Էսպրեսո սրճեփ
Էսպրեսո սրճեփ (էսպրեսո-մեքենա), սարքավորում էսպրեսո սրճային ըմպելիքների համար։
Էսպրեսո սրճեփի գործունեության սկզբունքը՝ որոշակի ճնշման տակ աղացած սրճի վրա տաք ջրի բացթողումն է։ Շատ մոդելներ համալրված են նաև կապուչինո պատրոստող սարքով։
Աշխատանքի սկզբունքը խմբագրել
Առաջինը ստեղծվել է 1901 թվականին[1] (ստեղծող — Լուիջի Բեցցեռա (իտալ.՝ Luigi Bezzera)[2]), էսպրեսո սրճեփը բազմիցս փոխել է կառուցվածքը և աշխատանքի սկզբունքը։
Ջերմային էսպրեսո մեքենա խմբագրել
Ջերմային սրճեփի աշխատանքի սկզբունքը կայանում է ջրի գոլորշու ճնշման օգնությամբ սուրճի շերտին։
Առաջին ջերմային սրճեփները ունեին կաթսա՝ ջուրը տաքացնելու համար և առանձին խողովակներ, որը թույլատրում է միաժամանակ պատրաստել մի քանի տեսակի սուրճ[1]։
Տվյալ մեքենայի աշխատանքի սկզբունքը մինչև հիմա փոխվում է՝ դառնում ավելի մատչելի։
Մխոցային էսպրեսո մեքենա խմբագրել
Առաջին փորձնական մեքենաները, որոնք օգտագործվում են պտուտակային մխոցով, մշակվել են իտալացիներ Պիեռ Թերեզիո Արդուինոյի և Մարկ Կրեմոնեսի կողմից։ 1930-ական թվականներին Կրեմոնեսը արտոնագրեց իր գյուտերից մի քանիսը` էսպրեսո մեքենան ձևափոխելու համար, որոնց թվում էր նաև մխոց օգտագործելը։ 1936 թվականին՝ Կրեմոնեսի մահվանից հետո, նրա կինը՝ Ռոզետա Սկոզան, մի քանի անգամ փորձել է սրճեփ վաճառողներին վաճառել ամուսնու գյուտի լիցենզիան, բայց անօգուտ էր:Նրանցից մեկը եղել է Ջովանի Ահիլ Գաջիան (см. Gaggia), ով ապօրինի օգտվել էր Կրեմոնեսի գյուտից և 1938 թվականի սեպտեմբերի 5-ին[3] գրանցեց սուրճի մեքենայի արտոնագիր՝ պտուտակային մխոցով։ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից (1939-1945) հետո, Մարկ Կրեմոնեսի կինը հայց է ներկայացրել ընդդեմ Գաջիայի ՝ հեղինակային իրավունքի խախտման համար և շահել է գործը։ Գաջիան՝ հրաժարվելով Կրեմինոսի մխոցային մեխանիզմից, մշակեց ավելի նոր զսպանակային-մխոցային մեխանիզմ։ 1947 թվականին նա ներկայացրեց այդ մեխանիզմով ապարատի նախատիպը, որն էլ համարվեց առաջին ժամանակակից էսպրեսո մեքենան[4]։
Դրա մեջ օգտագործվում է մխոց, որը ջուր է մղում սուրճի մի շերտի միջով, որը պայմանավորված է լծակի միջոցով օգտագործվող մարդու մկանային ուժով։
Էսպրեսո պոմպային մեքենայի գործողությունը խմբագրել
Առաջին մեխոցային սրճեփը դարձավ Faema E61, որը հայտնվեց 1961 թվականին։
Ի տարբերություն մխոցային սուրճի մեքենայի, որտեղ ցանկալի ջրի ճնշումը ձեռք է բերվել մեքենայական օպերատորի մկանային ուժի շնորհիվ, էլեկտրական պոմպը օգտագործվում է պոմպային էսպրեսո մեքենայում `անհրաժեշտ ճնշման տակ ջուրը մղելու համար։
Պոմպայն սրճեփները հանդիսանում են ամենատարածվածը ու այսօր օգտագործվում է սրճարաններում և այլ հաստատություններում։
Օդային-պոմպային էսպրեսո մեքենաներ խմբագրել
Ի տարբերություն պոմպայնի, օդային-պոմպային մեքենաները օգտագործում են սեղմած գազի հզորությամբ՝ ջրի ճնշումը ստեղծելու համար, որը սովորաբար մատուցվել է առանձին ջեռուցիչ։
Գազի որակը օգտագործվում է մթնոլորտային օդով (սեղմված է ձեռքի կամ էլեկտրական կոմպրեսորի միջոցով) կամ սեղմված ածխածնի երկօքսիդի միջոցով։
Առաջին մոդելը Handpresso Wild կոնստրուկցիայով է, որը հայտնվել է 2007 թվականին։
Օդային-պոմպային էսպրեսո մեքենաները աչքի են ընկնում կոմպակտությամբ և թեթև կոնստրուկցիայով, ինչը հնարավորություն է տալիս դրանք հանգիստ տեղափոխել։
Էսպրեսո մեքենայի ավտոմատացումը խմբագրել
Ըստ ավտոմատացման աստիճանի էսպրեսո-մեքենաները բաժանվում են.
- Մեխանիկական էսպրեսո մեքենան, որտեղ պետք է ջրի ճնշում, հաշված կիրառումը օպերատորի ֆիզիկական ուժը։
- Կիսաավտոմատ էսպրեսո մեքենան ինքնուրույն ստեղծում է ջրի ճնշումը։ Հետագա ըմպելիքի ամբողջ պատրաստումը պայմանավորված է օպերատորի կողմից։
- Ավտոմատ էսպրեսո մեքենան ինքնուրույն ստեղծում են ջրի ճնշում և ավտոմատ դիզավորում է։ Միևնույն ժամանակ ղեկավարումը չափաբաժնով է և սուրճի բեռնումը պատասխանում է օպերատորը։
- Սուպերավտոմատ էսպրեսո մեքենան արդեն ինքնուրույն լցնում է ըմպելիքը բաժակի մեջ։
Ավտոմատ մեքենաները լայնորեն չեն օգտագործվում սրճարաններում և այլ հաստատություններում, քանի որ նրանց պատրաստած սուրճը չի համապատասխանում ստանդարտներին (էսպրեսո), որը մշակվել է «Էսպրեսո» ստանդարտացման իտալական ինստիտուտի կողմից։ Ավտոմատ մեքենաներում սուրճի արդյունահանումը շատ ավելի ցածր է `պահանջվող խցկման և թափելու ժամանակին հասնելու անկարողության պատճառով, նաև ավտոմատ մեքենաներում «փրփուրը» ձեռք է բերվում նախնական մտրակ սուրճով, և ոչ թե արդյունահանման պատճառով, ինչպես դասական էսպրեսսոյի դեպքում[5]։
Սուպեր-ավտոմատ մեքենաները տարածված են դարձել ինչպես առօրյա կյանքում (որոնք կոչվում են կենցաղային), այնպես էլ սննդի հաստատություններում (արդյունաբերական ավտոմեքենաներ), որտեղ սուրճը պետք է պատրաստել մեծ քանակությամբ, դրա համար չկա հատուկ պատրաստված անձնակազմ (բարիստա)։ Ոչ բոլոր ռեստորաններում են թույլատրում տեղադրել արդյունաբերական սուպեր ավտոմատ սուրճի մեքենաներ, բայց այնպիսի խոշոր ցանցերում, ինչպիսիք են McDonalds-ը, Sbarro-ն, Starbucks-ը (և այլն) դրանք տեղադրվում են յուրաքանչյուր այդպիսի ռեստորանում։
Ինչպես նաև խմբագրել
- Էսպրեսո
- Սրճեփ
Ծանոթագրություն խմբագրել
- ↑ 1,0 1,1 Espresso timeline(անգլ.)
- ↑ Our history(իտալ.)
- ↑ Реминный С. Легенды Caffe Napoletano. Часть 2. Кофеварка. — 12.03.2016
- ↑ Большая книга кофе, 2017
- ↑ «Istituto Nazionale Espresso Italiano» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2013 թ․ ապրիլի 18-ին. Վերցված է 2013 թ․ ապրիլի 9-ին.
Գրականություն խմբագրել
- Стивенсон Т. Большая книга кофе = The curious barista's guide to coffee (2015) / Пер. с англ. З. Тимофеевой. — М.: Э (Эксмо), 2017. — С. 105—111. — 223 с.
- Оборудование для приготовления эспрессо // Кофе: рецепты, коктейли, советы, мастер-классы / Сост. Денисов Д.И., Цыро С.В.. — М.: Ресторанные ведомости, 2014. — С. 49—58. — 176 с.
- Шомер Д.С. Кофе Эспрессо. Руководство для профессионалов = Espresso coffee: Professional techniques (2004) / Пер. с англ. В.В. Полонского. — М.: Гурмэ Стайл, 2007. — С. 39—65. — 176 с.