Բուրգերի տեքստեր

Բուրգերի տեքստեր, հնագույն ստեղծագործություններ եգիպտական կրոնական և հոգեհանգստի արարողությունների տեքստեր, որոնք հասել են մեզ^[1]։ Իրենց անունները ստացել են գտնվելու վայրի պատճառով՝ դրանք ծածկում են Սահարայի Մեմփիսի փարավոնների մեծ գերեզմանատանը գտնվող բուրգերի ներքին պատերը, որոնք կառուցվել են մոտավորապես մ.թ.ա. 2350 և 2175 թվականների ընթացքում։ Այդ բուրգերում թաղված են՝ V դինաստիայի փարավոն Ունասը (մ.թ.ա. 24-րդ դարի կեսերին) և չորս փարավոն 6-րդ դինաստիայից՝ Տետին, Պեպի I - ը, Մերերնա I - ը և Պեպի II - ը (մ.թ.ա. XXII դարում)։ Այսպիսով, բուրգերը, որոնք պարունակում են Տեքստեր, կառուցվել են մեկ ու կես դարվա ընթացքում^[2]։ Տեքստերը ամենայն հավանականությամբ, ավելի հին են քան հենց բուրգերը, և ստեղծվել են ավելի վաղ քան Հյուսիսային ու Հարավային Եգիպտոսների միավորումը (մոտավորապես մ.թ.ա. 3000 թվական)^[3]։

Բացում խմբագրել

Բուրգերի տեքստերը բացվել են մաս - մաս Մարիետի կողմից 1880 թվականին, նա սկսել է ուսումնասիրել Սահարայի բուրգերը Գաստոն Մասպերոյի նախաձեռնությամբ։ Մարիետի մահից հետո Մասպերոն շարունակեց պեղումները 1881 թվականին և 1894 թվականին հանձնեց բոլոր գտնված տեքստերը, դրանց կցելով թարգմանությունները^[4]։

Թարգմանություն խմբագրել

Չնայած նրան, որ տեքստերի համեմատաբար մեծ մասը տուժել է ժամանակի և դամբարանների գողերի պատճառով, դրանց ընթերցումը, թարգմանությունը և պարզաբանումը մինչ այսօր ստեղծում են շատ խնդիրներ։ Տեքստերը դժվար են ոչ միայն քերականական, այլ նաև բառային առումով, իսկ ուղղագրությունը արտասովոր է (իր հնության պատճառով)։ Դրանց մեջ պարունակում են շատ ակնարկներ մեզ համար ահնայտ առասպելների ու լեգենդների մասին։ Տեքստերը թարգմանելու առաջին փորձը պատկանում է Գաստոն Մասպերոյին, ով 1882 թվականին հերթով սկսել է հրապարակել հիերոգլիֆական տեքստերը և դրանց թարգմանությունները։ Ավելի ուշ դրանք հրապարակվել են մեկ հատորով 1894 թվականին^[5]։

1910 թվականին Կուրտ Զետեն իրականացրել է «Տեքստերի» հաջորդ հրատարակությունը^[6]։ Նա համակարգեց դրանք՝ խմբավորելով և համարակալելով (նրա համարակալումները մինչ այսօր օգտագործվում են գիտնականների կողմից) «Ասույթները» (Sprüche): Տեքստերը հրատարակվել ու թարգմանվել են ֆրանսերեն (Գ. Մասպերո, Լ. Սպելեերս), գերմաներեն (Կ. Զետե), անգլերեն (Ս. Ա. Բ. Մերսեր, Ռ. Օ. Ֆոլկներ, Ա. Պյանկով)։ Ռուսերեն սկսել է թարգմանել, բայց չի ավարտել ռուս գիտնական Ա. Լ. Կոցեյովսկին, ով ռուսական եգիպտալոգիայի հիմնադիր Բորիս Տուրաևի աշակերտն էր։ Ներկայումս չկա Բուրգերի Տեքստերի ռուսերեն ամբողջական թարգմանությունը։ 2000 թվականին լույս է տեսել Ա. Լ. Կոցեյովսկիի տեքստերի մի մասի թարգմանություններով գիրքը (1-254 գլուխներ)^[7].:

Բովանդակություն խմբագրել

Ս. Մերսերը Բուրգերի Տեքստերից ընդգծում է հետևյալ սյուժեն^[8]։

Թաղման արարողություն պարգևների զոհաբերմամբ, որը կապված է պոկված մարմնի մասերի վերամիավուման և մահացած թագավորի վերակենդանացման պատկերացման հետ։
Կախարդական բանաձևեր խնդիրներից ու դժբախտություններից պաշտպանվելու համար։
Պաշտամունքի ծիսակարգ։
Կրոնական հիմներ։
Առասպելական բանաձևեր մահացած թագավորին նույնացնելու այս կամ այն աստվածության հետ։
Աղոթքներ կամ խնդրանքներ մահացած թագավորի անունից։
Հանգուցյալ թագավորի վեհության և հզորության փառաբանումը երկնքում։

Երկար ժամանակ գիտնականները կարծում էին, որ բուրգերի առանձին տեքստերը ոչ մի բանով կապված չեն միմյանց հետ, միասնական տեքստ չեն կազմում և դրանց դասավորվածությունը բուրգերի մեջ կախված էր գրողների ցանկություններից։ 1947 թվականին Միլիցա Մատյենը^[9] առաջարկել է տեքստերի ընթերցանության նոր կարգ (բուրգի մուտքից դեպի փարավոնի սարկոֆագ)։ Նա նաև հայտնել է այն տեսակետը, որ Բուրգերի Տեքստերը թաղման ծիսակատարությունների միասնական խոսքեր են, որոնք բարձրաձայնվել են արարողության այն մասում, որը անց է կացվել բուրգի ներսում։

Հատվածներ խմբագրել

Գլուխ 1

ա. Լուսավոր մեծ Նուտը ասում էր հետևյալ խոսքերը՝ Սա իմ տղան է, գետերի անունով անդրանիկը^[10],

բ. Սա իմ սիրելին է։ Ես անհանգստանում եմ նրա համար^[11].

Գլուխ 2

գ. Գեբը ասում է։ Սա իմ հարազատ որդին է և հարազատը __ __ __

Ծանոթագրություններ խմբագրել

↑ Faulkner R. O. The Ancient Egyptian Pyramid Texts Translated into English. Oxford, 1969. P. V—VIII // Тексты Пирамид / Под общ. ред. А. С. Четверухина.— СПб.: Журнал «Нева»; Летний сад, 2000.— С. 294—300.
↑ Матье М. Э. Тексты пирамид — заупокойный ритуал (о порядке чтения Текстов Пирамид). // Тексты Пирамид / Под общ. ред. А. С. Четверухина.— СПб.: Журнал «Нева»; Летний сад, 2000.— С. 369—414
↑ Mercer S. A. B. The Pyramid Texts in Translation and Commentary. Vol. I. New York; London; Toronto, 1952. P. VIII and 1-12 // Тексты Пирамид / Под общ. ред. А. С. Четверухина.— СПб.: Журнал «Нева»; Летний сад, 2000.— С. 228—254.
↑ Maspero G. Les inscriptions des Pyramides de Saqqarah. Paris, 1894.
↑ Там же.
↑ Sethe K. Die Altägyptischen Pyramidentexte. Bd. I—IV. Leipzig, 1908—1922. И ещё: Sethe K. Übersetzung und Kommentar zu den ältaguptischen Pyramidentexten. I—IV. Gluckstadt—Hamburg, 1935—1939.
↑ Тексты Пирамид / Под общ. ред. А. С. Четверухина.— СПб.: Журнал «Нева»; Летний сад, 2000.— 464 c., ил. (Александрийская библиотека, серия «Египет»).
↑ Mercer S. A. B. The Pyramid Texts in Translation and Commentary. Vol. I. New York; London; Toronto, 1952. P. VIII and 1-12. // Тексты Пирамид / Под общ. ред. А. С. Четверухина.— СПб.: Журнал «Нева»; Летний сад, 2000.— С. 228—254.
↑ Матье М. Э. Тексты пирамид — заупокойный ритуал (о порядке чтения Текстов Пирамид) // Тексты Пирамид / Под общ. ред. А. С. Четверухина.— СПб.: Журнал «Нева»; Летний сад, 2000.— С. 369—414.
↑ Имя в первоначальном тексте отсутствовало и было вставлено, чтобы приспособить текст для царского заупокойного культа. В книге передается как «и. р. (=имя рек)».
↑ Может быть переведено «на нем».

Արտաքին հղումներ խմբագրել

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Բուրգերի տեքստեր» հոդվածին։

[1] Faulkner R. O. The Ancient Egyptian Pyramid Texts Translated into English. Oxford, 1969. P. V—VIII // Тексты Пирамид / Под общ. ред. А. С. Четверухина.— СПб.: Журнал «Нева»; Летний сад, 2000.— С. 294—300.

[2] Матье М. Э. Тексты пирамид — заупокойный ритуал (о порядке чтения Текстов Пирамид). // Тексты Пирамид / Под общ. ред. А. С. Четверухина.— СПб.: Журнал «Нева»; Летний сад, 2000.— С. 369—414

[3] Mercer S. A. B. The Pyramid Texts in Translation and Commentary. Vol. I. New York; London; Toronto, 1952. P. VIII and 1-12 // Тексты Пирамид / Под общ. ред. А. С. Четверухина.— СПб.: Журнал «Нева»; Летний сад, 2000.— С. 228—254.

[4] Maspero G. Les inscriptions des Pyramides de Saqqarah. Paris, 1894.

[5] Там же.

[6] Sethe K. Die Altägyptischen Pyramidentexte. Bd. I—IV. Leipzig, 1908—1922. И ещё: Sethe K. Übersetzung und Kommentar zu den ältaguptischen Pyramidentexten. I—IV. Gluckstadt—Hamburg, 1935—1939.

[7] Тексты Пирамид / Под общ. ред. А. С. Четверухина.— СПб.: Журнал «Нева»; Летний сад, 2000.— 464 c., ил. (Александрийская библиотека, серия «Египет»).

[8] Mercer S. A. B. The Pyramid Texts in Translation and Commentary. Vol. I. New York; London; Toronto, 1952. P. VIII and 1-12. // Тексты Пирамид / Под общ. ред. А. С. Четверухина.— СПб.: Журнал «Нева»; Летний сад, 2000.— С. 228—254.

[9] Матье М. Э. Тексты пирамид — заупокойный ритуал (о порядке чтения Текстов Пирамид) // Тексты Пирамид / Под общ. ред. А. С. Четверухина.— СПб.: Журнал «Нева»; Летний сад, 2000.— С. 369—414.

[10] Имя в первоначальном тексте отсутствовало и было вставлено, чтобы приспособить текст для царского заупокойного культа. В книге передается как «и. р. (=имя рек)».

[11] Может быть переведено «на нем».

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]