Էմմա (վեպ)

Էմմա; Emma
Հեղինակ	Ջեյն Օսթին
Տեսակ	գրական ստեղծագործություն
Ժանր	վեպ
Բնօրինակ լեզու	անգլերեն
Ստեղծման տարեթիվ	1815 թվական
Նկարագրում է	Southern England?
Նախորդ	Մենսֆիլդ պարկ
Հաջորդ	Նորթենգերի աբբայություն
Երկիր	Միացյալ Թագավորություն
Հրատարակիչ	Ջոն Մյուրեյ
Հրատարակման տարեթիվ	1815 թվական, դեկտեմբեր
Թվային տարբերակ	standardebooks.org/ebooks/jane-austen/emma
	Emma by Jane Austen Վիքիպահեստում

Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Էմմա (այլ կիրառումներ)

«Էմմա» վեպ, Ջեյն Օսթինի չորրորդ խոշորագույն վեպը, ավարտել է 1815 թվականին։ Վեպը գրված է հումորային տրամադրությամբ և նվիրված մի երիտասարդ կնոջ, ով մեծ խանդավառությամբ խնամախոսում էր իր հարևաններին և բարեկամներին։

Ոչ մեծ տպաքանակը այդպես էլ լրիվությամբ չվաճառվեց Ջեյն Օսթինի կենդանության օրոք^[1]։

Սյուժե խմբագրել

Էմմա Վուդհաուսի ընկերն ու նախկին տնային դաստիարակչուհի՝ միս Թեյլորը, նոր է ամուսնացել պարոն Ուեստոնի հետ։ Էմման իրենց ամուսնությունը համարում է իր ձերքի գործը, քանի որ ինքն է նրանց ամուսնացրե; և որոշում է, որ սիրում է մարդկանց զուգավորել։ Հոր հետ հայրենի տուն վերադառնալուց հետո Էմման առաջ է մղում իր նոր հետաքրքրությունը՝ ընդդեմ քրոջ փեսայի՝ պարոն Նայթլիի խորհուրդներին։ Նա փորձում է իր նոր ընկերուհի Հարիետ Սմիթին համապատասխանեցնել տեղի ծխական քահանի պարոն Էլթոնին։ Էմման համոզում է Հարիետին հրաժարվել ամուսնության առաջարկից՝ հարգալից, կրթված երիտասարդ ֆերմեր Ռոբերտ Մարտինից, չնայած նրան, որ Հարիետին նա դուր է գալիս։ Պարոն Էլթոնը, ում հետաքրքրում է միայն սոցիալական կարգավիճակը, սխալմամբ կարծում է, որ Էմման սիրահարված է իրեն և առաջարկություն է անում Էմմային։ Երբ Էմման տեղեկացնում է, որ հավատում էր, որ նա սիրահարված է Հարիետին,պարոն Էլթոնը վրդովված է՝ համարելով, որ Հարիետը սոցիալապես ցածր է։ Այն բանից հետո, երբ Էմման մերժում է նրան, պարոն Էլթոնը գնում է Բաթ և վերադառնում է հավակնոտ, նորաստեղծ հարուստ կնոջ հետ, ինչպես պարոն Նայթլին ակնկալում էր։ Հարիետը սրտացավ է, և Էմման ամաչում է նրան մոլորության մեջ գցելու մասին։

Պատկեր «Էմմա» վեպից Պարոնն Ուեսթոնը վերցրեց երկու հովանոց Էմմա Վուդհաուսի և Միս Թեյլոր

Ֆրենկ Չերչիլը՝ պարոն Ուեսթոնի որդին, ժամանում է երկշաբաթյա այցով և շատ նոր ընկերներություններ է ստեղծում։ Ֆրենկին որդեգրել էր իր հարուստ և բռնակալական մորաքույրը և նախկինում այցելելու քիչ առիթներ է ունեցել։ Պարոն Նայթլին ասում է Էմմային, որ մինչ Ֆրենկը խելացի է և գրավիչ, նա ունի մակերեսային բնույթ։ Ջեյն Ֆերֆաքսը ժամանում է մի քանի ամիս այցելելու իր մորաքրոջը՝ Միսս Բեյթսին և տատիկին՝ տիկին Բեյթսին, նախքան ընտանիքի ֆինանսական իրավիճակի պատճառով տնային դաստիարակչուհու աշխատանքը սկսելը։ Նա Էմմայի նույն տարիքի է և գերազանց կրթություն է ստացել իր հոր ընկերոջ՝ գնդապետ Քեմփբելի կողմից։ Էմման մի փոքր հեռու է մնում նրանից, քանի որ նախանձում է Ջեյնի տաղանդը և նյարդայնանում է բոլորից, ներառյալ տիկին Ուեսթոնը և պարոն Նայթլին, ովքեր գովաբանում են նրան։ Տիկին Էլթոնը Ջեյնին վերցնում է իր հովանավորության տակ և հայտարարում, որ կգտնի իրեն իդեալական տնային դաստիարակի պաշտոնը։ Էմման որոշ կարեկցանք է զգում Ջեյնի տհաճ դրության համար։

Էմման որոշում է, որ Ջեյնը և պարոն Դիքսոնը, գնդապետ Քեմբելսի նոր փեսան, փոխադարձաբար հրապուրված են, և դա է պատճառը, որ նա ժամանել է ավելի շուտ, քան սպասվում էր։ Նա դա ասում է Ֆրենկի մոտ, որը մեկ տարի շուտ հանդիպել է Ջեյնին և Քեմփբելսին հանգստի վայրում. նա, ըստ երևույթին, համաձայն է Էմմայի հետ։ Կասկածներն ավելի են հարստացնում, երբ անանուն բարերարի կողմից ուղարկված դաշնամուր է ստանում Ջեյնը։ Էմման զգում է, որ ինքը սիրահարվում է Ֆրենկին, բայց դա չի շարունակվում նրա երկրորդ այցին։ Էլթոնները վատ են վերաբերվում Հարիետին՝ գագաթնակետին հասնելով այն բանի հետ, որ պարոն Էլթոնը բոլորի մոտ առհամարանքի է ենթարկում Հարիետին մայիսին Վեսթոնների ըտնաիքի կողմից կազմակերպված խնջույքի ժամանակ։ Պարոնն Նայթլին, որը երկար ժամանակ ձեռնպահ էր մնացել պարելուց, հերոսաբար կանչում է Հարիետին պարելու։ Խնջույքից հետո հաջորդող օրը Ֆրենկը Հարիետին բերում է Հարթֆիլդ; նա ուշագնաց եղավ տեղի գնչուների հետ կոպիտ հանդիպումից հետո։ Էմման Հարիետի երախտագիտությունը Ֆրենկինին ընդունում է որպես սիրահարվածությոն։ Մինչդեռ, տիկին Ուեսթոնը հետաքրքրվում է, թե արդյոք պարոն Նայթլին հավանում է Ջեյնին, բայց Էմման դա մերժում է։ Երբ պարոն Նայթլին ասում է, որ նկատում է կապը Ջեյնի և Ֆրենկի միջև, Էմման համաձայն չէ, քանի որ Ֆրենկը, կարծես, իրեն է հավանում։ Հունիսին Ֆրենկը ուշացած ժամանում է Դոնվելում հավաքույթին, իսկ Ջեյնը շուտ է մեկնում։ Հաջորդ օրը Բոքս Հիլլում՝ տեղական գեղատեսիլ վայրում, Ֆրենկը և Էմման կատակելով վիճում են, երբ Էմման, կատակումով, անմտորեն վիրավորում է Միսս Բեյթսին։

Երբ պարոն Նայթլին հանդիմանում է Էմմային՝ Միսս Բեյթսին վիրավորելու համար, նա ամաչում է։ Հաջորդ օրը նա այցելում է Միսս Բեյթսին՝ քավելու իր վատ պահվածքի համար՝ տպավորություն թողնելով պարոն Նայթլիի վրա։ Այցելության ժամանակ Էմման տեղեկանում է, որ Ջեյնը տիկին Էլթոնի ընկերներից մեկի կողմից ընդունվել է աշխատանքի։ Ջեյնը հիվանդանում է և հրաժարվում է տեսնել Էմմային կամ ընդունել իր նվերները։ Մինչդեռ Ֆրենկը այցելել է իր մորաքրոջը, ով այցելությունից անմիջապես հետո մահանում է։ Այժմ նա և Ջեյնը Վեսթոններին բացահայտում են, որ իրենք գաղտնի նշանվել են աշնանից ի վեր, բայց Ֆրենկը գիտեր, որ իր մորաքույրը չի ընդունի այդ զույգին։ Գաղտնիության պահպանումը վրոդվվեցրեց Ջեյնին և զույգը վիճաբանում էր անընդհատ, ընդ որում Ջեյնըվերադարցրել է նշանը։ Ֆրանկի բարի քեռին պատրաստակամորեն իր օրհնությունն է տալիս զույգին։ Նշանդրեքը հրապարակային կերպով հայտարարվիւմ է և Էմման հասկանում է որքան է սխալվել նա։

Էմման կարծում է, որ Ֆրենկի նշանվելը կվրդովեցնի Հարիետին, բայց փոխարենը՝ Հարիետն ասում է, որ սիրում է պարոն Նայթլիին, և չնայած գիտի, որ հանդիպումը չափազանց անհավասար է, Էմմայի քաջալերանքը և պարոն Նայթլիի բարությունը նրան հույս են տվել։ Էմման զարմացած է և այդ պահին գիտակցում է, որ ինքը սիրահարված է պարոն Նայթլիին։ Պարոն Նայթլին վերադառնում է մխիթարելով Էմմային՝ Ֆրենկի և Ջեյնի նշանվածության պատճառով մտածելով, որ Էմման սրտացավ է։ Երբ նա ընդունում է իր ի համար հիմարությունը, պարոն Նայթլին ամուսնության առաջարկություն է անոում, և Էմման ընդունում է։ Հարիետն ընդունում է Ռոբերտ Մարտինի երկրորդ առաջարկը, և նրանք առաջին զույգն են, ովքեր ամուսնանում են։ Ջեյնը և Էմման հաշտվում են, և Ֆրենկն ու Ջեյնը այցելում են Ուեսթոներին։ Երբ Ֆրանկի մորաքրոջ համար սգո ժամանակահատվածը ավարտվում է, նրանք կամուսնանան։ Նոյեմբեր ամսվա ավարտից առաջ Էմման և պարոն Նայթլին ամուսնացած են «կատարյալ երջանկության» հեռանկարով։

Հիմնական կերպարներ խմբագրել

Էմմա Վուդհաուս (անգլ.՝ Emma Woodhouse) վեպի գլխավոր հերոսուհին, երիտասարդ, գեղեցիկ, արտասովոր և փոքր-ինչ մեծամիտ։ Նրա մայրը վաղուց մահացել էր, ավագ քույրը ամուսնացած էր, Էմմային դաստիարակել էր դայակը, ում Էմման վերաբերվում էր ավելի շատ որպես ընկերուհի։ Վեպի սկզբում նախկին դայակը նույնպես ամուսնանում է և Էմման մնում է տան տիրուհին։ Հավատարիմ լինելով իր մելամաղձոտ հորը, ոչ միշտ է հանդուժողական այլոց թուլությունների նկատմամբ։ Երբեմն լուրջ սխալներ է գործում, չնայած ենթադրում է, որ միշտ ճիշտ է։ Հայտարարում է, որ երբեք չի ամուսնանա, հաճույքով կազմակերպում է այլոց ամուսնությունները։ Բայց ի վերջո խանդը ստիպում է գիտակցել իր սերը պարոն Նայտլիի հանդեպ։
Պարոն Ջորջ Նայտլի (անգլ.՝ Mr George Knightley) Վուդհաուս ընթանիքի հարևան և բարեկամ (Էմմայի քրոջ ամուսնու եղբայրը)։ Նա 37 տարեկան է, նա միշտ զուսպ է, բնակվում է Դոնուել կալվածքում, ունի կրտսեր եղբայր՝ Ջոնը։ Էմմայի ընկերը և դաստիարակը, միակ մարդը ով քննադատում է նրա արարքները։ Նրանք դժգոհ են միմյանցից, օրինակ երբ նա փորձում է սիրահարեցնել Գարիետին փոխերեց Էլտոնին, այդպիսով օտարելով հողագործ Մարտինից։ Տեսնում է Էլտոնի էությունը։ Չի վստահում Ֆրենկ Չերչիլին, նրա արարքները համարելով հակասական և անխելամիտ։
Ֆրենկ Չերչիլ (անգլ.՝ Frank Churchill) Պարոն Ուետսոնի որդին է առաջին ամուսնությունից։ Հարգալից և անզուսպ երիտասարդ, ով միանգամից գրավում է շրջապատի համակրանքը (բացի պարոն Նայտլիից, ով խանդում է Էմմային)։ Մոր մահից հետո դաստիարակության էր տրվել հարուստ հորեղբորը, ումից էլ վերցրել էր ազգանունը։ Ֆրենկը հրաշալի պարող է և անտարբեր չէ երաժշտության հանդեպ։

1898 թվական, պատկերազարդում։ Պարոն Նայտլի և Էմմա Վուդհաուս

Ջեյն Ֆեյրֆաքս (անգլ.՝ Jane Fairfax) որբ, միակ բարեկամները մորաքույր միսիս Բեյտսը և տատիկ միսիս Բեյտսն են։ Նա ներկայացվում է որպես շատ գեղեցիկ, նրբագեղ աղջիկ, գեղեցիկ վարվեցողությամբ, հոյակապ կրթությամբ, տաղանդավոր՝ երգեցողության և դաշնամուր նվագելու մեջ։ Լավ դաստիարակություն է ստացել, բայց միջոցների սղության պատճառով պետք է տնային դաստիարակչուհի դառնա։
Հարիետ Սմիթ (անգլ.՝ Harriet Smith) Էմմայի երիտասարդ ընկերուհին։ Գրավիչ, բարեհոգի աղջիկ, միսիս Հորարդի գիշերօթիկ դպրոցի սանուհին։ Բավականին ապահովված առևտրականի ապօրինի աղջիկը։ Էմման Հարիենտին «թևի տակ» է վերցնում, իսկ ավելի ուշ փորձում է ամուսնացնել տեղացի փոխերեց Ֆիլիպ Էլտոնի հետ, կարծելով, որ հողագործ Ռոբերտ Մարտինը նրան համապատասխան չէ։ Հարիենտը մերժում է Ռոբերտի առաջարկությունը, քանի որ ցանկանում էր գոհացնել Էմմային։ Ավելի ուշ միսիս Սմիթը սիրահարվում է պարոն Նայտլիին։ Արդյունքում Հարիենտը ամուսնանում է պարոն Մարռինի հետ։
Ֆիլիպ Էլտոն (անգլ.՝ Philip Elton) գեղեցիկ, փառասեր փոխերեց։ Փորձում է սիրահետել Էմմային, սխալ հասկանալով նրա ուշադրությունը իր անձի հանդեպ։ Ցուցադրում է իր շահադիտական նպատակները արագ ամուսնանալով հարուստ կնոջ հետ։
Ավգուստինա Էլտոն (անգլ.՝ Augusta Elton) փոխերեցի կինը՝ մինչև վերջինիս միսիս Հոկինսի հետ ամուսնանալը։ Հարուստ, բայց գռեհիկ, տհաճ անձնավորություն։ Պարծենկոտ, ազդեցիկ կին, ով սիրում է լինել ուշադրության կենտրոնում։ Հովանավորում է Ջեյն Ֆերֆակսին և ձգտում է նսեմացնել Հարիետ Սմիթին։
Տիկին Ուեստոն (անգլ.՝ Mrs Weston) մինչև ամուսնանալը՝ միս Թեյլոր, Վուդհաուս ընտանիքի նախկին տնային դաստիարակչուհին, ով փոխարինել է նրանց մորը։
Պարոն Ուեստոն (անգլ.՝ Mr Weston) այրի տղամարդ, ով ամուսնացել է միս Թեյլորի հետ։ Ունի որդի՝ Ֆրենկը։
Միս Բեյտս (անգլ.՝ Miss Bates) չամուսնացած կին, Էմմայի հարևանուհին և տիկին Բեյտսի դուստրը։ Անչափ սիրում է իր զարմուհուն՝ Ջեյն Ֆեյրֆակսին։ Վեպում կարևոր բեկումնային պահ էր, երբ Էմման անմտորեն վիրավորում է միս Բեյտսին։ Պարոն Նայտլիի նախատինքի խոսքերը սթափեցնում են Էմմային և ստիպում ջանքեր գործադրել հաշտեցման համար։
Պարոն Հենրի Վուդհաուս (անգլ.՝ Mr Henry Woodhouse) Էմմայի հայրը, էքսցենտրիկ այրի տղամարդ։ Մշտապես մտահոգված է իր և ուրիշների առողջությամբ։ Համարում է, որ ամենուր լի է վտանգներով և անհանգստանում է չնչին բաներից։ Մշտապես ողբում է «խեղճ Իզաբելլային», հատկապես «խեղճ միս Թեյլորին», առանց որևէ պատճառի կարծելով, որ նրանք ամուսնության մեջ դժբախտ են և նրանց համար ավելի լավ կլիներ մնալ իրենց հին տանը։
Իզաբելլա Նայտլի (անգլ.՝ Isabella Knightley) Էմմայի քույրը, պարոն Վուդհաուսի դուստրը, Ջոն Նայտլիի կինը։ Օրվա մեծ մասը անցկացնում է տանը, հոգ տանելով իր երեխաների մասին (Հենրի, Ջոն, Բելլա, Ջորջ և Էմմա)։
Ջոն Նայտլի (անգլ.՝ John Knightley) Իզաբելլայի ամուսինը և Ջորջի կրտսեր եղբայրը, նա 31 տարեկան է։ Սիրում է իր ընտանիքը և պատիժ է համարում ուրիշի տանը ճաշելը, նախընտրում է երեկոն անցկացնել տանը։

Փոքր դերակատարում ունեցող կերպարներ խմբագրել

Պարոն Փերրի,, հանդիսանում է Հայբուրիի այն դեղագործը, որը զգալի ժամանակ է ծախսում՝ պատասխանելով պարոն Վուդհաուսի առողջական խնդիրներին։ Նա և տիկին Փերրին ունեն մի քանի երեխա։ Նա նաև Միսս Բեյթսի և Ջեյն Ֆերֆաքսի միջև քննարկման առարկա է, որը փոխանցվում է պարոն Ֆրենչ Չերչիլին ուղղված նամակում, որը նա ակամայից բացահայտում է Էմմային։ Նրան նկարագրվում է որպես «... խելացի, ազնվական մարդ, որի հաճախակի այցելությունները պարոն Վուդհաուսի կյանքի հարմարավետություններից մեկն էին»։

Տիկին Բեյթս, Հայբուրիի նախկին քահանայի այրին է, Միսս Բեյթսի մայրը և Ջեյն Ֆերֆաքսի տատը։ Նա ծեր է և լսողական խնդիրներ ունի, բայց պարոն Վուդհաուսի հաճախակի ուղեկիցն է, երբ Էմման առանց նրա դուրս է գալիս սոցիալական գործունեությունների։

Տիկին Չերչիլ, պարոն Ուեսթոնի առաջին կնոջ եղբոր կինն էր։ Նա և նրա ամուսինը՝ պարոն Չերչիլը, ապրում են Էնցկոմբում և մեծացնում են պարոն Ուեսթոնի որդուն՝ Ֆրենկ Չերչիլը։ Չնայած նրան, որ ուղղակիորեն չի տեսել, նա պահանջներ է առաջացնում Ֆրենկ Չերչիլի ժամանակի և ուշադրության վրա, ինչը խանգարում է նրան այցելել իր հորը։ Նրա մերժումը պատճառ է հանդիսանում, որ Ֆրենկ Չերչիլի և Ջեյն Ֆերֆաքսի միջև ներգրավվածությունը գաղտնի է պահվում։ Նրա մահը հնարավորություն է տալիս բացահայտելու գաղտնիքը։

Գնդապետն ու տիկին Քեմփբել, ընկերներ էին Ջեյն Ֆեյրֆաքսի հանգուցյալ հոր հետ։ Որոշ ժամանակ անց, երբ Ջեյնը երկարատև այցելությունների էր գալիս, նրանք առաջարկեցին ստանձնել իր ուսումը՝ նախապատրաստվելով, երբ նա մեծանա, որպես տնային դաստիարակչուհի։ Իրենք նրան տալիս էին հնարավոր ամեն առավելություն՝ որդեգրման իրավունքից պակաս և շատ էին սիրում նրան։

Ջեյն Օսթինի «Էմմա» վեպի տոհմածառը

Տիկին Գոդարդ, աղջիկների համար գիշերօթիկ դպրոցի տնօրենն է, որում Հարիետ Սմիթը ուսանողներից մեկն է։ Նա նաև տիկին Բեյթսի հետ միասին հաճախ է պարոն Վուդհաուսի ուղեկիցը։

Պարոն Ուիլյամ Լարկինսը պարոն Նայթլիի գույքի աշխատակից է։ Նա հաճախ է այցելում Բեյթսներին՝ նրանց բերելով նվերներ, ինչպիսիք են խնձորներ, պարոն Նայթլիից։

Էկրանացում խմբագրել

Վեպը էկրանացվել է մի քանի անգամ։

1948 թվական «Էմմա», Էմմա՝ Ջուդի Կեմպբել
1960 թվական «Էմմա», Էմմա Դիանա Ֆոյրֆակս
1972 թվական «Էմմա», Էմմա՝ Դորան Գոդվին
1995 թվական «Անմիտը», Էմմա՝ (ֆիլմում Շեր) Ալիսիա Սիլվերսթոուն
1996 թվական «Էմմա», Էմմա՝ Գվինեթ Փելթրոու։
1996 թվական «Էմմա», Էմմա՝ Քեյթ Բեքինսեյլ։
2009 թվական «Էմմա», Էմմա՝ Ռոմոլա Գարայ։
2010 թվական «Այշա» Այշա՝ Սոնամ Կապուր։ Իրադարձությունների վայրը՝ Հնդկաստան։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

↑ Jean Hart, Raphael Klayman (1996). Research & Education Assoc. (ed.). «Emma» (անգլերեն)., «Introduction», p. 1

Գրականություն խմբագրել

Edward Copeland, Juliet McMaster. The Cambridge Companion To Jane Austen. — Cambridge University Press, 1997.

Արտաքին հղումներ խմբագրել

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Էմմա (վեպ)» հոդվածին։

[1] Jean Hart, Raphael Klayman (1996). Research & Education Assoc. (ed.). «Emma» (անգլերեն)., «Introduction», p. 1

[1]