Եփրեմ Խան

Եփրեմ Խան;
Ծնվել է	1868
Ծննդավայր	Բարսում, Ելիզավետպոլի գավառ, Ելիզավետպոլի նահանգ, Կովկասի փոխարքայություն, Ռուսական կայսրություն
Մահացել է	մայիսի 6, 1912
Մահվան վայր	Քերմանշահի նահանգ, Իրան
Գերեզման	Թեհրան
Քաղաքացիություն	Իրան
Ազգություն	հայ
Մասնագիտություն	ֆիդայի
Կուսակցություն	ՀՅԴ
	Yeprem Khan Վիքիպահեստում

Վիքիպեդիայում կան հոդվածներ Դավթյան ազգանունով այլ մարդկանց մասին։

Եփրեմ Խան, նաև՝ Եփրեմ Դավթի Դավթյան (1868^[1], Բարսում, Ելիզավետպոլի գավառ, Ելիզավետպոլի նահանգ, Կովկասի փոխարքայություն, Ռուսական կայսրություն^[1] - մայիսի 6, 1912(1912-05-06)^[1], Քերմանշահի նահանգ, Իրան^[1]), Հայ ազգային – ազատագրական շարժման ականավոր գործիչ, ՀՅԴ անդամ, ֆիդայի։

Կենսագրություն խմբագրել

Եփրեմ Խանը (Դավթյան) ծնվել է 1868 թվականին Շամխորի շրջանի Բարսում գյուղում։ Նախնական կրթությունը ստացել է տեղի միջնակարգ դպրոցում։ 1889 թվականին անցել է Երկիր (Արևմտյան Հայաստան)։ 1890 թվականին մասնակցել է Սարգիս Կուկունյանի գլխավորած արշավանքին։ Ինչի համար ձերբակալվել է և խմբի շատ անդամների հետ մինչև քննության ավարտը պահվել է Անդրկովկասի տարբեր բանտերում, իսկ 1895 թվականի մարտին շղթայակապ աքսորվել է Սիբիր, ապա՝ Սախալին։ 1896 թվականին փախել է բանտից և երկարատև ոդիսականից հետո 1896 թվականի հոկտեմբերին հասել է Թավրիզ։ Այստեղ անդամագրվել է Հ. Յ. Դաշնակցությանը։ 1897 թվականին մասնակցել է Խանասորի արշավանքին։ 1899-1902 թվականներին ուսուցչություն է արել Ատրպատականի Աղուղան գյուղում, շրջել ամբողջ Հյուսիսային Պարսկաստանում։ Տիրապետել է հայերեն, պարսկերեն, անգլերեն, ռուսերեն, ֆրանսերեն, թուրքերեն լեզուներին։

1906-1907 թվականներին լինելով Ռեշտի ուսումնարանի հոգաբարձուների խորհրդի անդամ՝ մի շարք բարեփոխումներ է կատարել դպրոցներում։ Ակտիվորեն մասնակցել է 1905-1911 թվականների Իրանական հեղափոխությանը՝ կազմակերպելով և ղեկավարելով Իրանի հակաշահական ուժերը։ Իրանի ժամանակավոր կառավարությունը նրան շնորհել է սարդարի (մարշալ) կոչում։ Շահի տապալումից և Թեհրանի գրավումից հետո նշանակվել է Թեհրանի ոստիկանապետ։ Ի վերջո, նրան շնորհվել է ողջ Իրանի զինված ուժերի գլխավոր, գերագույն հրամանատարի կոչում։ Եփրեմ խանը մասնակցել է շուրջ 60 մեծ ու փոքր կռիվների։ Իրանական պատմագրությունը նրան գնահատել է որպես ժամանակի առաջադեմ գործիչ, ժողովրդական հերոս և տաղանդավոր զորավար։ Եփրեմ խանը սպանվել է 1912 թվականի մայիսի 6-ին Իրանի Համադանի շրջանի Սուրջե գյուղի մերձակայքում տեղի ունեցած կռվում։ Եփրեմի մարմինը հանգչում է Թեհրանի հայկական Հայկազյան (այժմ՝ Դավթյան) դպրոցի բակում^[3]։

Գրականություն խմբագրել

Աւետիս Վարդանեան, Եփրեմ խանի հետ, «Հայրենիք» ամսագիր, Բոստոն, 1963, թիւ 4, էջ 66-75, թիւ 5, էջ 59-67, թիւ 6, էջ 51-58, թիւ 7, էջ 55-66, թիւ 8, էջ 65-74, թիւ 9, էջ 67-74, թիւ 10, էջ 71-78, թիւ 11, էջ 68-71, թիւ 12, էջ 48-57։
Ռային Իսմայիլ, Եփրեմ խան Սարդար, Թեհրան, 1976։
Տիգրան Հայազն, Գ.Ղազարյան, 1000 հայազգի գեներալներ, ծովակալներ։ Երևան, 2009 թ., էջ 91։
Հրաչիկ Սիմոնյան, Ազատագրական պայքաի ուղիներում, գիրք 4, Երևան, 2010, 1204 էջ։
Միքայէլ Վարանդեան, Հ. Յ. Դաշնակցութեան պատմութիւն, Երեւան, 1992։
Անդրէ Ամուրեան, Յեղափոխական Եփրեմի ոդիսականը, Թեհրան, 1972։
Անդրէ Ամուրեան, Հ. Յ. Դաշնակցութիւնը Պարսկաստանում 1890-1918 թթ., Թեհրան, 1950։
Էլմար Յ., Եփրեմ, Թեհրան, 1964։
Ալվարդ Ղազիյան, Արևմտահայոց պայքարի Արցախի զավակները, Երևան, 2015, 252 էջ։
Հայկական հարց հանրագիտարան, Երևան, 1996, էջ 127։
Ով ով է (Հայեր։ Կենսագրական հանրագիտարան), հատ. 1, Երևան, 2005, էջ 382։

Արտաքին հղումներ խմբագրել

Եփրեմ Խանի երգը - https://www.youtube.com/watch?v=5QuiKZBQeAk

Աղբյուրներ խմբագրել

↑ ^1,00 ^1,01 ^1,02 ^1,03 ^1,04 ^1,05 ^1,06 ^1,07 ^1,08 ^1,09 ^1,10 ^1,11 Հայկական սովետական հանրագիտարան (հայ.) / Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.
↑ http://www.iranicaonline.org/articles/dasnak
↑ Ով ով է. Հայեր. Կենսագրական հանրագիտարան, հատոր առաջին. Երևան: ՀՀ ԳԱԱ, Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն. 2005. էջ 382.

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Եփրեմ Խան» հոդվածին։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 3, էջ 646)։

[_5e5775e65518eefb-1] 1,00 ^1,01 ^1,02 ^1,03 ^1,04 ^1,05 ^1,06 ^1,07 ^1,08 ^1,09 ^1,10 ^1,11 Հայկական սովետական հանրագիտարան (հայ.) / Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.

[_2c45f84edffa08f3-2] ttp://www.iranicaonline.org/articles/dasnak

[3] Ով ով է. Հայեր. Կենսագրական հանրագիտարան, հատոր առաջին. Երևան: ՀՀ ԳԱԱ, Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն. 2005. էջ 382.

[1]

[2]

[3]

Եփրեմ Խան

Ծնվել է	1868^[1]
Ծննդավայր	Բարսում, Ելիզավետպոլի գավառ, Ելիզավետպոլի նահանգ, Կովկասի փոխարքայություն, Ռուսական կայսրություն^[1]
Մահացել է	մայիսի 6, 1912(1912-05-06)^[1]
Մահվան վայր	Քերմանշահի նահանգ, Իրան^[1]
Գերեզման	Թեհրան^[1]
Քաղաքացիություն	Իրան
Ազգություն	հայ
Մասնագիտություն	ֆիդայի
Կուսակցություն	ՀՅԴ^[2]
Yeprem Khan Վիքիպահեստում