Գերտրուդա գործողություն
Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Գերտրուդա (այլ կիրառումներ)
Գերտրուդա գործողություն, Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ժամանակ Երրորդ Ռայխի Թուրքիա ներխուժման նախագիծ[1]։ Չնայած 1941 թվականին Նացիստական Գերմանիան և Թուրքիան ստորագրել են չհարձակման պայմանագիր, Բարբարոսա գործողության մեկնարկից քիչ առաջ Ադոլֆ Հիտլերը վճռական էր տրամադրված Անատալիան գրավելու վերաբերյալ՝ որպես Միացյալ Հայաստանի կառուցման նախագծի մաս[2]։ Ի վերջո, Միացյալ Հայաստանի միջոցով անվտանգ դարձնելով կովկասյան ճակատը, այդպիսով Գերմանիան պատրաստվում էր իր համար երաշխավորել Բաքվի նավթի հասանելիությունը։
Քաղաքական ենթատեքստ խմբագրել
1939 թվականին Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի մեկնարկից հետո Թուրքիայի Հանրապետության նախագահ Իսմեթ Ինյոնյուն վարում էր չեզոքության քաղաքականություն, փորձելով զերծ պահել թուրքական պետությունը հակամարտության մաս կազմելուց։ Թուրքիան հարաբերություններ էր պահպանում բոլոր հակամարտող կողմերի (Առանցքի ուժերի և Հակահիտլերյան խմբավորման) հետ, ինչպես նաև բոլոր կողմերից ձեռք էր բերում ռազմատեխնիկա։
Գործողության նախագծում խմբագրել
Ներխուժումը նախատեսված էր 1942 թվականին ավարտին և պետք է ավարտվեր հինգ շաբաթվա ընթացքում[3]։ Ի սկզբանե նախատեսված էր գործողության համար Դանիայից դուրս բերել չորս հետևազորային դիվիզիա և մեկ հրետանային բրիգադ։ Այդ բանակը պետք է հարվածեր Թուրքիային հյուսիսից, գլխավորելով ներխուժումը։ Կրիգսմարինեն Եգեյան ծովի Դոդեկանեսի կղզեխմբի շրջանում տեղակայված յոթ նավով աջակցելու էր բանակի հարձակումը ծովից։
Երկու զորամիվորում հարվածելու էին Մերձավոր Արևելքից, մեկը՝ Սիրիայից և Իրաքից, երկրորդը՝ Հայաստանից (Երևանից)։ Այդպիսով նախատեսվում էր ամբողջությամբ շրջափակել Թուրքիան։ Բաթումում տեղակայվելու էին արիերգարդը և ռմբակոծիչները[4]։
Գործողության չեղարկում խմբագրել
Գերտրուդա գործողությունը որպես նախագիծ արժանացել էր դրական գնահատականի, սակայն դրա իրագործումը կախված էր Կովկասում և Արևելաեվրոպական հարթավայրում Գերմանիայի տիրապետության առկայությունից և Արևմուտքի հետ առճակատման բացակայությունից[5]։
Երբ Հիտլերը սկսեց գործողության մեկնարկը, խորհրդային բանակը ջախջախեց և արգելափակեց գերմանացիներին Ստալինգրադի ճակատամարտում, Հյուսիսային Կովկասում, իսկ Ռոմմելի բանակը պարտվեց Էլ Ալամեյնի երկրորդ ճակատամարտում։ Այդպիսով Հիտլերը չեղարկեց Գերտրուդա գործողությունը։
Տես նաև խմբագրել
Գրականություն խմբագրել
- Michael Kerrigan, Les plans secrets de la Seconde Guerre mondiale, Paris, Acropole, 2011
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ Les plans secrets de la Seconde Guerre mondiale, paratexte, page 96
- ↑ Les plans secrets de la Seconde Guerre mondiale, lignes 16 et 17, page 96
- ↑ Les plans secrets de la Seconde Guerre mondiale, ligne 61, page 96
- ↑ Les plans secrets de la Seconde Guerre mondiale, lignes 61 à 71, page 97
- ↑ Les plans secrets de la Seconde Guerre mondiale, page 97
