թվականի հունվարի 1-ից էյրեն չի շրջանառվում կանխիկ դրամաշրջանառության մեջ։ 1999 թվականի հունվարի 1-ից, համաձայն 1998 թվականի ապրիլի 27-ի թիվ 36 օրենքի, հաշվարկների ժամանակ գումարները պետք է կլորացվի մինչև 50 էյրե^[1]։ 2002 թվականի սեպտեմբերին ընդունվել է մի օրենք, որը վերացրել է կրոնների բաժանումը փոքր միավորների 2003 թվականի հոկտեմբերի 1-ից։ Ներկայումս Իսլանդիայում մանրադրամային միավոր պաշտոնապես գոյություն չունի։

Մետաղադրամներ խմբագրել

Մետաղադրամների հատումը կրոններով սկսվել է 1925 թվականին։ Սկզբում բոլոր մետաղադրամների վրա տեղադրվել է Քրիստիան X-ի միացագիրը։ 1944 թվականին Իսլանդիան հռչակվել է հանրապետություն, 1946 թվականին սկսվել է մետաղադրամների հատումը առանց թագավորական խորհրդանիշերի։

1981 թվականի հունվարի 1-ին տեղի է ունեցել իսլանդական կրոնի անվանական արժեքի փոփոխություն 100:1 համամասնությամբ և թողարկվել են նոր մետաղադրամներ։ 1981 թվականի էյրեի նմուշային մետաղադրամները բաղկացած էին արույրից, իսկ կրոնների մետաղադրամները՝ պղինձ-նիկելե համաձուլվածքից։

Իսլանդական մետաղադրամները հատվել են Դանիայի թագավորական դրամահատարանում, Մեծ Բրիտանիայի թագավորական դրամահատարանում և Բիրմինգհեմի մասնավոր դրամահատարանում։


Մետաղադրամները շրջանառությունում
Պատկեր	Անվանական արժեք (կրոն)	Տրամագիծ (մմ)	Հաստություն (մմ)	Զանգված (գ)	Նյութ	Նկարագրություն
[1]	1	21,50	1,66	4,50	պղինձ+նիկել	Դարձերես. անվանական արժեք, ատլանտյան ձողաձուկ։ Թողարկման տարիներ. 1981 1984 1987
[2]	1	21,50	1,66	4,00	պողպատ, երեսպատված նիկելով	Թողարկման տարիներ. 1989 1991 1992 1994 1996 1999 2000 2003 2005 2006 2007 2011
[3]	5	24,50	н/д	6,50	պղինձ+նիկել	Դարձերես։ անվանական արժեք, սպիտակակող դելֆին։ Թողարկման տարիներ. 1981 1984 1987 1992
[4]	5	24,50	н/д	6,50	պողպատ, երեսպատված նիկելով	Թողարկման տարիներ. 1996 1999 2000 2005 2006 2007 2008
[5]	10	27,50	1,78	8,00	պղինձ+նիկել	Դարձերես. անվանական արժեք, Mallotus villosus: Թողարկման տարիներ. 1984 1987 1994
[6]	10	27,50	1,78	7,00	պողպատ, երեսպատված նիկելով	Թողարկման տարիներ. 1996 2000 2004 2005 2006 2008
[7]	50	23,00	2,60	8,25	բրոնզ	Դարձերես. անվանական արժեք, Carcinus maenas: Թողարկման տարիներ. 1987 1992 2000 2001 2005
[8]	100	25,50	2,25	8,50	բրոնզ	Դարձերես. անվանական արժեք, ճնճղաձուկ։ Թողարկման տարիներ. 1995 2000 2001 2004 2006 2007 2011

Թղթադրամներ խմբագրել

Իսլանդական թղթադրամների թողարկումն սկսվել է 1885 թվականի սեպտեմբերի 18-ի օրենքի հիման վրա։ Թղթադրամի առաջին թողարկումը բաղկացած էր երեք՝ 5, 10 և 50 կրոն անվանական արժեքներից 1886 թվականի ազգային գանձարանի նմուշով։ 1904 թվականին Իսլանդիայի մասնավոր բանկը սկսել է թողարկել թղթադրամներ, իսկ 1907 թվականին սկսել է թողարկել Իսլանդիայի պետական ազգային բանկը։ 1927 թվականին Իսլանդիայի ազգային բանկն ստացել է թղթադրամների թողարկման բացառիկ իրավունքը։

1947 թվականին թողարկվել են նոր նմուշի թղթադրամներ, որոնք 1947 թվականի դեկտեմբերի 31-ից մինչև 1948 թվականի հունվարի 9-ն ընկած ժամանակահատվածում փոխանակվել են նախորդ թողարկումների թղթադրամներով 1:1 հարաբերակցությամբ։

1961 թվականին հիմնադրվել է Իսլանդիայի Կենտրոնական բանկը։ 1963 թվականին բանկն սկսել է թողարկել թղթադրամներ, որոնք աստիճանաբար փոխարինվել են Ազգային բանկի շրջանառության թղթադրամներով։

1981 թվականի հունվարի 1-ին կատարվել է անվանական արժեքի փոփոխություն 100:1 հարաբերակցությամբ, փոխանակումը կատարվել է մինչև նույն տարվա հունիսի 30-ը։ Թողարկվել են 1981 թվականի նմուշի 10, 50, 100 և 500 կրոն թղթադրամներ։ 1984 թվականին թողարկվել են 1000 կրոն թղթադրամը, 1986 թվականին՝ 5000 , 1995 թվականին՝ 2000, 2013 թվականին՝ 10.000 կրոնանոց թղթադրամներ։

10, 50 և 100 կրոն անվանական արժեքով թղթադրամները հանվել են շրջանառությունից։

Պատկեր	Անվանական արժեք (կրոն)	Չափեր (մմ)	Հիմնական գույներ	Նկարագրություն	Տարեթիվ, նշված թղթադրամների վրա
[9]	10	130×70	կապույտ	Դիմերես. Արնգրիմյուր Յոունսոն Դարձերես. Իսլանդիայի հին կենցաղային տեսարաններ, հիմնված Ավգուստ Մեյերի նկարի վրա	1961
[10]	50	135×70	դարչնագույն	Դիմերես. Գուդբրանդուր Տոռլակսոն Դարձերես. Աստվածաշնչի կնիքը տպագրության մեջ	1961
[11]	100	140×70	կանաչ	Դիմերես. Առնի Մագնուսոն Դարձերես. գիտնականը աշխատանքի պահին	1961 1986
[12]	500	145×70	կարմիր	Դիմերես. Յոուն Սիգուրդսոն Դարձերես. Յոուն Սիգուրդսոնը և իսլանդական գոբելեն՝ գիմնազիա Ռեյկյավիկում	1961 1986 2001
[13]	1000	150×70	մանուշակագույն նարնջագույն	Դիմերես. Բրինյոլֆուր Սվեյնսոն Դարձերես. եկեղեցի Սկալհոլտում	1961 1986 2001
[14]	2000	150×70	կապույտ դարչնագույն	Դիմերես. Յոհաննես Կյարվալ Դարձերես. «Թռիչքների թախիծ» և «Կանայք և ծաղիկներ», Յոհաննես Կյարվալի նկարները	1986
[15]	5000	155×70	կապույտ կանաչ	Դիմերես.: Ռագնհեյդուր Յոունսդոտիր Դարձերես. Ռագնհեյդուր Յոունսդոտիրը և երկու աշակերտներ պատրաստում են իսլանդական գոբելեն	1961 2001
	10 000	160×70	կապույտ երկնագույն	Դիմերես. Յոունաս Հադլգրիմսոն Դարձերես. Pluvialis apricaria ձագի հետ, բանաստեղծության տողեր	2001

2008 թվականի ճգնաժամ և պլանային անցում եվրոյին խմբագրել

2008 թվականի աշնան ճգնաժամը հանգեցրել է իսլանդական կրոնի փոխարժեքի անկմանը մինչև 53% ԱՄՆ դոլարի նկատմամբ^[2]։ 2009 թվականի հունվարին իսլանդական կառավարության ներկայացուցիչը հայտարարել է.

Կրոնը մահացել է։ Մեզ պետք է նոր արժույթ։ Միակ լուրջ այլընտրանքը հանդիսանում է եվրոն^[3]։

2009 թվականի մարտին Իսլանդիայի միջազգային հարաբերությունների նախարար Օսսուր Սկարֆեդինսոնի զեկույցում երեք հնարավորություններ է տրվել. թողնել կրոնը, եվրո ներմուծել առանց Եվրամիության անդամակցության և եվրո ներմուծել ԵՄ անդամակցելու ճանապարհով։ Զեկույցում առաջարկվում էր երրորդ հնարավորությունը^[4]։ Իսլանդիան սկսել է ԵՄ անդամակցության բանակցությունները^[5]։ Բանակցությունները սկսվել են 2010 թվականին, սակայն 2013 թվականին դրանք կասեցվել են։ 2014 թվականի փետրվարին Իսլանդիայի խորհրդարանը աջակցել է արտաքին գործերի նախարարի նախաձեռնությանը Եվրամիությանն անդամակցելու վերջնական մերժման վերաբերյալ։ 2015 թվականի մարտի 12-ին Իսլանդիայի արտաքին գործերի նախարարությունը հայտարարել է Եվրամիությանն անդամակցելու դիմումի արձագանքի մասին^[6]։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

↑ տես՝ http://www.althingi.is/altext/stjt/1998.036.html
↑ «Мировой кризис нокаутировал экономику Исландии»
↑ Iceland to be fast-tracked into the EU, the Guardian
↑ «Could EU Application Save Billions for Iceland?» Արխիվացված 2012-02-17 Wayback Machine, Iceland Review Online, 27 March 2009
↑ ««ЕС ждет пополнения»». Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 4-ին. Վերցված է 2019 թ․ հունիսի 3-ին.
↑ «Исландия официально отказалась от вступления в ЕС». Վերցված է 2016 թ․ հուլիսի 11-ին.

Արտաքին հղումներ խմբագրել

Իսլանդական կրոն
Իսլանդական կրոն (թղթադրամների պատկեր) Արխիվացված 2013-06-16 Wayback Machine
Իսլանդիայի թղթադրամների պատկերասրահ (գերմ.)(անգլ.)

[1] տես՝ http://www.althingi.is/altext/stjt/1998.036.html

[2] «Мировой кризис нокаутировал экономику Исландии»

[3] Iceland to be fast-tracked into the EU, the Guardian

[4] «Could EU Application Save Billions for Iceland?» Արխիվացված 2012-02-17 Wayback Machine, Iceland Review Online, 27 March 2009

[5] ««ЕС ждет пополнения»». Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 4-ին. Վերցված է 2019 թ․ հունիսի 3-ին.

[6] «Исландия официально отказалась от вступления в ЕС». Վերցված է 2016 թ․ հուլիսի 11-ին.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]