Վիքիպեդիա

Իզաբել դե Շարյեր

Իզաբել դե Շարյեր, նաև Շարյեր (ֆր.՝ Isabelle de Charrière), կեղծանուն՝ Բելլ[4] վան Զյոյլեն (հոլ.՝ Belle van Zuylen), ի ծնե՝ Իզաբելլա Ագետնա Ելիզաբեթ վան Տյոլ վան Սերոսկերկեն (ֆր.՝ Isabella Agneta Elisabeth van Tuyll van Serooskerken), հոկտեմբերի 20, 1740(1740-10-20)[1][2][3][…], Zuylen Castle, Ստիխտսե Վեխտ, Ուտրեխտ, Նիդերլանդներ - դեկտեմբերի 27, 1805(1805-12-27)[1][2][3][…], Colombier), նամակային ժանրի հոլանդա-շվեյցարացի գրող, որը ստեղծագործել է գերմաներենով և ֆրանսերենով, ավելի շատ հայտնի է իր ֆրանսիական անվան ներքո։

Իզաբել դե Շարյեր
ֆր.՝ Isabelle de Charrière
Ծննդյան անունհոլ.՝ Isabella Agneta Elisabeth van Tuyll van Serooskerken
Ծնվել էհոկտեմբերի 20, 1740(1740-10-20)[1][2][3][…]
ԾննդավայրZuylen Castle, Ստիխտսե Վեխտ, Ուտրեխտ, Նիդերլանդներ
Վախճանվել էդեկտեմբերի 27, 1805(1805-12-27)[1][2][3][…] (65 տարեկան)
Վախճանի վայրColombier
Գրական անունBelle de Zuylen և Abbé de la Tour
Մասնագիտությունթարգմանչուհի, կոմպոզիտոր, վիպասան, գրող, դրամատուրգ, բանաստեղծուհի, ակնարկագիր և փիլիսոփա
Լեզուֆրանսերեն, անգլերեն և հոլանդերեն
Քաղաքացիություն Միացյալ պրովինցիաների հանրապետություն և Շվեյցարիա
ԱմուսինCharles Emmanuel de Charrière de Penthaz?
 Isabelle de Charrière Վիքիպահեստում
Իզաբել դե Շարյերի դիմանկարը (1766) Ժնևի պատմության և արվեստի թանգարան:
Իզաբել դե Շարյերի դիմանկարը (1777)

Կենսագրություն խմբագրել

Իզաբել դե Շարյերը ծնվել է 1740 թվականի հոկտեմբերի 20-ին Ստիխտսե Վեխտ համայնքի Զույլեն ամրոցում` Դիեդերիկ Ջակոբ վան Տույլ վան Սերոսկերկենի (1707-1776) և Ելենա Ջակոբա դե Վիկի (1724-1768) ընտանիքում։ Նա յոթ երեխաներից ավագն էր։

Ծագումով հոլանդուհին պատկանել է մեծատոհմիկ հաագաական դասին[5]։

1786 թվականին Իզաբել դե Շարյերը վերաբնակվել է Փարիզում և մտերմացել Անն Լուիզ Ժերմեն դը Ստալի և Բենժամեն Անրի Կոնստան դը Ռեբեկի հետ։ Հեղափոխության ժամանակ դե Շարյեր ամուսինները կորցրել են իրենց եկամուտների մեծ մասը և վերադարձել Կոլոմբյե[5]։

Ստեղծագործության գնահատական խմբագրել

Սլավոնական բանասիրության դոկտոր Ա. Լ. Պոգոդինը (1872-1947) 1930 թվականի իր աշխատությունում[6] այսպես է արձագանքել դե Շարյերի «Կալիստա, կամ Նամակներ Լոզաննայից» ստեղծագործության մասին`

  … ես կցանկանայի ուշադրության դարձնել մեկ գրական ստեղծագործության վրա, որում անկասկածելի սյուժետային կապ և ինչ-որ ներքին հոգևոր նմանություն կա Դոստոևսկիի «Ապուշը» վեպի հետ[7]։  

Հրատարակումներ խմբագրել

Տիրապետելով գերմաներենին այնքան ազատ, ինչպես ֆրանսերենին, դե Շարյերը իր ստեղծագործություններից մի քանիսը սկզբնապես գրել է գերմաներենով, որը այն ժամանակ շատ տարածված էր Նևշատելի կանտոնում[5]։

  • Առաջին վեպ «Le noble - Conte moral» (1762), ազնվականության քննադատությամբ[8],
  • Portrait de Mll de Z., sous le nom de Zélide, fait par elle-même (1762),
  • «Առակներ» (Fables, 1764),
  • «Ժյուստին» (Justine, 1764),
  • «Portrait de Madame Hasselaar la jeune, née Hasselaar, sous le nom de Camille» (1764),
  • «Portrait de Mme Geelvinck» (1764),
  • «Lettre sur les opérations militaires en Corse» (1768),
  • «Նամակներ» (Lettres neuchateloises, նամակավեպ, 1784), հրատ. 1833,
  • «Lettres de Mistriss Henley, publiées par son amie» (1784),
  • «Նամակներ Լոզաննայից» (Lettres écrites de Lausanne, Տուլուզա, 1785),
  • «Կալիստա, կամ Նամակներ Լոզաննայից» (Caliste, ou lettres écrites de Lausanne, նամակավեպ, 1786, հրատ. 1845),
  • «Caliste, ou continuation des lettres écrites de Lausanne» (1787),
  • «Bien-Né» (1788)
  • «Eclaircissemens relatifs à la publication des „Confessions“ de Rousseau» (1790)
  • բարոյախոսական պատմվածք «Aiglonette et Insinuante, ou la Souplesse» (1790) - գրվել է Մարի Անտուանետի համար[8],
  • «Zadig (opéra)» (1791),
  • «Lettres trouvées dans des portefeuilles d'émigrés» (1793),
  • կատակերգություն «L’émigré» (1794),
  • «L’Inconsolable» (1794),
  • «Elise, ou l’Université» (1795),
  • «Camille, ou le nouveau roman» (1796),
  • «Honorine d’Userche» (1796), հրապ. 1808,
  • «La parfaite Liberté ou les vous et les toi» (1796),
  • «Trois femmes» (1797) - տարբերվում է վերլուծման սրությամբ և փիլիսոփայական մտքի խորությամբ[5],
  • «Réponse à l'écrit du colonel de La Harpe, intitulé „De la neutralité des gouvernans de la Suisse depuis l’année 1789“» (1797),
  • «Asychis ou le Prince d’Egypte» (1798),
  • «L’abbé de La Tour, ou Recueil de nouvelles et autres écrits divers» (1798, հատոր 2),
  • «Les ruïnes de Yedburg» (1799),
  • «Sainte Anne» (1799),
  • «L'Enfant gâté ou le fils et la nièce» (1800),
  • «Louise et Albert» (1803),
  • «Sir Walter Finch et son fils William» (1806),
  • «L’enfant gaté» և այլն

Բանաստեղծությունների հավաքածուներ խմբագրել

  • Ամբողջ բանաստեղծությունների հավաքածուն 10 հատորներում։ Œuvres complètes, Édition critique par J-D. Candaux, C.P. Courtney, Pierre et Simone Dubois, P. Thompson, J. Vercruysse, D.M. Wood. Амстердам, G.A. van Oorschot, 1979-1984.

Տեքստեր, որոնք չեն ընդգրկվել բանաստեղծությունների հավաքածուների մեջ խմբագրել

  • Die wiedergefundene Handschrift: Victoire ou la vertu sans bruit. Magdalene Heuser. In: Editio. Internationales Jahrbuch für Editionswissenschaft. 11 (1997), էջ՝ 178-204.
  • Վաղ տեքստեր։ Նոր նյութեր հոլանդական արխիվներից։ - Early writings. New material from Dutch archives. Éd. Kees van Strien, Лувен, Peeters, 2005. VI-338 էջ
  • Արտագրում և չհրատարակված տեքստեր։ Correspondances et textes inédits. Éd. Guillemette Samson, J-D. Candaux, J. Vercruysse et D. Wood. Париж, Champion, 2006. 423 էջ

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Isabella Agneta Elisabeth van Tuyll van Serooskerken — 2009.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Encyclopædia Britannica
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Lundy D. R. The Peerage
  4. ↑ կրճատ Իզաբել անունից, կամ Բելլա՝ Իզաբելա անունից
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 «Шаррьер, Изабелла-Гиацинта-Агнесса». Բրոքհաուզի և Եֆրոնի հանրագիտական բառարան: 86 հատոր (82 հատոր և 4 լրացուցիչ հատորներ). Սանկտ Պետերբուրգ. 1890–1907.{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link)
  6. ↑ Погодин А. Л. «„Идиот“ Достоевского и „Калисте“ Де-Шарьер». - Белград: [Б. и.], 1930. - 36 с.
  7. ↑ Из аннотации на книгу, сделанную парижским библиофилом Андреем Савиным
  8. ↑ 8,0 8,1 Yvette Yvonne Marie Went-Daoust. Isabelle de Charrière (Belle de Zuylen): de la correspondance au Roman épistolaire , études reúnies. — Rodopi, 1995. — 140 с.

Գրականություն խմբագրել

  • Philippe Godet: Madame de Charrière et ses amis, d’après de nombreux documents inédits (1740-1805) avec portraits, vues, autographes, etc.. Genève, A. Jullien, 1906 (xiii,519 p. + 448 p.). Genève, Slatkine Reprints, 1973.
  • Geoffrey Scott. The portrait of Zélide. London, Constable, 1925. xiii, 215 p. Scott on Zélide : the portrait of Zélide. Introduction by Richard Holmes. London, Flamingo, 2002. Reprint by Turtle Point Press, New York, 2010. 256 p. with an introduction by Shirley Hazzard, afterword by Richard Dunn.
  • Constance Thompson Pasquali, Madame de Charrière à Colombier : iconographie, Neuchâtel, Bibliothèque de la Ville, 1979
  • C.P. Courtney. A preliminary bibliography of Isabelle de Charrière (Belle de Zuylen). Oxford, Voltaire Foundation, 1980. 157 p.
  • C.P. Courtney. Isabelle de Charrière (Belle de Zuylen). A secondary bibliography. Oxford, Voltaire Foundation, 1982. 50 p.
  • C.P. Courtney. Isabelle de Charrière and the 'Character of H.B. Constant'. A false attribution. In: French Studies (Oxford), 36 (1982), no. 3, p. 282-289.
  • C.P. Courtney, Isabelle de Charrière (Belle de Zuylen). A biography. Oxford, Voltaire Foundation, 1993. 810 p. 9780729404396
  • Kathleen M. Jaeger, Male and Female Roles in the Eighteenth Century. The Challenge to Replacement and Displacement in the Novels of Isabelle de Charrière, New York, Peter Lang, 1994. XI, 241 pp. 978-0-8204-2179-7
  • C.P. Courtney, Belle van Zuylen and Philosophy. Utrecht, Universiteit Utrecht, 1995. 32 p.
  • Jacquline Letzter, Intellectual tacking. Questions of education in the works of Isabelle de Charrière. Amsterdam, Rodopi, 1998. 217 p. 978-9042002906
  • Jacquline Letzter and Robert Adelson, Women Writing Opera: Creativity and Controversy in the Age of the French Revolution. Berkeley, University of California Press, 2001. xvii, 341 p. 978-0520226531
  • Carla Alison Hesse, The other enlightenment: how French women became modern. Princeton NJ, Princeton University Press, 2001. - XVI, 233p. 978-0691114804
  • Vincent Giroud and Janet Whatley, Isabelle de Charrière. Proceedings of the international conference held at Yale University, 2002. New Haven CT. The Beinecke rare book and manuscript library, 2004. v, 151 p. 978-0845731604
  • Jelka Samsom, Individuation and attachment in the works of Isabelle de Charrière New York, Peter Lang, 2005. 978-3039101870
  • Monique Moser-Verrey, Isabelle de Charrière and the Novel in the 18th century. Utrecht, Universiteit Utrecht, 2005. 32 p.
  • Nicole Pellegrin, Useless or pleasant? Women and the writing of history at the time of Belle van Zuylen (1740–1805). Utrecht, University Utrecht, 2005. 32 p.
  • Suzan van Dijk, Valérie Cossy, Monique Moser, Madeleine van Strien, Belle de Zuylen/Isabelle de Charrière: Education, Creation, Reception. Amsterdam, Rodopi, 2006, 343 p. 978-90-420-1998-0
  • Gillian E. Dow, Translators, interpreters, mediators: women writers 1700-1900. [Mary Wollstonecraft, Isabelle de Charrière, Therese Huber, Elizabeth Barrett Browning, Fatma Aliye, Anna Jameson, Anne Gilchrist] Oxford, Peter Lang, 2007. 268 p. 978-3-03911-055-1
  • Heidi Bostic, The fiction of enlightenment: women of reason in the French eighteenth century [Francoise de Graffigny, Marie-Jeanne Riccoboni, Isabelle de Charrière]. Newark DE, University of Delaware Press, 2010. 270 p. 978-1611491302

Արտաքին հղումներ խմբագրել

 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Իզաբել դե Շարյեր» հոդվածին։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Իզաբել_դե_Շարյեր&oldid=9745954» էջից