Բետինա ֆոն Առնիմ

Բետինա ֆոն Առնիմ; գերմ.՝ Bettina von Arnim
Ծննդյան անուն	գերմ.՝ Elisabeth Catharina Ludovica Magdalena Brentano
Ծնվել է	ապրիլի 4, 1785[…]
Ծննդավայր	Ֆրանկֆուրտ, Սրբազան Հռոմեական կայսրություն
Վախճանվել է	հունվարի 20, 1859[…] (73 տարեկան)
Վախճանի վայր	Բեռլին, Գերմանական միություն
Գերեզման	Վիպերսդորֆ պալատ
Գրական անուն	Beans Beor, Bettina և comtesse von Arnim
Մասնագիտություն	գրող, գրական սալոնի տեր, կոմպոզիտոր, վիպասան, նկարազարդող և երգչուհի
Լեզու	գերմաներեն
Քաղաքացիություն	Free City of Frankfurt
Գրական ուղղություններ	Գերմանական ռոմանտիզմ
Ամուսին	Լյուդվիգ Ախիմ ֆոն Առնիմ
Զավակներ	Գիզելա ֆոն Առնիմ, Մաքսիմիլիանա վոն Օրիոլա և Armgart von Arnim?
	Բետինա ֆոն Առնիմ Վիքիքաղվածքում
	Bettina von Arnim Վիքիպահեստում

Բետինա ֆոն Առնիմ (գերմ.՝ Bettina von Arnim, ի ծնե՝ Elisabeth Catharina Ludovica Magdalena Brentano, ապրիլի 4, 1785(1785-04-04)^[1]^[2]^[3]^[…], Ֆրանկֆուրտ, Սրբազան Հռոմեական կայսրություն^[4] - հունվարի 20, 1859(1859-01-20)^[1]^[5]^[2]^[…], Բեռլին, Գերմանական միություն^[4]), գերմանացի գրող, ռոմանտիզմի ներկայացուցիչներից մեկը։

Մաքսիմիլիանա ֆոն Լարոշի դուստրը և Լյուդվիգ Ախիմ ֆոն Առնիմի կինը։

Կենսագրություն խմբագրել

Բետինան խոշոր գործարար Պետեր Անտոն Բրենտանոյի և նրա կնոջ՝ Մաքսիմիլիանա ֆոն Լարոշի տասներկու երեխաներից յոթերորդն էր։ Աղջկա մայրը մահացել է 1793 թվականին։ Նա մինչև տասներեք տարեկանը դաստիարակվել էր Ֆրիցլարի ուրսուլին վանքում։ 1797 թվականին՝ հոր մահից հետո, Բետինան ապրում էր իր տատիկի՝ Սոֆյա ֆոն Լարոշի մոտ՝ Մայն Օֆենբախում, իսկ հետո՝ Ֆրանկֆուրտում։ Նրա քույրը՝ Կունիգունդա Բրենտանոն, ամուսնացել էր Ֆրիդրիխ Կառլ ֆոն Սավինիի հետ ու բնակվել Մարբուրգում, և Բետինան որոշ ժամանակ ապրել է նրանց տանը։ 1810 թվականին Սավինի ամուսինների հետ տեղափոխվել է Բեռլին։

1811 թվականին Բետինան ամուսնանում է Ախիմ ֆոն Առնիմի հետ, որին Ֆրանկֆուրտում ճանաչում էր իբրև եղբոր՝ Կլեմենս Բրենտանոյի ընկեր։ Նրանց ամուսնությունը տևել է քսան տարի՝ մինչև Առնիմի հանկարծակի մահը՝ 1831 թվականը։ Բայց նրանք հիմնականում առանձին էին ապրում. այն ժամանակ, երբ Բետինան ապրում էր Բեռլինում, Ախիմը գերադասում էր Վիպերսդորֆ ամրոցը։

Այդ ամուսնությունից յոթ երեխա է ծնվել.

Ֆրեյմունդ Իոհան (1812—1863)
Զիգմունդ Լուկաս (1813—1890)
Ֆրիդմունդ Անտոն Նեպոմուկ (1815—1883)
Կյունեմունդ Վալդեմար (1817—1835)
Մաքսիմիլիանա Մարիա Կատարինա (1818—1894)
Արմգարտ Կատարինա (1820—1880)
Գիզելա (1820—1880)

Ամուսնու մահից հետո Բետինան զբաղվել է նրա աշխատությունների հրատարակմամբ և ներգրավվել է հասարակական ու գրական աշխատանքներում։ Բեռլինի խոլերայի համաճարակի ժամանակ խնամել է աղքատ թաղամասերի հիվանդներին։ Նա գրել է «Այս գիրքը պատկանում է թագավորին» (1843) քննադատական աշխատությունը, որն իրենից ներկայացնում է Տիրամոր մտացածին զրույցները Պրուսիայի արքայամոր հետ։ Գիրքն արգելվել է Բավարիայում։ 1848 թվականի հեղափոխության տպավորության տակ Բետինա ֆոն Առնիմը գրել է «Դևերի հետ զրույցներ»-ը, որում կոչ է արել չեղարկել մահապատիժը և ճանաչել կանանց ու հրեաների իրավունքները։ Բետինան իր հայացքներով մոտ էր վաղ սոցիալիստներին։ 1842 թվականին ծանոթացել է Կարլ Մարքսի հետ, սակայն շարունակել է հավատարիմ մնալ ժողովրդական թագավորի գաղափարին, որը կարող էր դառնալ ցանկացած քաղաքացի։ 1854 թվականին Բետինա ֆոն Առնիմը կաթվածահար է եղել, որից հետո այլևս չի կազդուրվել։ Դրա պատճառով կորցրել է տեսողությունն ու լսողությունը։ Մահացել է 1859 թվականի հունվարի 20-ին՝ շրջապատված իր ընտանիքով, և թաղվել ամուսնու կողքին՝ Վիպերսդորֆ պալատում։

1985 թվականին ծննդյան երկուհարյուրամյակի առթիվ Բեռլինում հիմնադրվել է Բետինա ֆոն Առնիմի անվան ընկերությունը, որի նպատակն է պրոպագանդել գրողի աշխատությունները։

Կապեր խմբագրել

Բետինա ֆոն Առնիմը կապեր է ունեցել իր ժամանակի շատ հայտնի մարդկանց հետ։

Դեռ Ֆրանկֆուրտում նա ընկերացել է բանաստեղծուհի Կառոլինա ֆոն Գյունդերոդեի հետ։
Գերմանիայի հարավում հանդիպել է Լյուդվիգ Յոհան Թիքի և Լյուդվիգ վան Բեթհովենի հետ։ Նա համարվում է Բեթհովենի հայտնի նամակի հնարավոր հասցեատերերից մեկը, ում ուղղվել է խորհրդավոր «Անմահ սիրեցյալին» նամակը^[7]։
1836 թվականին Բեռլինում Բետինայի մոտ ապրում էր Յոհաննա Կինկելը՝ Գոթֆրիդ Կինկելի ապագա կինը։ Նա երեխաներին սովորեցնում էր դաշնամուր նվագել և նրանց հետ երգեր էր սովորում։
Բեռլինի սրահներից մեկում Բետինան ծանոթացել է Ռախել Ռոբերտի՝ ապագա Ռախել Ֆարնհագենի հետ ։
Ամուսնու մահից հետո Բետինա ֆոն Առնիմը կապեր է ունեցել Ֆրիդրիխ Շլայերմախերի, Հերման ֆոն Պյուքլեր-Մուսկաուի, Ֆելիքս Մենդելսոնի, երիտասարդ Յոհաննես Բրամսի, Յոզեֆ Յոախիմի և Ռոբերտ Շումանի հետ։
1840 թվականին նա օգտագործել է իր ազդեցությունը, որպեսզի Գրիմ եղբայրները, որոնք Գյոթինգենյան յոթնյակին մասնակցելուց հետո զրկված էին դասավանդելու իրավունքից, հրավեր ստանան Բեռլինի Հումբոլդտի համալսարանից։
Բետինա ֆոն Առնիմը հանդիպել է Ադել Շոպենհաուերի և Մարիաննա ֆոն Վիլեմերի հետ։ Ֆրանկֆուրտի նրա առանձնատանը մի քանի անգամ գիշերել է Գյոթեն։

Բետինա ֆոն Առնիմը և Գյոթեն խմբագրել

1806 թվականին սկսվել է Բետինա ֆոն Առնիմի երկարատև բարեկամությունը Գյոթեի մոր՝ Կատարինա Էլիզաբեթ Գյոթեի հետ։ Բանաստեղծը չէր պատասխանել Բետինայի հիացական նամակներին։ Մեկ տարի անց՝ Վեյմարում, նրան ներկայացրել են իր սիրելի Գյոթեին, և սկսվել է նամակագրությունը, որը Գյոթեի մահից հետո հրատարակվել է Բետինա ֆոն Առնիմի կողմից՝ «Գյոթեի նամակագրությունը երեխայի հետ» վերնագրով։ 1811 թվականին նրանց միջև բարեկամական հարաբերությունները խզվել են Բետինայի և Գյոթեի կնոջ՝ Քրիստիանայի միջև ծագած սկանդալի պատճառով։

Գյոթեի ընկերոջ՝ Յոհան Հենրիխ Մեյերի նկարների ցուցահանդեսին Բետինան կոպիտ է արտահայտվել նկարչի գործերի մասին։ Ի պատասխան՝ Քրիստիանան պոկել է նրա ակնոցը, իսկ Բետինան Քրիստիանային «կատաղած երշիկ» է անվանել։ Այդ պահից Գյոթեի տան դռները փակվել են Բետինայի և նրա ամուսնու առջև։ Մեկ տարի անց Տեպլիցում հանդիպելով Առնիմ ամուսիններին՝ Գյոթեն ձևացրել է, թե չի նկատել նրանց։ Բետինայի բազմաթիվ նամակները Գյոթեին՝ հարաբերությունների վերսկսման աղերսով, նույնպես պատասխան չեն ստացել։

Բետինային է նվիրված Միլան Կունդերայի «Անմահություն» վեպի մի հատված (Nesmrtelnost / Immortality) (1990):

Բետինա ֆոն Առնիմի գրական ստեղծագործությունների էկրանավորումը խմբագրել

«Gritta von Rattenzuhausbeiuns» (ԳԴՀ, 1985, ռեժ. Յուրգեն Բրաուեր)։ Ըստ Գիզելայի և Բետինա ֆոն Առնիմի հեքիաթի «Das Leben der Hochgräfin Gritta von Rattenzuhausbeiuns» (1840).

Պատկերասրահ խմբագրել

Ծանոթագրություններ խմբագրել

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 Encyclopædia Britannica
↑ ^3,0 ^3,1 Discogs — 2000.
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 ^4,3 ^4,4 ^4,5 Deutsche Nationalbibliothek Record #118504185 // Gemeinsame Normdatei (գերմ.) — 2012—2016.
↑ ^5,0 ^5,1 ^5,2 Benezit Dictionary of Artists — OUP, 2006. — ISBN 978-0-19-977378-7
↑ https://fr.wikisource.org/wiki/Page:Berger_-_Les_Femmes_poetes_de_l_Allemagne.djvu/67
↑ «Նամակ «Անմահ սիրեցյալին» (Unsterbliche Geliebte)» (ռուսերեն). beethoven.ru. Վերցված է 2019 թ․ հոկտեմբերի 3-ին.

Գրականություն խմբագրել

Ինգեբորգ Դրևից։ Բետինա ֆոն Առնիմ։ Կենսագրություն։ Ծիածան, 1991 թվական, էջ 312, ISBN 5-05-002548-6
Hildegard Baumgart. Bettine Brentano und Achim von Arnim. Lehrjahre einer Liebe. Berlin Verlag, Berlin 1999. ISBN 3-8270-0271-0
Konstanze Bäumer/Hartwig Schultz: Bettina von Arnim. Saint Albin, Berlin, 2004 ISBN 3-930293-49-8
Gisela Dischner. Bettina von Arnim. Eine weibliche Sozialbiografie des 19. Jahrhunderts. Wagenbach, Berlin, 1981 ISBN 3-8031-2030-6

Արտաքին հղումներ խմբագրել

«Առնիմ Ելիսավետա». Բրոքհաուզի և Եֆրոնի հանրագիտական բառարան: 86 հատոր (82 հատոր և 4 լրացուցիչ հատորներ). Սանկտ Պետերբուրգ. 1890–1907.{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link)

Վիքիքաղվածքն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Բետինա ֆոն Առնիմ» հոդվածին։

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Բետինա ֆոն Առնիմ» հոդվածին։

[_90153458ea559e7b-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.

[_c36aa2c873d8fad9-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 Encyclopædia Britannica

[_c04199785234a58d-3] 3,0 ^3,1 Discogs — 2000.

[_585dd2ee221cbd7b-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 ^4,3 ^4,4 ^4,5 Deutsche Nationalbibliothek Record #118504185 // Gemeinsame Normdatei (գերմ.) — 2012—2016.

[_99af7bb146ff2ad4-5] 5,0 ^5,1 ^5,2 Benezit Dictionary of Artists — OUP, 2006. — ISBN 978-0-19-977378-7

[_a3096e359bd9d80f-6] ttps://fr.wikisource.org/wiki/Page:Berger_-_Les_Femmes_poetes_de_l_Allemagne.djvu/67

[7] «Նամակ «Անմահ սիրեցյալին» (Unsterbliche Geliebte)» (ռուսերեն). beethoven.ru. Վերցված է 2019 թ․ հոկտեմբերի 3-ին.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]