Գուրգեն Հայկունի

հայ գրող

Գուրգեն Սարգսի Հայկունի (օգոստոսի 31, 1889(1889-08-31)[1][2], Ալաշկերտ, Աղրըի մարզ, Թուրքիա[1][2] - ապրիլի 12, 1966(1966-04-12)[1][2], Երևան, Հայկական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ[1][2]), հայ քաղաքական գործիչ, բանաստեղծ, արձակագիր, թարգմանիչ, ԽՍՀՄ գրողների միության անդամ 1934 թվականից։ Սարգիս Հայկունու որդին։

Գուրգեն Հայկունի
Ծնվել էօգոստոսի 31, 1889(1889-08-31)[1][2]
ԾննդավայրԱլաշկերտ, Աղրըի մարզ, Թուրքիա[1][2]
Վախճանվել էապրիլի 12, 1966(1966-04-12)[1][2] (76 տարեկան)
Վախճանի վայրԵրևան, Հայկական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ[1][2]
ԳերեզմանԹոխմախի գերեզմանատուն
Մասնագիտությունհեղափոխական, կուսակցական աշխատող, հրապարակախոս, գրող, թարգմանիչ և քաղաքական գործիչ
Քաղաքացիություն Օսմանյան կայսրություն և  ԽՍՀՄ
ԿրթությունԳևորգյան Հոգևոր Ճեմարան (1906)[1] և Մոսկվայի առևտրական ինստիտուտ (1914)[1]
ԱնդամակցությունԽՍՀՄ Գրողների միություն
ԿուսակցությունԽՄԿԿ[1]
Գուրգեն Հայկունի Վիքիդարանում

Կենսագրություն խմբագրել

 
Գուրգեն Հայկունուն նվիրված հուշատախտակ Երևանում

Ծնվել է Արևմտյան Հայաստանի Ալաշկերտի Բերդ (Թոփրակկալե) գյուղաքաղաքում։ 1898-1906 թվականներին սովորել է Էջմիածնի Գևորգյան ճեմարանում։ 1908 թվականին ուսուցչություն է արել Սևքար (այժմ՝ Տավուշի մարզ) գյուղում, 1909-1911 թվականներին՝ Աշխաբադի հայկական դպրոցում։ 1912-1915 թվականներին սովորել է Մոսկվայի առևտրի ինստիտուտի տնտեսագիտական բաժնում։ 1916-1917 թվականներին աշխատել է Սարիղամիշում։ 1917 թվականին մասնակցել է Ալեքսանդրապոլի և Կարսի բանվորների և զինվորների սովետների ստեղծմանը։ 1917 թվականին եղել է բոլշևիկյան «Նոր կյանք» թերթի (Ալեքսանդրապոլ) խմբագիրը։ 1918 թվականին նրա ղեկավարությամբ Թիֆլիսում հիմնվել է «Հայաստանի կոմունիստական կուսակցություն» կազմակերպությունը։ 1922-1930 թվականներին ղեկավարել է Մոսկվայի հայ գրողների խմբակը։ 1923-1928 թվականներին խմբագրել է Մոսկվայում լույս տեսնող «Քուրա» հանդեսը։ Այդ տարիներին եղել է Մոսկվայի «Կուլտուր ֆիլմ» կինոֆաբրիկայի տնօրենը, 1932- 1933 թվականներին՝ Տուլայի երրորդ մոսկովյան համալսարանի ռեկտորը, 1934-1935 թվականներին՝ Մոսկինոյի տրեստի կառավարիչը և Ղրիմի «Վոստոկֆիլմի» նախագահը, ապա Յալթայի Նիկիտինի բուսաբանական այգու տնօրենը։ 1949-1950 թվականներին Սվերդլովսկի մարզում աշխատել է որպես ինժեներ-տնտեսագետ։ 1954 թվականից ապրել է Երևանում, որտեղ էլ մահացել է[3][4][5]։ ԽՄԿԿ անդամ 1905 թվականից։

Երկեր խմբագրել

  • Սամել Հովիկ (պոեմ), Թիֆլիս, տպարան «Կուլտուրա», 1912, 80 էջ։
  • Գարնանային հովեր, (պոեմ), Թիֆլիս, տպարան «Մամուլ», 1916, 46 էջ։
  • Անպարտ երգեր, Մոսկվա, հրատ. «Հորձանք», 1916, 50 էջ։
  • Արշալույսի երգեր, Թիֆլիս, տպարան «Մամուլ», 1917, 15 էջ։
  • Ազգությունների ինքնորոշումը և կոմունիստները, Մոսկվա, Հայկական կոմիսարիատի տպարան, 1919, 26 էջ[6]։
  • Պրոլետարական հեղափոխությունը և Արմենիայի բոլշևիկները, Մոսկվա, տպարան հայկական կմիսարիատի, 1919, 38 էջ։
  • Կօմունիստական ինտէրնացիօնալի մանիֆէստը ամբողջ աշխարհի պրօլետարիատին։ Մոսկւա։ Տպարան Կենտրոն. հայկական կոմիսարիատի, 1919[7]։
  • Բանաստեղծություններ, առաջին գրքույկ, Մոսկվա, հրատ. Հայաստանի կոմունիստական կուսակցության, 1920, 39 էջ։
  • Արծվի խնջույքը (բանվորա-գյուղացիական առակ), Թիֆլս, հրատ. «Կարմիր դրոշակ»-ի, 1921, 16 էջ։
  • Գողգոթա (պոեմ), Մոսկվա, 1922, 22 էջ, տպ. 500։
  • Տիտան (դյուցազներգություն), Մոսկվա, 1922, 30 էջ, տպ. 200։
  • 5 պոեմ, Մոսկվա, 1922, 193 էջ, տպ. 1.000։
  • Բանաստեղծություններ, հատոր 1, Մոսկվա, հրատ. «Մուրճ և մանգաղ», 1923, 256 էջ, տպ. 475։
  • Գիշերային թիթեռնիկ, Մոսկվա, 1923, 8 էջ։
  • Վուլկաները ժայթքում են, Մոսկվա, հրատ. 4-րդ տպարան, 1925, 16 էջ, տպ. 1.000։
  • Մասսա, Թիֆլիս, ԺՏԳԽ պոլիգրաֆ բաժնի, 4-րդ տպարան, 1925, 16 էջ, տպ. 1.000։
  • Տիտան (պոեմ), Թիֆլիս, պրոլետգրողների ասոցիացիա, 1925, 16 էջ, տպ. 2.000։
  • Մասսաների երթը (երկերի ժողովածու), Ե., Հայպետհրատ, 1959, 492 էջ, տպ. 5.000։
  • Երթ մաքառման (պոեմներ, արձակ էջեր, հրապարակախոսություն, հուշեր և խոհեր), Ե., «Հայաստան», 1965, 715 էջ, տպ. 2.000։

Թարգմանություններ (ռուսերենից) խմբագրել

  • Միխայիլ Լերմոնտով, Փախստական (լեռնական լեգենդ), Մոսկվա, հրատարակություն հայկական գործերի կոմիսարիատի, 1919, 8 էջ։
  • Ուոլտ Ուիթմեն, Մոսկվա, 1923, 48 էջ։
  • Բոդանով Ա., Ինժեներ Մեննի (ֆանտաստիկ վեպ, թարգմանության հեղինակակից Ռ. Քաթանյան), Մոսկվա, հրատ. «Մուրճ–մանգաղ»–ի, 1923, 254 էջ, տպ. 1.000։
  • Մաքսիմ Գորկի, Մայրը (վեպ, թարգմանության հեղինակակից Ռ. Քաթանյան), Մոսկվա, հրատ. «Մուրճ–մանգաղ»–ի, 1923, 311 էջ, տպ. 1.000։
  • Սեիդ Ա. Շ., Բանաստեղծություններ, Բաքու, Ազերնեշր, 1926, 40 էջ, տպ. 3.000։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 1,11 1,12 1,13 Հայկական սովետական հանրագիտարան (հայ.) / Վ. Համբարձումյան, Կ. ԽուդավերդյանՀայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.
  2. 2,00 2,01 2,02 2,03 2,04 2,05 2,06 2,07 2,08 2,09 2,10 Հայկական համառոտ հանրագիտարան (հայ.)Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1990. — հատոր 3.
  3. Հայկ Խաչատրյան (1986). Գրական տեղեկատու. Երևան: «Սովետական գրող». էջ 276-277.
  4. «Հայկունի Գուրգեն | armenianlanguage.am». www.armenianlanguage.am. Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ հուլիսի 18-ին. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 18-ին.
  5. «AV Production - Գուրգեն Հայկունի». avproduction.am. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 18-ին.(չաշխատող հղում)
  6. Հայկունի, Գուրգեն Սարգսի (1919). Ազգութիւնների ինքնորոշումը և կօմունիստները. Հայաստանի կոմունիստական կուսակցություն. Մօսկւա: ՀԿԿ հրատ.
  7. Կօմունիստական ինտէրնացիօնալի մանիֆէստը ամբողջ աշխարհի պրօլետարիատին = Манифест Коммунистического Интернационала пролетариату всего мира. Հայաստանի կոմմունիստական կուսակցութիւն. Translated by Հայկունի, Գուրգեն Սարգսի. Մոսկւա: Տպարան Կենտրոն. հայկական կոմիսարիատի. 1919.

Արտաքին հղումներ խմբագրել

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 6, էջ 196