Թագավոր Ու-Վան
Թագավոր Ու-Վան (անգլ.՝ King Wu of Zhou(Չինարեն), մ.թ.ա. 12-րդ դար, Շենսի, Չինաստան - մ. թ. ա. 1043), հնագույն Չինաստանի Չժոու արքայատոհմի առաջին թագավոր։ Նրա թագավորության ժամանակագրությունը ենթակա է կասկածի, բայց ընդհանրապես կարծում են, որ այն սկսվել է մ․թ․ա․ մոտավորապես 1046 թվականին և ավարտվել է երեք տարի անց՝ մ․թ․ա․ 1043 թվականին[1]։
Թագավոր Ու-Վան | |
|---|---|
 | |
| Ծնվել է՝ | մ.թ.ա. 12-րդ դար |
| Ծննդավայր | Շենսի, Չինաստան |
| Մահացել է՝ | մ. թ. ա. 1043 |
| Երկիր | Ճոու |
| Տոհմ | Ճոու |
| միապետ | |
| Հայր | Վըն կայսր |
| Մայր | Tai Si? |
| Երեխաներ | Yu of Tang? և King Cheng of Zhou? |
Թագավոր Ու-ի տոհմական անունը Ցզի էր (姬), իսկ անձնանունը՝ Ֆա (發)։ Նա թագավոր Վեն-Վան Չժոուի և թագուհի Թայսիի երկրորդ որդին էր։ Գրառումների մեծ մասում սովորաբար նշվում է, որ նրա ավագ եղբայր Բո Յիկաոն մահացել է իր հորից առաջ՝ Շան արքայատոհմի վերջին թագավոր Դի Սինի ձեռքով։ «Ծիսագրքում», սակայն, նշվում է, որ Չժոու տոհմում սովորույթ է եղել ավագ որդու փոխարեն կրտսեր որդու կողմից գահի ժառանգումը[2]։ (Ֆայի պապը՝ Ջիլին, նույն կերպ ժառանգել էր Չժոուր գահը, չնայած երկու ավագ եղբայներ ունենալուն)։
Գահ բարձրանալուն պես Ֆան աշխատել է իր աներոջ՝ Ցզյան Ցզիայի հետ՝ Շան թագավորությունը կործանելու կիսատ գործն ավարտին հասցնելու համար։ Մ․թ․ա․ 1048 թվականին Ֆան զինված անցել է Հուանհե գետով դեպի Մինցզին շրջան, որտեղ հանդիպել է ավելի քան 800 դուքսերի[փա՞ստ]։ Նախնիններին նվիրված մի հուշատախտակ է կառուցել և այն անվանել իր հոր՝ Վեն-Վան Չժոուի անունով՝ այն տեղադրելով շրջանի կենտրոնում, մի կառքի վրա։ Ժամանակն անբարենպաստ համարելով, սակայն, նա չի հարձակվել Շան թագավորության վրա։ Մ․թ․ա 1046 թվականին թագավոր Ու-Վանը Շանի անմիաբանությունից օգտվելով հարևանությամբ գտնվող դուքսերի հետ հարձակում սկսելու հնարավորություն է ստացել։ Մուեի ճակատամարտում Շանի զորքերը ջախջախվել են և Շանի թագավոր Չժոուն հրկիզել է իր պալատն ու մահացել ներսում։
Թագավոր Ու-Վանը (անունը նշանակում է «մարտական») հաղթանակից հետո իր 16 կրտսեր եղբայրների և ամուսնության շնորհիվ դաշնակցած տոհմերի հետ հիմնել է բազմաթիվ հաստատություններ, բայց երեք տարի անց նրա մահը պատճառ է դարձել իր երիտասարդ ժառանգ Չեն-Վանի և նրա խնամակալ Չժոու-Գունի դեմ մի քանի ապստամբությունների, որոնց մասնակցել են նույնիսկ իր երեք եղբայրները։
Շենսի նահանգի Սյանյան համայնքի Զոուլինգ քաղաքում գտնվող գերեզմանը, ենթադրվում էր, որ պատկանել է թագավոր Ու-Վանին։ Գերեզմանաքարը կրում էր Ցին կայսրության Ու-Վան թագավորի անունը։ Ժամանակակից հնագիտությունը, սակայն, եզրակացրել է, որ գերեզմանն այնքան հին չէ, որ պատկանի Չժոու կայսրության ժամանակաշրջանին, և որ ավելի հավանական է, որ այն պատկանի Հան դինաստիայի թագավորի։ Թագավոր Ու-Վանի գերեզմանի ճշգրիտ վայրը մնում է անհայտ, բայց ամենայն հավանականությամբ այն գտնվում է Սյանյանի տարածքում։
Ու-Վանը Խուան-Դիի և Յույ Մեծի հետ համարվում է Չինաստանի մեծագույն հերոսներից մեկը։
Ընտանիք խմբագրել
Թագուհիներ․
- Իցզյան, Ցզյան Ցզիայի առաջին դուստրը, Սյունի և Յույի մայրը։
Որդիներ․
- Արքայազն Սյուն (王子誦, մ․թ․ա․ 1060–1020 թնականներ), ղեկավարել է մ․թ․ա․ 1042-1021 թվականներին որպես թագավոր Չեն-Վան։
- Երկրորդ որդին ղեեկավարել է որպես Յույի միապետ։ Նրա անունից առաջացել է Յույ ազգանունը։
- Երրորդ որդին՝ արքայազն Տան Շու-Յույը (王子虞), ղեկավարել է մ․թ․ա․ 1042 թվականից որպես Ցզին թագավորության մարքիզ։
- Որդի, որը եղել է Յինգ թագավորության մարքիզը (應)։
- Որդի, որը եղել է Հան թագավորության մարքիզը։
Դուստրեր․
- Առաջին դուստր Դա Ջի (大姬)
- Ամուսնացել է Չենի Հուի դքսի հետ (մ․թ․ա․ 1071–986 թվականներ)
- Փոքր դուստր, անձնանունը՝ Լան (蘭)
- Ամուսնացել է Քիի Յի դքսի հետ (մահացել է մ․թ․ա․ 933 թվականին)։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ These dates are those of the People's Republic of China's official Xia–Shang–Zhou Chronology Project, although they remain controversial.
- ↑ Book of Rites, Tan Gong I, 1. Accessed 4 Nov 2012.
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Թագավոր Ու-Վան» հոդվածին։ |