Եգիպտական թանգարան (Թուրին)

Եգիպտական թանգարան
Տեսակ	ազգային թանգարան, պատմության թանգարան, հնագիտական թանգարան, եգիպտագիտական թանգարան և Q124830284?
Երկիր	Իտալիա
Տեղագրություն	Թուրին
Հասցե	Via Accademia delle Scienze 610123
Հիմնադրվել է	1824
Հիմնադիր	Կառլ Ֆելիքս Սավոյացի
Մակերես	5500 քառակուսի մետր
Այցելուներ	898 500 մարդ (2022)
Տնօրեն	Քրիստիան Գրեկո
Հավաքածուի չափս	3500 արխիվային միավոր
Կայք	museoegizio.it(իտալ.)(անգլ.)

Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Եգիպտական թանգարան (այլ կիրառումներ)

Թուրինի Եգիպտական թանգարան (իտալ.՝ Museo Egizio di Torino), հնագիտական թանգարան Իտալիայի Թուրին քաղաքում՝ մասնագիտացած եգիպտական հնագիտության և հնէաբանության մեջ։ Թանգարանն ընդգրկում է եգիպտական հնությունների ամենախոշոր հավաքածուներից մեկը և ունի ավելի քան 30000 նմուշ։ 2015 թվականին թանգարանն ունեցել է շուրջ 772900 այցելու^[5]։

Պատմություն խմբագրել

Եգիպտացի պարուհի

Եգիպտոսին առնչվող առաջին առարկան՝ «Mensa Isiaca» եգիպտական ոճով ստեղծված տախտակը, Թուրին է բերվել 1630 թվականին, որը ըստ Դուլու Ջոնսի ստեղծվել է Հռոմում Իսիդային նվիրված տաճարի համար^[6]։ Այս էկզոտիկ նմուշը պատճառ է հանդիսացել, որպեսզի Կարլ Էմմանուիլ III-ի հանձնարարությամբ բուսաբան Վիտալինո Դոնաթին 1753 թվականին մեկնի Եգիպտոս և ձեռք բերի դրա անցյալի հետ կապված նմուշներ։ Դոնաթին վերադարձավ՝ Կարնակի տաճարից և Կոպտոս քաղաքից իր հետ բերելով 300 վերականգնված նմուշներ, որոնք էլ դարձան Թուրինի թանգարանի հավաքածուի հիմնական կորիզը։

1824 թվականին Կարլ Ֆելիքս թագավորը նյութեր է ձեռք բերել Դրովետտիի հավաքածուից (5,268 նմուշներ, այդ թվում` 100 արձաններ, 170 պապիրուսներ, ստելաներ, մումիաներ և այլ առարկաներ)։ Իտալացի անտիկ իրերի հավաքորդ, դիվանագետ Բերնարդինո Դրովետտիին նմուշները ձեռք էր բերել Եգիպտոսում ապրելու տարիներին։ Նույն տարում Ժան Ֆրանսուա Շամպոլյոնն օգտագործել է պապիրուսների թուրինյան հսկայական հավաքածուն՝ փորձարկելու եգիպտական հիերոգլիֆների վերծանումը։ Ժան Ֆրանսուա Շամպոլյոնի Թուրինում հիերոգլիֆների ուսումնասիրության ժամանակ «Papiro Regio» անհետացել է և հայտնաբերվել է ուշ, որի որոշ մասեր դեռևս անհետացած են։

1833 թվականին թանգարանի հավաքածուն համալրվել է Պիդմոնտես Ջուզեպպե Սոսիոյի հավաքածուով (ավելի քան 1200 նմուշ)։ Հավաքածուն լրացրել և ավարտուն տեսքի է բերել եգիպտագետ Էռնեստո Սկիապարելին 1900-1920 թվականներին կատարած պեղումների արդյունքում։ Վերջին խոշոր ձեռքբերումը եղել է Էլեզիա տաճարից եգիպտական կառավարության կողմից 1960-ական թվականներին Նուբիայում հուշարձանների փրկման արշավին իտալական աջակցության համար։

Տարիների ընթացքում եգիպտական հավաքածուն միշտ եղել է Թուրինում, այն շենքում, որը նախագծվել է թանգարանի համար Գիտությունների ակադեմիայի փողոցի 6 հասցեում։ Միայն Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի տարիներին որոշ նյութեր տեղափոխվել են Ալե քաղաք։ 2004 թվականից թանգարանը կառավարվում է «Fondazione Museo delle Antichità Egizie»-ի (Եգիպտական հնագիտական թանգարանային հիմնադրամ) կողմից։ 2006 թվականի ձմեռային օլիմպիական խաղերի ժամանակ թանգարանի շենքը ձևափոխվել է, ինչպես նաև հիմնական սենյակները վերաձևավորվել են Դանե Ֆորրետիի կողմից, առանձնակի ուշադրություն է դարձվել լուսավորության և հայելիների երևակայական կիրառմանը՝ առավել յուրահատուկ ներկայացնելով թանգարանի հավաքածուի փարավոնյան արձանները^[7]։

2015 թվականի ապրիլի 1-ին բացվել է թանգարանի նոր հատված։

Հավաքածու խմբագրել

Թուրինյան պապիրուսների քարտեզ

Թանգարանի հավաքածուի առավել մեծ հետաքրքրություն ներկայացնող նմուշներից են՝

Assemblea dei Re (Թագավորական ժողով), բնորոշում է արձանների հավաքածու, որը ներկայացնում է Նոր թագավորության բոլոր թագավորների
«Թութմոս III-ի տաճար»
Սարկոֆագներ, մումիաներ, գրքեր Դրովետտիի հավաքածուից
մ. թ. ա. 3500 թվականի կտավ (հայտնաբերվել է 1931 թվականին)
Թաղման արարողակարգի իրեր՝ հայտնաբերված Հին Թագավորության «անհայտ գերեզմանից»
«Խաի և Մերիթի գերեզման», Սկիապարելին այն հայտնաբերել և փոխանցել է թանգարանին
Պապիրուսների հավաքածուի սենյակ, ի սկզբանե հավաքագրել է Դրովետտին, այնուհետև Շամպոլյոնին օգտագործել է հիերոգլիֆների վերծանման իր ուսումնասիրությունների ժամանակ
Mensa Isiaca (Իսիդայի տախտակ)
Tomba Dipinta (նկարազարդ գերեզման) փակ է հանրության համար
«Թուրինի թագավորական պապիրուս»

Թանգարանն ունի Հին եգիպտական Մեռյալների գրքի երեք օրինակ, այդ թվում հայտնի ամենահին օրինակը։

Աշխատություններ խմբագրել

Wolfgang Kosack: Schenute von Atripe De judicio finale. Papyruskodex 63000.IV im Museo Egizio di Torino. Einleitung, Textbearbeitung und Übersetzung herausgegeben von Wolfgang Kosack. Berlin 2013, Verlag Brunner Christoph, ISBN 978-3-9524018-5-9
Wolfgang Kosack: Basilios "De archangelo Michael": sahidice Pseudo - Euhodios "De resurrectione": sahidice Pseudo - Euhodios "De dormitione Mariae virginis": sahidice & bohairice : < Papyruskodex Turin, Mus. Egizio Cat. 63000 XI. > nebst Varianten und Fragmente. In Parallelzeilen ediert, kommentiert und übersetzt von Wolfgang Kosack. Verlag Christoph Brunner, Berlin 2014. ISBN 978-3-906206-02-8.