Ժիլ Բենշուա (անգլ.՝ Binchois, Binchoys, 1400[1][2], Մոնս, Բելգիա - սեպտեմբերի 20, 1460[3][4][1], Soignies, Սուանիե, Էնո, Բելգիա[5]), ֆրանկո-ֆլամանդացի կոմպոզիտոր, «բուրգունդյան» («առաջին հոլանդական») դպրոցի վառ ներկայացուցիչ։

Ժիլ Բենշուա
Դիմանկար
Ծնվել է1400[1][2]
ԾննդավայրՄոնս, Բելգիա
Մահացել էսեպտեմբերի 20, 1460[3][4][1]
Մահվան վայրSoignies, Սուանիե, Էնո, Բելգիա[5]
Քաղաքացիություն Ֆրանսիայի թագավորություն[6]
Մայրենի լեզուֆրանսերեն
Մասնագիտությունկոմպոզիտոր, գրող, բանաստեղծ և երգիչ
Զբաղեցրած պաշտոններկապելլան
 Gilles Binchois Վիքիպահեստում

Կյանք խմբագրել

Բենշուայի մասին կենսագրական տեղեկությունները սուղ են և իրարամերժ։ Նա երաժշտական կրթություն է ստացել հավանաբար հայրենի քաղաքում։ 1419-23 թվականին եղել է Մոնսի եկեղեցական երգեհոնահար։ 1423-ին նա տեղափոխվել է Լիլ, որտեղ ծառայության է մտել Ուիլյամի՝ Սաֆլկի կոմսի մոտ (այս հանգամանքը նշված է Բենշուայի մահվան վերաբերյալ Օկեգեմի մոտետում[7]), որը այդ ժամանակ գտնվում էր Ֆրանսիայի հյուսիսը բռնազավթած բրիտանական զորքերի կազմում։ Կոմս Բենշուայի պատվերով նա գրել է «Ainsi que a la foiz m’y souvient» ռոնդոն։ 1420-ականների երկրորդ կեսին (հնարավոր է արդեն 1427-ին) Բենշուան ծառայության է մտել Բուրգունդիայի դքսության դատարանի մատուռում, որի հետ է կապված նրա երաժշտական կարիերայի ծաղկումը։ 1431 թվականին, երբ գրվել է Բենշուաի «Nove cantum melodie» մոնտետը, նա եղել է այդ կապելլայի երգիչ (մատրետի տեքստում նշված են բոլոր 19 երգիչները)։

Քահանա չառաջադրվելով՝ Բենշուան, այնուամենայնիվ, Բուրգունդիայի տարբեր շրջաններում ստացել է բենեֆիցիումներ, ինչը ապահովել է նրա հարմարավետ գոյությունը։ 1437-ին ստացել է Բուրգունդյան դատարանի պատվավոր քարտուղարի պաշտոնը։ Բենշուան ճանաչում էր և հավանաբար հաճախ հանդիպում էր Գիյոմ Դյուֆայի հետ (նրանց փաստական հանդիպումը1449 թվականին է)։ 1452 թվականից մինչև կյանքի վերջ Սոունի քաղաքի Սբ. Վինսենթ եկեղեցում եղել է կանոնիկոս։ Ըստ պատմական ապացույցների՝ նույնիսկ այս ավելի ուշ տարիներին Բենշուան (բացի կոմպոզիցիայից) շարունակել է երգել տաճարում, և նա դա արել է հմտորեն։

Ստեղծագործություն խմբագրել

Եկեղեցական երաժշտության բնագավառում Բենշուան մեսիայի օրդինարիայի առանձին մասերի տեքստերի մոտ 28 շարադրանք է թողել (Kyrie, Gloria, Credo, Sanctus, Agnus Dei; ամբողջական մեսիաները չեն պահպանվել), վեց մագնիֆիկատ, ավանդական օրհներգների մոտետներ (ինչպես Ave regina caelorum, Ut queant laxis, Veni creator spiritus և Te Deum) և ազատ շարադրված«նոր» բանաստեղծություններ (ինչպես՝ «Nove cantum melodie», իզորիթմիայի տեխնիկայով)։

Բենշուայի ժառանգության առավել արժեքավոր մասը համարվում է նրա շանսոնը (ընդհանուր առմամբ մոտ 60), հիմնականում երեք ձայնի համար։ Դրանցում նա իրեն դրսևորել է որպես կոմպոզիտոր, որը հավատարիմ է անցյալի ոճական ավանդույթներին։ Բենշուայի «Բուրգունդյան շանսոն»-ը աշխարհիկ բազմաձայն բալլադների և ռոնդոների ֆրանսիական Ars nova դպրոցի կարծրատիպային կուրտուական թեմաներով տեքստերի (նման, օրինակ, Գիյոմ դը Մաշոյի բանաստեղծություններին) ուղղակի ժառանգորդն է։ Տեքստերի հեղինակները անհայտ են, բացառությամբ «Dueil angoisseus rage demeseurée» բալլադի՝ դրված Քրիստինա Պիզանսկայայի ստեղծագործությունների տակ։

Երգերի ճնշող մեծամասնությունը գրված է «պահպանողական» մենզուրային հորդորի ներքո[8], չնայած այն հանգամանքին, որ բինար մենզուրան երաժշտության տեսության մեջ դեռեւս Ars nova-ի ժամանակներից ի վեր հավասարեցվել է թուրնար մենզուրային։ Դատելով այլ ձայների ենթատեքստերի հաճախակի բացակայությունից, բացի դիսկանտից, նաև (որոշ) ներածական հատվածներում տեքստի լիակատար բացակայությունից՝ Բենշուան ենթադրում էր, որ երգերը պետք է կատարվեն խառը, վոկալ-գործիքային անսամբլի կողմից։ Բենշուայի ամենահայտնի երգերի շարքում է «De plus en plus, Triste plaisir, Adieu m’amour» ռոնդոն։

Հոգևոր և աշխարհիկ ստեղծագործությունների տեխնիկայում Բենշուան օգտագործել է ֆոբուրդոնը։ Որոշ մոտետներ՝ իր իկ երգերի կոնտրաֆակտուրան, կամ ընդհակառակը, օրինակ՝ «Mort en merchy» երգը վեցերորդ տոնայնության մագնիֆիկատի կոնտրաֆակտուրա է, «Virgo rosa venustatis» մոտետը «C'est assez» երգի կոնտրաֆակտուրան է։ Բենշուայի երաժշտության հնչյունային համակարգի կառուցվածքը հնատիպ հարմոնիայի բնորոշ օրինակ է, որը հիմնված է կոնկորդի (ինչպես Ars nova-ի երաժշտության մեջ) և գոթական կադենցիաների առատության վրա։ Լադի տեղակայումը կատարվում է քայլերը շրջանցելով՝ դրանով հանդերձ ողջ պիեսի «կենտրոնական տոնը» ուղղակիորեն չի բխում կադենցիոն պլանից[9]։

Մի շարք ստեղծագործությունների համար վիճարկվում է Բենշուայի հեղինակությունը։

Դիմանկար խմբագրել

  • Ըստ Էվվին Պանոֆսկու, Ժիլ Բենշուան պատկերված է Յանա վան Էյքի «Տիմոֆեյ» նկարում։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Երաժշտություն (ֆր.)
  2. 2,0 2,1 opac.vatlib.it
  3. 3,0 3,1 3,2 Encyclopædia Britannica
  4. 4,0 4,1 4,2 Gran Enciclopèdia Catalana (կատ.)Grup Enciclopèdia, 1968.
  5. 5,0 5,1 5,2 Deutsche Nationalbibliothek Record #118884891 // Gemeinsame Normdatei (գերմ.) — 2012—2016.
  6. LIBRIS — 2018.
  7. Mort, tu as navré / Miserere (известен также как «Плач на смерть Беншуа»).
  8. Единственное исключение — рондо Seule esgaree de tout joieulx plaisir.
  9. «Odd approach to tonal centres». См.: Slavin D. The Binchois game: style and tonal coherence in some songs from the mid-fifteenth century. In: Binchois studies. Oxford, 2000, pp.163-180.

Գրականություն խմբագրել

  • Коннов В. Нидерландские композиторы XV—XVI веков. — Ленинград: Музыка, 1984.
  • Binchois studies, ed. by A. Kirkman and D.Slavin. Oxford, 2000 (публикации докладов на международной конференции по Беншуа).

Արտաքին հղումներ խմբագրել