Ինքնասպանություն ոստիկանի օգնությամբ

Ինքնասպանություն ոստիկանի օգնությամբ կամ ինքնասպանություն ոստիկանության օգնությամբ, ինքնասպանության միջոց, որի ընթացքում ինքնասպանություն գործող անձը սպառնալից պահվածք է ցուցաբերում հասարակական անվտանգության ծառայության աշխատակցի կամ իրավապահ մարմինների կողմից մահացու արձագանք առաջացնելու մտադրությամբ^[1]։

Ակնարկ խմբագրել

Գոյություն ունեն «ոստիկանի օգնությամբ ինքնասպանության» երկու լայն կատեգորիաներ։ Առաջինը՝ երբ ինչ-որ մեկը հանցանք է գործել և հետապնդվում է ոստիկանության կողմից և որոշում է, որ նա ավելի շուտ կմահանա, քան կձերբակալվի։ Հակառակ դեպքում, այդ մարդիկ չեն կարող հակված լինել ինքնասպանության, բայց կարող են պարզապես որոշել, որ կյանքը չարժե ապրել, եթե նրանք գտնվում են բանտում, և այդպիսով հրահրել ոստիկանությանը սպանել նրանց։ Երկրորդ տարբերակը վերաբերում է այն մարդկանց, ովքեր արդեն մտածում են ինքնասպանության մասին և որոշում են, որ իրավապահ մարմիններին սպանություն գործելու հրահրելն իրենց ցանկություններին համապատասխան լավագույն միջոցն է։ Այդ անձինք կարող են հանցագործություն կատարել իրավապահ մարմինների պատասխան գործողություններ հրահրելու կոնկրետ մտադրությամբ։

Ինքնասպանություն գործելու գաղափարն այդպիսով հիմնված է իրավապահ մարմինների աշխատակիցների նախապատրաստած ընթացակարգերի, մասնավորապես մահաբեր ուժի կիրառման քաղաքականության վրա։ Իրավազորություններում, որտեղ պաշտոնատար անձինք պատրաստակամորեն կարող են մահացու ուժ կիրառել (հաճախ զինված հրազենով), սովորաբար սահմանվում են այն հանգամանքները, որոնց դեպքում նրանք կանխատեսելի կերպով մահացու ուժ են կիրառում իրենց կամ այլ անձանց համար սպառնալիքի դեմ։ Ինքնասպանության այս ձևը գործում է՝ օգտագործելով այս վարժեցված արձագանքը։ Այնուամենայնիվ, կան բազմաթիվ տարբերակներ, օրինակ, դանակով կամ այլ ձեռքի զենքով հարձակման, սպային կամ այլ մարդուն ավտոմեքենայով հարվածելու կամ իրական կամ ենթադրյալ պայթուցիկ սարքը գործի դնելու փորձերը։

Այս հասկացությունը կախված է մարդու հոգեկան վիճակից և ինքնասպանություն գործելու նրա ցանկությունից, որը կարող է դժվար լինել որոշել հետմահու^[2]։ Որոշ դեպքեր ակնհայտ են, օրինակ, չաշխատող ատրճանակի (խաղալիք ատրճանակի, օդաճնշական ատրճանակի, սթրայքբոլի ատրճանակի կամ մեկնարկային ատրճանակի) տեղադրումը կամ վերջին նամակի առկայությունը։ Որոշ կասկածյալներ լկտիաբար հայտարարում են մահանալու իրենց մտադրության մասին դեռ մինչև գործելը։ Այնուամենայնիվ, շատ դեպքեր կարող են ավելի դժվար լինել որոշելու համար, քանի որ որոշ կասկածյալներ, ովքեր ցանկանում են մահանալ, իրականում կրակում են մարտական փամփուշտներով և նույնիսկ սպանում են մարդկանց, նախքան մահանալը։ Իրավապահ մարմինների աշխատակիցների վերապատրաստման բազմաթիվ ծրագրերում ավելացվել են այդ իրավիճակներին հատուկ նվիրված բաժիններ; եթե սպաները կասկածում են, որ սուբյեկտը փորձում է նրանց դրդել մահացու ուժի օգտագործմանը։

Պատմություն խմբագրել

Այս երևույթի պաշտոնական ճանաչմանը նախորդած շատ ժամանակակից դեպքեր պատմաբանների կողմից նույնականացվել կամ ենթադրվել են որպես մոդել, որն այժմ հայտնի է որպես ոստիկանի օգնությամբ ինքնասպանություն։ Ըստ հեղինակներ Մարկ Լինդսեյի և Դևիդ Լեսթերի՝ Հյուսթոն Մաքքոյը՝ Օսթինի ոստիկանական դեպարտամենտի երկու աշխատակիցներից մեկը, որը գնդակահարել է Չարլզ Ուիթմենին՝ «Տեխասի աշտարակի դիպուկահարին», կարծում էր, որ Ուիթմենը կարող էր գնդակահարել իրեն և սպա Ռամիրո Մարտինեսին, սակայն «նա սպասում էր նրանց և ցանկանում էր գնդակահարվել»^[3]։ 1976 թվականին The Beatles-ի ճանապարհային մենեջերի, օգնականի և ընկերոջ՝ Մել Էվանսի մահը, ով պնևմատիկ ատրճանակով սպառնում էր ոստիկանություն և հրաժարվում էր թողնել այն, տեսագրվել է որպես այդ երևույթի հնարավոր օրինակ^[4]։ Որոշ պատմաբաններ կարծում են, որ Ջուզեպպե Զանգարան, այն մարդն, ով սպանել է Չիկագոյի քաղաքապետ Անտոն Չերմակին, նորընտիր նախագահ Ֆրանկլին Դ. Ռուզվելտին սպանելու հնարավոր փորձի ընթացքում, հնարավոր է, փորձել է ինքնասպան լինել ոստիկանության միջոցով^[5]։

Ճանաչում և հետազոտություն խմբագրել

Սթրայքբոլի ատրճանակ, որը հաճախ դժվար է տարբերել իրական հրազենից

Այս ֆենոմենը նկարագրվել է նորություններում 1981 թվականից^[6], իսկ գիտական ամսագրերում՝ 1985 թվականից^[6]։ Արտահայտությունը հայտնվել է նորությունների վերնագրերում առնվազն 1987 թվականից^[7]։ Այս արտահայտությունն, ըստ երևույթին, ծագել է Միացյալ Նահանգներում, այլև հայտնվել է Մեծ Բրիտանիայում, որտեղ ժյուրին առաջին անգամ որոշել է, որ 2003 թվականին ինչ-որ մեկը ինքնասպանություն է գործել է ոստիկանների օգնությամբ^[8]։

Ոստիկանների ինքնասպանությունների առաջին ուսումնասիրություններից մի քանիսն ավարտվել են ոստիկանության դելտայի վարչության սերժանտ Ռիկ Ռոդերի կողմից։ Ոստիկանությունում փոխհրաձգության 843 դեպքերի ծնողների հետազոտությունը ցույց է տվել, որ նրանց մոտ 50 տոկոսը կանխամտածված սպանության զոհ է եղել։ Ոստիկանությունը բացահայտել է զոհի սպանությունը որպես «միջադեպ, որտեղ ինքնախաբեության հակված մարդը կյանքին սպառնացող և հանցավոր վարքագիծ է դրսևորում, որպեսզի իրավապահ մարմինների աշխատակիցները սպանեն նրան»^[9]։

Անգլիական իրավունքի պատմության մեջ «ոստիկանի օնգությամբ ինքնասպանությամբ» պաշտոնապես առաջին դեպք է համարվել այն որոշումը, որը կայացրել է դոկտոր Ուիլյամ Դոլմանը 1993-2007 թվականներին որպես Լոնդոնի թագաժառանգ աշխատանքի ժամանակ^[10]։ Դա ստեղծել է իրավական նախադեպ, և դատարանի որոշումը, որպես մահվան պատճառ, այդ ժամանակից ի վեր դարձել է անգլիական օրենսդրության մի մասը։

Ինքնասպանությունների ամերիկյան ասոցիացիայի կողմից ոստիկանության օգնությամբ ինքնասպանությունների վիճակագրություն (2014)^[11]․

95% տղամարդիկ էին, 5% կանայք
Միջին տարիքը․ 35-ը տղամարդկանց համար, 40-ը կանանց համար
Տղամարդկանց 41%-ը կովկասցիներ էին, 26%-ը՝ լատինաամերիկացիներ և 16%՝ աֆրոամերիկացիներ
Կանանց 50%-ը կովկասցիներ էին, 25%-ը՝ լատինաամերիկացիներ
Տղամարդկանց 37%-ը և կանանց 42%-ը միայնակ էին
Տղամարդկանց 29%-ը և կանանց 50%-ը երեխաներ ունեին
Տղամարդկանց 54%-ը գործազուրկեր էին
Տղամարդկանց 54%-ը անօթևան էին
Տղամարդկանց 62%-ը և կանանց 100%-ը ունեին հոգեկան առողջության հաստատված կամ հավանական անամնեզ
Տղամարդկանց 80%-ը զինված էին՝ նրանց 60%-ը հրազենով էին (86%-ը լիցքավորված), 26%-ը դանակներով էին
Կանանց 100%-ը զինված էին՝ նրանց 50%-ը հրազենով էին (33%-ը լիցքավորված), 50%-ը դանակներով էին
19%-ը կեղծ զենքերով էին
Մարդկանց 87%-ն ինքնասպանության հաղորդագրություններ է թողել նախքան և/կամ միջադեպի ժամանակ
36%-ն ալկոհոլի ազդեցության տակ էին

Օրինակներ խմբագրել

Արամոանի կոտորածը, զանգվածային հրաձգությունը, որը տեղի է ունեցել 1990 թվականի նոյեմբերի 13-ին Նոր Զելանդիայում։ Ոստիկանությունը գնդակահարել է կասկածյալին, երբ նա տնից դուրս էր գալիս, կրակելով և բղավելով․ «Սպանեք ինձ»^[12]։
2008 թվականի դեկտեմբերին 15-ամյա Թայլեր Քասիդին գնդակահարվել և սպանվել է Victoria Police-ի երեք սպաների կողմից այն բանից հետո, երբ նա սպառնացել է նրանց երկու մեծ դանակներով և հրամայել է գնդակահարել իրեն^[13]։
Մայրոն Մեյը՝ 31-ամյա տղամարդը, որը կարծում է, որ նա սառը պատերազմի ժամանակների՝ MKUltra-ի և COINTELPRO-ի ԱՄՆ գաղտնի ծրագրերի գծով կառավարական գաղտնի հետապնդումների զոհ է դարձել, ոստիկանության օգնությամբ ինքնասպան է եղել 2014 թվականի նոյեմբերի 20-ին՝ ձայնագրելով իր մտադրությունները ժապավենի վրա^[14]։
2015 թվականի հունվարի 4-ին Սան Ֆրանցիսկոյի 32-ամյա բնակիչ Մեթյու Հոֆմանը SFPD ոստիկանական տեղամասի ավտոկայանատեղիում դիմադրություն էր կազմակերպել ոստիկանության հետ։ Երբ նա հարվածել է ատրճանակով, երկու սպաներ ընդհանուր առմամբ երեք անգամ կրակել են նրա վրա։ Նա հաղորդագրություն է թողել սպաների համար իր բջջային հեռախոսում․ «Դուք ոչ մի սխալ բան չեք արել», Հոֆմանի նշումներում ասվում էր․ «Դուք ավարտել եք մի մարդու կյանքը , ով շատ վախկոտ է դա ինքնուրույն անել... Ես եմ ձեզ հրահրել։ Ես սպառնացել եմ ձեր կյանքին, ինչպես նաև նրանց կյանքին, ովքեր շրջապատել են ինձ»^[15]։
2015 թվականիի հունիսին 21-ամյա Թրեփիեր Համոնսը, որը հայտնի գանգստեր էր զենքի հետ վարվելու կանոնների խախտման պատմությամբ, ոստիկանների օգնությամբ ինքնասպանություն գործելու իր մտադրության մասին հրապարակել է իր ֆեյսբուքյան կայքէջում նույն օրը, երբ նրա դեմ սեռական հանցագործության մեղադրանք էր հայտարարվել։ Նա զանգահարել է 9-1-1 և հայտնել, որ տեսել է մի մարդու, ով անկանոն կրակել է ատրճանակով։ Այնուհետև նա մի քանի անգամ կրակել է պատասխանող սպայի վրա՝ մահացու վիրավորելով նրան։ Դեպքի վայր ժամանած հաջորդ սպան գնդակահարել է Համոնսին։ Համոնսը և վիրավոր ոստիկանը մահացել են հիվանդանոցում^[16]։
Անտոն Լանդին Փեթերսոնը՝ 2015 թվականի հոկտեմբերին Շվեդիայի Տրոլհետան քաղաքում դպրոցային հարձակման մեղավորը, առցանց հաղորդագրություն է գրել իր ընկերոջը հարձակումից մեկ ժամ առաջ, որտեղ նա ասել, որ ակնկալում է մահանալ մեկ-երկու ժամերի ընթացքում, որ նա ատում է ինքն իրեն և, որ «Հուսով եմ, որ այդ ոստիկաններն ուղիղ են նշան վերցնում, քանի որ ես, իրոք, չեմ ուզում այլևս գոյատևել»։ Փեթերսոնը հոգեկան հիվանդությունների պատմություն է ունեցել^[17]։
2017 թվականի մայիսի 28-ին մի տղամարդ Միսսիսիպիում, ով կասկածվում է իր ընտանիքի յոթ անդամների և ոստիկանության սպայի սպանության մեջ, լրագրողին ասել է, որ ոստիկանության ուղղությամբ կրակելով, «ոստիկանի օգնությամբ ինքնասպանության մտադրություն է ունեցել։ Ես չեմ սազում կյանքի համար։ Ոչ այն բանից հետո, ինչ արել եմ»^[18]։
2018 թվականի օգոստոսի 30-ին 49-ամյա ամերիկացի դերասանուհի Վանեսա Մարկեզը իր տանը գնդակահարվել է սպաների կողմից, որոնք բարեկեցության ստուգում էին անցկացնում, այն բանից հետո, երբ նա ատրճանակ է ուղղել նրանց վրա և աղաչել է նրանց սպանել իրան^[19]։

Տես նաև խմբագրել

Ծանոթագրություններ խմբագրել

↑ Stincelli, Rebecca A. (2004). Suicide by police: victims from both sides of the badge. Folsom, Calif: Interviews & Interrogations Institute. ISBN 0-9749987-0-2.
↑ Pinizzotto, Anthony J.; Davis, Edward F.; Miller III, Charles E. (February 2005). "Suicide by Cop." FBI Law Enforcement Bulletin. 74 (2):8-20
↑ Mark Lindsay, David Lester (2004). Suicide by cop: committing suicide by provoking police to shoot you. Baywood Publishing Company. էջ 45. ISBN 978-0-89503-290-4. Վերցված է 2010 թ․ հունիսի 22-ին.
↑ «FindArticles.com | CBSi». findarticles.com. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 3-ին.
↑ «Giuseppe Zangara». Executedtoday.com. 1933 թ․ մարտի 22.
↑ ^6,0 ^6,1 Zandt, Clinton R. "Suicide by Cop Արխիվացված 2012-04-25 Wayback Machine." National Center for the Analysis of Violent Crime.
↑ CBC News, "Suicide by cop, a growing phenomenon?". 27 February 2013. For example: "Apparent Suicide By Cop on LIRR," Newsday, 11 April 1987.
↑ Allison, Rebecca (2003 թ․ մայիսի 10). «UK's first 'suicide by cop' ruling». The Guardian.
↑ Parent, Richard 2004. "Aspects of Police Use of Deadly Force In North America - The Phenomenon of Victim-Precipitated Homicide," Ph.D. thesis, Simon Fraser University.
↑ "Suicide by cop" coroner retires Արխիվացված 2009-01-25 Wayback Machine, a brief bio of Dolman, December 2007.
↑ «Facts & Statistics American Association of Suicidology». American Association of Suicidology (ամերիկյան անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ հունիսի 6-ին. Վերցված է 2017 թ․ մայիսի 26-ին.
↑ «World Notes NEW ZEALAND». Time. 2001 թ․ հունիսի 24.
↑ «Tyler Cassidy's death 'suicide by cop', coroner told». CourierMail. Վերցված է 2016 թ․ մարտի 15-ին.
↑ McPHATE, Mike (2016 թ․ հունիսի 10). «United States of Paranoia: They See Gangs of Stalkers». The New York Times.
↑ «The Untold Motives behind Suicide-by-Cop | Officer.com». Officer.com (անգլերեն). Վերցված է 2017 թ․ մայիսի 26-ին.
↑ Brumfield, Ben (2015 թ․ հունիսի 21). «Police: Cincinnati man calls 911 on self, kills responding officer». CNN. Վերցված է 2016 թ․ մարտի 2-ին.
↑ Röstlund, Lisa (2017 թ․ սեպտեմբերի 27). «Mördarens sista meddelande: "Jag fucking hatar mig själv"». Dagens Nyheter (Swedish). Վերցված է 2018 թ․ սեպտեմբերի 14-ին.{{cite news}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
↑ «Exclusive: Suspect confesses to C-L reporter; 8 dead, including deputy». The Clarion Ledger.
↑ «'Hoarder' ER star Vanessa Marquez shouts 'kill me' and pulls replica gun before being shot dead by cops in bodycam vid». The Sun.

Հետագա ընթերցում խմբագրել

Լինդսի, Մ․; Լեսթեր, D. (2004). Ինքնասպանություն ոստիկանի օգնությամբ․ Ինքնասպանություն գործել ՝ հրահրելով ոստիկանությանը կրակել ձեզ վրա։. Ամիթիվիլ, ՆՅ: Baywood. ISBN 0-89503-290-2.
Մոհանդի, Ք.; Մելոյ, Ջ․ Ռ․; Քոլինս, Փ․ Ա․ (2009). «Ինքնասպանություն ոստիկանության կողմից․ Ոստիկաններին ներառող գնդակահարությունների ցանկ։». Journal of Forensic Sciences. 54 (2): 456–462. doi:10.1111/j.1556-4029.2008.00981.x.

Արտաքին հղումներ խմբագրել

[Stincelli-1] Stincelli, Rebecca A. (2004). Suicide by police: victims from both sides of the badge. Folsom, Calif: Interviews & Interrogations Institute. ISBN 0-9749987-0-2.

[Pinizzotto-2] Pinizzotto, Anthony J.; Davis, Edward F.; Miller III, Charles E. (February 2005). "Suicide by Cop." FBI Law Enforcement Bulletin. 74 (2):8-20

[3] Mark Lindsay, David Lester (2004). Suicide by cop: committing suicide by provoking police to shoot you. Baywood Publishing Company. էջ 45. ISBN 978-0-89503-290-4. Վերցված է 2010 թ․ հունիսի 22-ին.

[4] «FindArticles.com | CBSi». findarticles.com. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 3-ին.

[5] «Giuseppe Zangara». Executedtoday.com. 1933 թ․ մարտի 22.

[zandt-6] 6,0 ^6,1 Zandt, Clinton R. "Suicide by Cop Արխիվացված 2012-04-25 Wayback Machine." National Center for the Analysis of Violent Crime.

[7] CBC News, "Suicide by cop, a growing phenomenon?". 27 February 2013. For example: "Apparent Suicide By Cop on LIRR," Newsday, 11 April 1987.

[8] Allison, Rebecca (2003 թ․ մայիսի 10). «UK's first 'suicide by cop' ruling». The Guardian.

[Parent-9] Parent, Richard 2004. "Aspects of Police Use of Deadly Force In North America - The Phenomenon of Victim-Precipitated Homicide," Ph.D. thesis, Simon Fraser University.

[10] "Suicide by cop" coroner retires Արխիվացված 2009-01-25 Wayback Machine, a brief bio of Dolman, December 2007.

[11] «Facts & Statistics American Association of Suicidology». American Association of Suicidology (ամերիկյան անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ հունիսի 6-ին. Վերցված է 2017 թ․ մայիսի 26-ին.

[12] «World Notes NEW ZEALAND». Time. 2001 թ․ հունիսի 24.

[13] «Tyler Cassidy's death 'suicide by cop', coroner told». CourierMail. Վերցված է 2016 թ․ մարտի 15-ին.

[14] McPHATE, Mike (2016 թ․ հունիսի 10). «United States of Paranoia: They See Gangs of Stalkers». The New York Times.

[15] «The Untold Motives behind Suicide-by-Cop | Officer.com». Officer.com (անգլերեն). Վերցված է 2017 թ․ մայիսի 26-ին.

[16] Brumfield, Ben (2015 թ․ հունիսի 21). «Police: Cincinnati man calls 911 on self, kills responding officer». CNN. Վերցված է 2016 թ․ մարտի 2-ին.

[17] Röstlund, Lisa (2017 թ․ սեպտեմբերի 27). «Mördarens sista meddelande: "Jag fucking hatar mig själv"». Dagens Nyheter (Swedish). Վերցված է 2018 թ․ սեպտեմբերի 14-ին.{{cite news}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)

[18] «Exclusive: Suspect confesses to C-L reporter; 8 dead, including deputy». The Clarion Ledger.

[19] «'Hoarder' ER star Vanessa Marquez shouts 'kill me' and pulls replica gun before being shot dead by cops in bodycam vid». The Sun.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]