Վիքիպեդիա

Թուլսիդաս

Թուլսիդաս (հինդի՝ तुलसीदास, 1532[1][2][2][…], Rajapur, Մեծ Մողոլների կայսրություն - 1623[1][2][2][…], Ասսի Գհատ, Վարանասի, Մեծ Մողոլների կայսրություն[3]-1624), հնդիկ բանաստեղծ, Շրի Ռամային նվիրվածության համար հաճախ անվանում էին բարեփոխիչ և փիլիսոփա Ռամանանդի Սամփրադայայից։ Թուլսիդասը ունի մի քանի հայտնի աշխատություններ՝ գրված սանսկրիտով և ավադխիով։ Հայտնի է որպես էպիկական Ռամաչարիտամանասայի հեղինակ, որը սանսկրիտով Ռամայանայի վերապատումն է։

Թուլսիդաս
հինդի՝ तुलसीदास
Ծննդյան անունհինդի՝ गोस्वामी तुलसीदास
Ծնվել է1532[1][2][2][…]
ԾննդավայրRajapur, Մեծ Մողոլների կայսրություն
Վախճանվել է1623[1][2][2][…]
Վախճանի վայրԱսսի Գհատ, Վարանասի, Մեծ Մողոլների կայսրություն
Մասնագիտությունբանաստեղծ, փիլիսոփա և գրող
Լեզուավադխի և Braj Bhasha?
Ուշագրավ աշխատանքներՌամաչարիտամանասա
 Tulsidas Վիքիպահեստում

Թուլսիդասը համարվում էր Վալմիկիի՝ սանսկրիտով բնօրինակ Ռամայանայի հեղինակի վերամարմնավորումը[4]։ Նա նաև համարվում է Հանումանին նվիրված հայտնի հիմնի՝ Հանուման Չալիսայի հեղինակը[5]։

Թուլսիդասն իր կյանքի մեծ մասն անց է կացրել Վարանասի քաղաքում[6]։ Վարանասիում Գանգեսի վրա գտնվող Թուլսի Գաթը կրում է նրա անունը[7]։ Վարանասիում կառուցել է Հանումանի նվիրված Սանկատմոչան տաճարը, հենց այն վայրում, որտեղ նրան ի հայտ եկավ Հանումանի տեսիլքը[8]։ Թուլսիդասը սկսեց Ռամլիլա պիեսների բեմադրությունը՝ Ռամայանայի ադապտացված ժողովրդական թատերական ներկայացումները։

Նա համարվում է Հնդկաստանի և աշխարհի մեծագույն բանաստեղծներից մեկը[9][10][11][12]։ Թուլսիդասի և նրա ստեղծագործությունների ազդեցությունը Հնդկաստանի արվեստի, մշակույթի և հասարակության վրա մեծ է, որը կարելի է տեսնել Ռամլիլա պիեսներում, Հինդուստանի դասական և ժողովրդական երաժշտության, հեռուստատեսային սերիալների մեջ[13][14][15][16][17]։

Անվան ստուգաբանություն խմբագրել

Թուլսիդասի անունը սանսկրիտով ունի 2 ստուգաբանություն։ Բնօրինակ սանսկրիտով այն գրվում է Tulasīdāsa։ Հունտերյան գրադարձությամբ գրվում է Tulsidas կամ Tulsīdās՝ պահպանելով տեղական արտասանությունը (գրավոր հնդկերեն խոսքում պահպանվում է չարտասանվող տառերի գրությունը)։ Կորսված ձայնավորները հնդկական լեզուներից ջնջված շչվա ձայնարկություններն են, որոնք տարբերվում են շրջանից շրջան։ Թուլսիդաս անունը կազմված է 2 սանսկրիտերեն բառերից՝ Tulasī, որը Ocimum tenuiflorum (Թուլսի) բույսի հնդկական տարատեսակն է[18][19] և Dāsa, որը նշանակում է ծառա, ստրուկ և նվիրյալ[20]։ Այսպիսով, Թուլսիդաս նշանակում է Թուլսի բույսի ծառա։

Ստեղծագործություններ խմբագրել

Թուլսիդասի գլխավոր երկը 7 գրքից բաղկացած «Ռամայանա» (մոտ 1575) պոեմն է՝ գրված համանուն էպոպեայի սյուժեով։ Հեղինակն է «Օրհներգություններ» (մոտ 1570), «Գովք աստվածուհի Փարվաթին» (1586), «Գովք Սիթային» (1586), «Բանաստեղծությունների ծաղկաշղթա» (1612-1614) ժողովածուների[21]։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Միջազգային տիպօրինակ անունների նույնացուցիչ — 2012.
  2. ↑ 2,00 2,01 2,02 2,03 2,04 2,05 2,06 2,07 2,08 2,09 Swartz A. Open Library — 2007.
  3. ↑ Pandey 2008, pp. 23–34.
  4. ↑ Lutgendorf 2007, p. 293.
  5. ↑ Rambhadracharya 2008, p. 306.
  6. ↑ Prasad 2008, p. 857, quoting Mata Prasad Gupta: Although he paid occasional visits to several places of pilgrimage associated with Rama, his permanent residence was in Kashi.
  7. ↑ de Bruyn, Pippa; Bain, Dr. Keith; Allardice, David; Joshi, Shonar (2010). Frommer's India. Hoboken, New Jersey, United States of America: John Wiley and Sons. էջ 471. ISBN 9780470602645.
  8. ↑ Callewaert, Winand M.; Schilder, Robert (2000). Banaras: Vision of a Living Ancient Tradition. New Delhi, India: Hemkunt Press. էջ 90. ISBN 9788170103028.
  9. ↑ Prasad 2008, p. xii: He is not only the supreme poet, but the unofficial poet-laureate of India.
  10. ↑ Prasad 2008, p. xix: Of Tulasidasa's place among the major Indian poets there can be no question: he is as sublime as Valmiki and as elegant as Kalidasa in his handling of the theme.
  11. ↑ Jones, Constance; Ryan, James D. (2007). Encyclopedia of Hinduism (Encyclopedia of World Religions) (Hardbound, Illustrated ed.). New York City, United States of America: Infobase Publishing. էջ 456. ISBN 9780816054589. «It can be said without reservation that Tulsidas is the greatest poet to write in the Hindi language. Tulsidas was a Brahmin by birth and was believed to be a reincarnation of the author of the Sanskrit Ramayana, Valmiki.»
  12. ↑ Sahni, Bhisham (2000). Nilu, Nilima, Nilofara (Hindi). New Delhi, India: Rajkamal Prakashan Pvt Ltd. էջեր 78–80. ISBN 9788171789603.{{cite book}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  13. ↑ Lutgendorf 1991, p. 11: ... – scores of lines from the Rāmcaritmānas have entered folk speech as proverbs – ...
  14. ↑ Mitra, Swati (2002 թ․ մայիսի 5). Good Earth Varanasi City Guide. New Delhi, India: Eicher Goodearth Publications. էջ 216. ISBN 9788187780045.
  15. ↑ Subramanian, Vadakaymadam Krishnier (2008). Hymns of Tulsidas. New Delhi, India: Abhinav Publications. էջ Inside Cover. ISBN 9788170174967. «Famous classical singers like Paluskar, Anoop Jalota and MS Subbulakshmi have popularised Tulsidas's hymns among the people of India.»
  16. ↑ Lutgendorf 1991, p. 411
  17. ↑ Lutgendorf 1991, p. 411–412
  18. ↑ Flood, Gavin D. (2003). The Blackwell Companion to Hinduism (Illustrated ed.). Hoboken, New Jersey, United States of America: Wiley-Blackwell. էջ 331. ISBN 9780631215356.
  19. ↑ Simoons, Frederick J. (1998). Plants of life, plants of death (1st ed.). Madison, Wisconsin, United States of America: Univ of Wisconsin Press. էջեր 7–40. ISBN 9780299159047.
  20. ↑ Monier-Williams, Sir Monier (2005) [1899]. A Sanskrit-English dictionary: etymologically and philologically arranged with special reference to cognate Indo-European languages. New Delhi, India: Motilal Banarsidass. էջ 477. ISBN 9788120831056.
  21. ↑ Խմբագրական կոլեգիա, Հայկական Սովետական Հանրագիտարան, հ. 4 (խմբ. Վիկտոր Համբարձումյան), Ե., «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիա Հայկական Սովետական Հանրագիտարանի գլխավոր խմբագրություն», 1978, էջ 230 — 720 էջ։

Արտաքին հղումներ խմբագրել

 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Թուլսիդաս» հոդվածին։
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 4, էջ 230)։  
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Թուլսիդաս&oldid=9243326» էջից