Թիթեռի էֆեկտ
Թիթեռի էֆեկտ, տերմին բնական գիտություններում, որը նշանակում է մի քանի քաոսային համակարգերի հատկություն․ աննշան ազեցությունը համակարգի վրա կարող է մեծ ու անսպասելի հետևանքներ ունենալ, այդ թվում նաև ուրիշ տեղ։
Տերմինի պատմություն խմբագրել
Քաոսային համակարգերը զգայուն են փոքր ազդեցությունների նկատմամբ[1]։ Անրի Պուանկերեն նկարագրել է քաոսի Տեսությունը երեք մարմինների շարժման մասին խնդրի հետազոտման մեջ 1890 թվականին[2]։ Հետո նա ենթադրել է, որ այդպիսի երևույթները կարող են ընդհանուր լինել։ Քաոսային աշխարհում դժվար է կանխատեսել ինչպիսի տարբերակներ կարող են առաջանալ տվյալ պահին և տեղում։ Էդվարդ Լորենցը անվանել է այդ երևույթը «թիթեռի էֆեկտ»․ թիթեռը, ով թափահարում էր թևերը Այովայում, կարող է մի շարք էֆեկտներ առաջացնել, որոնց գագաթնակետը կարող է լինել Ինդոնեզիայում[3]։
Գրականություն խմբագրել
- Devaney, Robert L. (2003). Introduction to Chaotic Dynamical Systems. Westview Press. ISBN 0-8133-4085-3.
- Hilborn, Robert C. Sea gulls, butterflies, and grasshoppers: A brief history of the butterfly effect in nonlinear dynamics(անգլ.) // American Journal of Physics : journal. — 2004. — Т. 72. — № 4. — С. 425—427. — —
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ http://www.wolframscience.com/reference/notes/971c SOME HISTORICAL NOTES
- ↑ Steves, Bonnie; Maciejewski, AJ (septembrie 2001). The Restless Universe Applications of Gravitational N-Body Dynamics to Planetary Stellar and Galactic Systems. USA: CRC Press. ISBN 0750308222
- ↑ Woods, Austin (2005). Medium-range weather prediction: The European approach; The story of the European Centre for Medium-Range Weather Forecasts. New York: Springer. p. 118. ISBN 978-0387269283