Բելգրադ
Բելգրադ (սերբ.՝ Београд), Սերբիա և Մոնտենեգրոյի նախկին մայրաքաղաքն է։ Այսօր Բելգրադը Սերբիայի մայրաքաղաքն է։ Այն տեղակայված է Սավա և Դանուբ գետերի միաձուլման տեղանքում։
| Քաղաք | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Բելգրադ | |||||
| սերբական կիրիլիցա՝ Београд գաևիցա Beograd հունգ.՝ Nándorfehérvár | |||||
| |||||
 | |||||
| Երկիր |  Սերբիա | ||||
| Քաղաքապետ | Դրագան Դիլաս | ||||
| Հիմնադրված է | մ.թ.ա. 279 թ. | ||||
| Առաջին հիշատակում | մ.թ.ա. 3-րդ դար | ||||
| Մակերես | 359.96 կմ² | ||||
| ԲԾՄ | 117 մ | ||||
| Պաշտոնական լեզու | Սերբերեն | ||||
| Բնակչություն | 1․710․000 մարդ (2007) | ||||
| Խտություն | 506 մարդ/կմ² | ||||
| Ազգային կազմ | Սերբեր | ||||
| Տեղաբնականուն | Բելգրադցի | ||||
| Ժամային գոտի | UTC+2, ամառը UTC+3 | ||||
| Հեռախոսային կոդ | +381 (11) | ||||
| Փոստային դասիչ | 11000 | ||||
| Ավտոմոբիլային կոդ | BG | ||||
| Պաշտոնական կայք | Beograd.rs | ||||
| |||||
Բելգրադ թարգմանվում է «Սպիտակ քաղաք»։ Բուն քաղաքը 1,1 միլիոն բնակչություն ունի, մինչդեռ արվարձաններով հանդերձ Բելգրադի բնակչությունը հասնում է շուրջ 1.64 միլիոնի, դարձնելով այն Արևելյան Կենտրոնական Եվրոպայի խոշորագույն քաղաքներից մեկը։
Եվրոպայի խոշորագույն նախապատմական մշակույթներից մեկը՝ Vinča culture մշակույթը զարգացել է Բելգրադի շրջակայքում, մ.թ.ա. VI հազարամյակում։
Հնագույն ժամանակներում ֆրակիացիները, դակերը բնակեցրել էին տարածաշրջանը, այնուհետ մ.թ.ա. 279 թվականին կելտերրը գրավեցին քաղաքը և այն անվանեցին Սինգիդինում։
II դարում, Ավգուստի կայսրության՝ Հռոմեական Սերբիայի ժամանակ, հռոմեացիները գրավեցին այդ տարածքը և քաղաքի կարգավիճակ տվեցին։
520 թվականին այն բնակեցվեց սլավոններով և բազմիցս բնակչության կազմը փոխվեց ֆրանկների, բյուզանդացիներ և հունգարների միջև մինչ (1282-1316) այն դարձավ մայրաքաղաք։
1521 թվականին Բելգրադը գրավվեց Օսմանյան կայսրության կողմից և դարձավ Սեմեդերյան սանջակի նստավայր[1]։
Այնուհետ մերթ ընդ մերթ Բելգրադը հայտնվում է Ավստրական և Օսմանյան կայսրությունների տիրապետության ներքո, անընդահատ շարունակվող Ավստրո-թուրքական պատերազմների հետևանքով։ Այդ պատերազմները բերեցին Բելգրադի մեծ մասի ավերմանը։ Միայն 1841 թվականին Բելգրադը նորից ստացավ Սերբիայի մայրաքաղաքի կարգավիճակ։ Քաղաքի հյուսիսային հատվածը մնաց որպես ավստրո-հունգարական ֆորպոստ մինչ 1918 թվականը Բելգրադին վերամիավորելը։
Լինելով ստրատեգիական տեղանք, Բելգրադը 115 անգամ պատերազմական գործողությունների է ենթարկվել և 44 անգամ գետնին է հավասարվել[2]։
Բելգրադը Հարավսլավիայի մայրաքաղաքն էր 1918 թվականի նրա կազմավորումից մինչև 2006 թվականին նրա անկումը՝ կառավարման տարբեր ձևերի ժամանակ։
Բելգրադը Սերբիայում ունի հատուկ վարչական կարգավիճակ և այն Սերբիայի հինգ վիճակագրական շրջաններից մեկն է։ Այն բաժանված է հինգ քաղաքապետարանների միջև, յուրաքանչյուրը իր տեղական խորհրդով։ Բելգրադը զբաղեցնում է Սերբիայի տարածքի 3.6 %-ը և երկրի բնակչության 22.5 %-ը ապրում է Բելգրադում[3]։
Քաղաքն արժանացել է բազմաթիվ տիտղոսների ներառյալ 2020 թվականի Եվրոպայի մշակութային մայրաքաղաք[4]։
Աշխարհագրություն խմբագրել
Բելգրադը տեղակայված է ծովի մակերևույթից 116.75 մ բարձրության վրա Դանուբ և Սավա գետերի միաձուլման շրջակայքում։ Բելգրադի պատմական կենտրոնը՝ Կալեմեգդանը տարածվում է երկու գետերի աջ ափերին։ 19-րդ դարից սկսած քաղաքը ընդարձակվել է դեպի հարավ և արևելք; II Համաշխարհային պատերազմից հետո Novi Beograd-ը (Նոր Բելգրադ) կառուցվել է Սավա գետի ձախ ափին, որը միացնում է Բելգրադը Զեմունի հետ։ Քաղաքին միացան նաև Դանուբով խաչվող ավելի փոքր համայնքները։ Պատմության ընթացքում, Բելգրադը եղել է Արևմուտքի և Արևելքի միջև[5]։ Սավայի աջ ափին կենտրոնական Բելգրադը բլուրների վրա է, Բելգրադի ամենաբարձր կետը Տորլակ բլուրը 303 մ բարձրություն ունի։ Ավալա (511 մ) և Կոսմայ (628 մ) սարերը քաղաքի հարավային մասում են։
Պատմություն խմբագրել
Նախապատմություն խմբագրել
Առաջին հողագործական ժողովուրդները բնակություն են հաստատել տարածաշրջանում Նեոլիթյան, Սթարչևյան մշակույթի ծաղկման ժամանակաշրջանում՝ մ.թ.ա. 6200-5200 թվականներ։ Վինչի մշակույթը հայտնի է իր խոշոր բնակավայրերով, որոշները ամենախոշորն էին նախապատմական Եվրոպայում։ Պղնձի այնպիսի քանդակներ, ինչպիսին է Վինչի տիկինը պղնձի դարի առաջին նմուշներն են Եվրոպայում [6]:
Հին քաղաք խմբագրել
Նախապատմական Բալկանների Ֆրակիացիներ և Դակեր ցեղերը տիրում էին այս տարածքում մինչ հռոմեացիների կողմից այն գրավելը [7]:
Բելգրադը բնակեցված էր ֆրակիա-դակիան Սինգի ցեղերով, կելտերի ներխուժումից հետո մ.թ.ա. 279 թ. Scordisci գրավեցին քաղաքը և անվանեցին "Singidūn" (dūn, ամրոց)
Մ.թ.ա. 34-33 Հռոմեական բանակը Սիլանուսի գլխավորությամբ հասավ Բելգրադ։ Մ.թ. I դարում այն հռոմեականացավ և դարձավ Սինգիդունում II դարի կեսերին Հռոմեական իշխանությունների կողմից այն կոչվեց մունիցիպիում որպես լիակատար գաղութ, և դարի վերջում այն դարձավ բարձրակարգ քաղաք։
Վարչական կառուցվածք խմբագրել
Բելգրատը առանձին վարչական միավոր է Սերբիայի կազմում, իր սեփական ինքնավար քաղաքային իշխանությամբ։ Բելգրադի ներկայիս քաղաքապետը Դրագան Դիլասն է՝ Սերբիայի դեմոկրատական կուսակցությունից։ Բելգրադի ավագանին ունի 110 անդամ, որոնք ընտրվում են չորս տարի ժամանակով։ Քաղաքի բյուջեն 2012 թ կազմում է շուրջ 102 բիլիոն դինար [8]:
Թաղապետարաններ խմբագրել
Քաղաքը բաժանված է 17 թաղապետարանների միջև։
| Համայնք | Մակերես (կմ2) | Բնակչություն (2002) | Բնակչություն (2011) | Դասակարգում |
|---|---|---|---|---|
| Բարայեվո | 213 | 24,641 | 27,036 | արվարձանային |
| Գուկարիցա | 156 | 168,508 | 179,031 | քաղաքային |
| Գրոկա | 289 | 75,466 | 83,398 | արվարձանային |
| Լազարեվակ | 384 | 58,511 | 58,224 | արվարձանային |
| Մլադենօվակ | 339 | 52,490 | 53,050 | արվարձանային |
| Նովի Բելգրադ | 41 | 217,773 | 212,104 | քաղաքային |
| Օբրենովակ | 411 | 70,975 | 71,419 | արվարձանային |
| Պալիլուլա | 451 | 155,902 | 170,593 | քաղաքային |
| Ռակովիցա | 31 | 99,000 | 108,413 | քաղաքային |
| Սավսկի Վենաց | 14 | 42,505 | 38,660 | քաղաքային |
| Սոպոտ | 271 | 20,390 | 20,199 | արվարձանային |
| Ստարի Գրադ | 5 | 55,543 | 48,061 | քաղաքային |
| Սուրցին | 285 | 38,695 | 42,012 | քաղաքային |
| Վոզդովակ | 148 | 151,768 | 157,152 | քաղաքային |
| Վրաքար | 3 | 58,386 | 55,463 | քաղաքային |
| Զեմուն | 154 | 136,645 | 166,292 | քաղաքային |
| Զվեզդարա | 32 | 132,621 | 148,014 | քաղաքային |
| TOTAL | 3227 | 1,576,124 | 1,639,121 | |
Բնակչություն խմբագրել
2011 թվականին անցկացված մարդահամարի տվյալներով քաղաքային ագլոմերացիայի բնակչությունը Բորչա, Օվչա և Սուրչին արվարձանների հետ միասին կազմում է 1 233 796 մարդ։ Բելգրադի վարչական շրջանի բնակչությունը կազմում է 1 659 440 մարդ։ Ճնշող մեծամասնությունը սերբեր են։ Քաղաքում ապրում են նաև չեռնոգորացիներ, խորվաթներ, մակեդոնացիներ, գնչուներ, բոսնիացիներ և այլն։Էլգրադը դարձել է նախկին Հարավսլավիայի տարբեր ազգությունների մարդկանց տունը։ Հարավսլավիայի ինդուստրացման ժամանակ, որը սկսվեց Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո, քաղաքն ապրեց ներգաղթյալների հոսք գյուղերից և փոքր քաղաքներից։ 1990-ականներին՝ ՍՖՀՀ-ի փլուզման ժամանակ, Բելգրադն ընդունեց հսկայական թվով փախստականներ և տեղահանվածներ, հիմնականում սերբեր, Խորվաթիայից, Բոսնիա և Հերցեգովինայից, Կոսովոյից և Մետոհիայից[84][85]: Սերբիայի մայրաքաղաքում ապրում է նաև մեծ չինական սփյուռք։Տարբեր աղբյուրների համաձայն՝ նրա թիվը կազմում է 10-ից 20 հազար մարդ։ Չինացիների զանգվածային ներգաղթը Բելգրադ սկսվեց 1990-ականների կեսերին։ Ներկայումս նրանք կոմպակտ ապրում են Նովի Բեգրադի 70 թաղամասում[86]։ Քաղաքում բնակվում են նաև Մերձավոր Արևելքի մի շարք մարդիկ։ Նրանք հիմնականում ուսանողներ են Իրաքից, Իրանից, Սիրիայից և Հորդանանից, ովքեր ժամանել են Հարավսլավիա 1970-1980-ական թվականներին և մնացել երկրում։
Տնտեսություն խմբագրել
Բելգրադը երկրի տնտեսական կենտրոնն է, այն Սերբիայի ամենազարգացած հատվածն է։ Բելգրադի շրջանի ՀՆԱ-ի բաժինը կազմում է երկրի ընդհանուր ՀՆԱ-ի 40%-ը։ 1990-ականներին Բելգրադը լրջորեն տուժեց Հարավսլավիայի դեմ միջազգային պատժամիջոցներից և դրա հետևանքով հարավսլավական դինարի հիպերինֆլյացիայից։ Քաղաքի տնտեսությանը հսկայական վնաս հասցրեց նաև ՆԱՏՕ-ի ինքնաթիռների կողմից երկրի ռմբակոծումը։ Ռազմական գործողությունների ավարտից հետո Բելգրադի տնտեսությունը աստիճանաբար վերականգնվեց և այժմ աճ է ցույց տալիս։Քաղաքում տեղակայված են մի շարք խոշոր ընկերությունների գլխամասային գրասենյակները, այդ թվում՝ Air Serbia, Telecom Srbiya, Telenor Srbiya, Delta Holding, Japan Tobacco և այլն։ Ֆոնդային բորսան և Սերբիայի Ազգային բանկը գտնվում են Բելգրադում։ Բելգրադում մասնավոր բանկերը ներկայացված են այնպիսի ընկերություններով, ինչպիսիք են Komertsialna Banka, Vojvoganska Banka, Sberbank Srbija և այլն:2013 թվականին Բելգրադում գործում էր 6924 ՏՏ ընկերություն։ Այսպիսով, քաղաքը ՏՏ ոլորտի առաջատարներից մեկն է Արևելյան Եվրոպայում։ Բելգրադում բացված Microsoft-ի զարգացման կենտրոնը այս ընկերության հինգերորդ կենտրոնն էր։ Բացի այդ, մի քանի այլ բազմազգ ՏՏ ընկերություններ ընտրել են Սերբիայի մայրաքաղաքը իրենց տարածաշրջանային կամ եվրոպական կենտրոնակայանի համար։ Դրանց թվում են «Asus», «Intel», «Dell», «Huawei», «NCR» եւ այլն։2016 թվականի հոկտեմբերի դրությամբ Բելգրադում միջին աշխատավարձը կազմել է 56530 սերբական դինար։ Միաժամանակ, նույն տարվա մարտին Բելգրադի Սուրչին համայնքն ուներ երկրում ամենաբարձր միջին աշխատավարձը՝ 73689 սերբական դինար[98]։ 2015 թվականի հետազոտության համաձայն՝ քաղաքի տնային տնտեսությունների 73%-ն ուներ համակարգիչ, 65,8%-ը՝ լայնաշերտ ինտերնետ կապ, իսկ 73,9%-ը՝ կաբելային հեռուստատեսություն։
Արդյունաբերություն խմբագրել
Բելգրադում առաջին արդյունաբերական ձեռնարկությունը 19-րդ դարի սկզբի Սերբիայի առաջին ապստամբության ժամանակ կազմակերպված հրետանային արհեստանոցներն էին։ 1831 թվականին քաղաքում բացվել է առաջին տպարանը, 1838 թվականին՝ կաշվի արտադրությունը, 1839 թվականին՝ գարեջրի գործարանը, 1842 թվականին՝ մետաղամշակման առաջին ձեռնարկությունը։ 1913 թվականին Բելգրադում և Զեմունում արդեն 55 գործարան ու գործարան կար, որոնք այն ժամանակ պատկանում էին Ավստրո-Հունգարիային։Առաջին և Երկրորդ համաշխարհային պատերազմները լուրջ վնաս են հասցրել քաղաքի արդյունաբերությանը, 1941-1945 թվականներին Բելգրադի ձեռնարկությունների մինչև կեսը ոչնչացվել է։ Հարավսլավիայի Սոցիալիստական Դաշնային Հանրապետության շրջանակներում սկսվեց Բելգրադի արդյունաբերության վերակառուցումը, 1960-ից հետո նոր գործարանների ինտենսիվ շինարարություն իրականացվեց։ Հարավսլավիայի փլուզումից հետո արդյունաբերական արտադրանքի ծավալը նվազեց, մի շարք ձեռնարկություններ սեփականաշնորհվեցին։Ներկայումս Բելգրադը Սերբիայի գլխավոր արդյունաբերական կենտրոնն է։ Քաղաքում արտադրվում են հաստոցների և արդյունաբերական սարքավորումների, կոմբայնների, տրակտորների և գյուղատնտեսական այլ տեխնիկայի, ավտոբուսների, հեռահաղորդակցության սարքավորումների, էլեկտրոնիկայի, կենցաղային տեխնիկայի արտադրությունը։Կան մի շարք քիմիական արդյունաբերության ձեռնարկություններ, որոնք արտադրում են պլաստմասսա, կաուչուկ, լաքեր, ներկեր, պոլիմերային ծածկույթներ, կենցաղային քիմիկատներ և այլն։ Թեթև և փայտամշակման արդյունաբերությունը զարգացած է նաև Բելգրադում։ Սննդի արդյունաբերությունը ներկայացված է գյուղատնտեսական հումքի վերամշակմամբ և սննդի և խմիչքների արտադրությամբ։Կան մի շարք քիմիական արդյունաբերության ձեռնարկություններ, որոնք արտադրում են պլաստմասսա, կաուչուկ, լաքեր, ներկեր, պոլիմերային ծածկույթներ, կենցաղային քիմիկատներ և այլն։ Թեթև և փայտամշակման արդյունաբերությունը զարգացած է նաև Բելգրադում։ Սննդի արդյունաբերությունը ներկայացված է գյուղատնտեսական հումքի վերամշակմամբ և սննդի և խմիչքների արտադրությամբ։
Տրանսպորտ խմբագրել
Բելգրադում հասարակական քաղաքային տրանսպորտը բաղկացած է ավտոբուսի, տրամվայի և տրոլեյբուսի երթուղիներից։ Քաղաքային վիճակագրության սեկտորի տվյալներով՝ 2018 թվականին Բելգրադն ունեցել է.Գրեթե ամբողջ հասարակական քաղաքային տրանսպորտը պատկանում է Բելգրադի քաղաքային տրանսպորտի ընկերությանը։ Մեկ գծի վրա գործում են մասնավոր փոխադրողներ։ Ծայրամասային բնակավայրերի հետ կապը, ինչպես նաև մասամբ միջքաղաքային փոխադրումները իրականացնում է Լաստա ընկերությունը։Մերձքաղաքային երկաթուղային տրանսպորտը (Beovoz) իրականացվում է երկաթուղային Zheleznice Srbije ընկերության կողմից։ Beovoz-ը սկսել է գործել 1992 թվականին և ներկայումս ունի չորս գիծ, որոնք կապում են արվարձանները քաղաքի արևմուտքում, հյուսիսում և հարավում կենտրոնի հետ։ Բելգրադը եվրոպական վերջին խոշոր մետրոպոլիայի քաղաքներից էր, որը չուներ մետրո կամ այլ արագընթաց քաղաքային տրանսպորտ:Բելգրադի մետրոյի շինարարությունը սկսվել է, բայց չի ավարտվել, և քաղաքի կենտրոնում կառուցված երկու ստորգետնյա կայարանները (Կարաջորջևի այգի և Վուկով Սպոմենիկ) ի սկզբանե ներառվել են Բևոզա քաղաքային գնացքների ցանցում։ Այս կայանների և դրանց համար նախատեսված թունելների հիման վրա մինչև 2010 թվականի սեպտեմբերի 1-ը ստեղծվեց ԱՀԿ BG քաղաքային գնացքի համակարգը՝ Բևոզից առանձին։1884 թվականի սեպտեմբերի 1-ից մինչև 2018 թվականի հուլիսի 1-ը Բելգրադ-Գլավնին եղել է գլխավոր երկաթուղային կայարանը։ «Բելգրադը ջրի վրա» ծրագրի շրջանակներում քաղաքի կենտրոնի վերակառուցման և զարգացման ծրագրի պատճառով քաղաքային իշխանությունները որոշեցին փոխանցել դրա գործառույթները Բելգրադի կենտրոն կայանին (նաև հայտնի է որպես Պրոկոպ)։ Երթուղիների տեղափոխումն իրականացվել է մինչև 2018 թվականի հուլիսի 1-ը, և Բելգրադ-Գլավնի կայարանի շենքը պետք է վերածվի թանգարանի։Բելգրադի ավտոկայանից և Բելգրադի երկաթուղային կայարանից մեկնում են միջազգային ավտոբուսային և երկաթուղային երթուղիներ, որոնք քաղաքը կապում են Կենտրոնական և Արևելյան Եվրոպայի բազմաթիվ նահանգների հետ։Բելգրադից 18 կմ դեպի արևմուտք՝ Սուրցինում, գտնվում է Նիկոլա Տեսլա միջազգային օդանավակայանը։ 1986 թվականին ուղեւորափոխադրումները կազմում էին ավելի քան երեք միլիոն, սակայն մի քանի տարի անց սկսված Հարավսլավիայի փլուզման եւ դրան հաջորդած միջազգային պատժամիջոցների պատճառով այն կտրուկ ընկավ։. 2000 թվականին այն սկսեց աճել և 2011 թվականին կրկին կազմել է ավելի քան երեք միլիոն ուղևոր, իսկ 2017 թվականին՝ ավելի քան հինգ միլիոն ուղևոր։ Օդանավակայանում կան 18 արտասահմանյան ավիաընկերությունների գրասենյակներ և մեքենաների վարձույթով մի քանի ընկերություններ։ Օդանավակայանը քաղաքի կենտրոնի հետ կապվում է քաղաքային ավտոբուսով (թիվ 72 երթուղի դեպի Զելենի Վենաց կայարան) և Air Serbia-ի սովորական A1 ավտոբուսով (դեպի Սլավիա հրապարակ), որոնք մեկնում են օդանավակայանից 30-40 րոպեն մեկ։Բելգրադի նավահանգիստը գտնվում է Դանուբ և Սավա գետերի վրա։ Նավահանգստի այն հատվածը, որը գտնվում է Դանուբի վրա, նախատեսված է բեռների փոխադրման համար, մինչդեռ Սավա գետի նավահանգիստն ընդունում է մարդատար և զբոսաշրջային նավեր։Քաղաքում կա 12 կամուրջ։ Դրանցից տասը (Ադա կամուրջ, Բրանկովի կամուրջ, Գազելա կամուրջ, Նոր երկաթուղային կամուրջ, Օբրենովաց-Սուրցին կամուրջ, Հին երկաթուղային կամուրջ, Հին Սավա կամուրջ, Օստրուժնիցեի կամուրջ և Օստրուժնիցե երկաթուղային կամուրջ) անցնում են Սավա, իսկ երկուսը (Պանչևի կամուրջ և Պուպինովի կամուրջ)։ ) անցնել Դանուբը։ Ադայի վրայով կամրջի կառուցումը, որը սկսվել է 2008 թվականի դեկտեմբերին, եղել է քաղաքի խոշորագույն ենթակառուցվածքային նախագծերից մեկը 2000-ականների սկզբից։ Կամուրջը բացվել է 2012 թվականի հունվարի 1-ի գիշերը։Քաղաքով անցնում են երկու համաեվրոպական տրանսպորտային միջանցքներ՝ VII և X։ 2021 թվականին սկսվել են մետրոյի շինարարական աշխատանքները, որոնք նախատեսվում է ավարտել 2030 թվականին։ Շինարարությունը սկսվել է քաղաքի արևմտյան ծայրամասում գտնվող Մակիշկո-Պոլե շրջանում։
Զբոսաշրջություն խմբագրել
Հարավսլավիայի փլուզումը, միջազգային պատժամիջոցները, քաղաքական ու տնտեսական անկայունությունը բացասաբար են անդրադարձել Սերբիայի մայրաքաղաքի զբոսաշրջության զարգացման վրա։ 2000 թվականից հետո սկսվեց Բելգրադ այցելող զբոսաշրջիկների թվի աստիճանական աճ։ Իրենց թվով աչքի են ընկնում զբոսաշրջիկները Սլովենիայից, Խորվաթիայից, Բոսնիա և Հերցեգովինայից, Իտալիայից և Գերմանիայից։Բելգրադի զբոսաշրջության կազմակերպության հետազոտությունը ցույց է տալիս, որ Բելգրադում միջին զբոսաշրջիկը 35 տարեկանից ցածր տղամարդ է։ Նա երեք օրով այցելում է քաղաք և թողնում 612 եվրո[. Սերբիայի մայրաքաղաքում երեք օր է անցկացնում զբոսաշրջիկների 22%-ը։ 19%-ը երկու օր է մնում Բելգրադում։ 2013 թվականին Բելգրադ է այցելել 640 հազար զբոսաշրջիկ, ինչը 13 տոկոսով ավելի է, քան 2012 թվականին։ Նրանցից 520 հազարը եղել են օտարերկրացիներ։Սերբիայի զբոսաշրջությունից եկամտի կեսը ստացվում է Բելգրադից։ 2012 թվականին զբոսաշրջիկներից քաղաքի եկամուտը կազմել է մինչեւ 500 միլիոն եվրո։Բելգրադի հիմնական զբոսաշրջային վայրերից են քաղաքի պատմական թաղամասերը և ճարտարապետական կառույցները։ Դրանք ներառում են Skadarlija-ն, Սերբիայի ազգային թանգարանը և մոտակա Ազգային թատրոնը, Զեմունը, Նիկոլա Պաշիչի հրապարակը, Թերազիյեի հրապարակը, Ուսանողական հրապարակը, Բելգրադի ամրոցը և Կալեմեգդան այգին, Արքայազն Միքայել փողոցը, Սուրբ Սավա տաճարը, խորհրդարանի շենքը, Նոր պալատը և Հին պալատը։ , նստավայր Արքայազն Միլոշը և Օբրենովիչ դինաստիայի նախկին թագավորական նստավայրը։ Բացի այդ, քաղաքն ունի բազմաթիվ թանգարաններ, այգիներ, հուշարձաններ, սրճարաններ, ռեստորաններ և խանութներ։Ավալա լեռան գագաթից՝ Անհայտ հերոսի հուշարձանից բացվում է քաղաքի համայնապատկերային տեսարան։ Յոսիպ Բրոզ Տիտոյի դամբարանը, որը նաև կոչվում է Ծաղիկների տուն, և մոտակայքում գտնվող Թոփչիդեր և Կոշուտնյակ զբոսայգիները հայտնի ուղղություններ են, հատկապես նախկին Հարավսլավիայի երկրների զբոսաշրջիկների շրջանում:Սպիտակ դատարանը կամ «Սպիտակ պալատը»՝ Կարագեորգիևիչների թագավորական ընտանիքի նստավայրը, ունի արժեքավոր գործերի հավաքածու՝ ներառյալ Ռեմբրանդտի, Նիկոլա Պուսենի, Սեբաստիան Բուրդոնի, Պաոլո Վերոնեզեի, Կանալետոյի, Կրեսպիի, Վինտերհալտերի, Իվան Մեստրովիչի և այլոց նկարները։ Բացի Ադայից, Բելգրադը գետերի վրա ունի 16 կղզի, որոնցից շատերը դեռևս չեն օգտագործվում։ Դրանցից մեկը՝ Վելիկո Ռատնոն, որը գտնվում է Սավա և Դանուբ գետերի միախառնման վայրում, աչքի է ընկնում որպես անվնաս վայրի բնության օազիս։ Հարևան Փոքր զինվորական կղզու հետ միասին քաղաքային իշխանությունների կողմից պաշտպանվում է որպես բնության արգելոց։
Բյուջե խմբագրել
Քաղաքի բյուջեն կազմում է քաղաքապետարանի ֆինանսների քարտուղարությունը։ Նրա օրացուցային տարվա նախագիծը քննարկվում և հաստատվում է Բելգրադի ասամբլեայի կողմից։ Քաղաքի բյուջեն երկար ժամանակ աճել է՝ 1994 թվականին այն կազմել է 360 միլիոն դինար, 2000 թվականին՝ ավելի քան 5,3 միլիարդ դինար, 2013 թվականին՝ ավելի քան 88 միլիարդ դինար, իսկ 2020 թվականին՝ ավելի քան 143 միլիարդ դինար։ Ընդհանուր բյուջեն ներառում է քաղաքի և նրա բաղկացուցիչ համայնքների բյուջեն։Բելգրադի բյուջեն 2020 թվականին կազմել է 143 022 896 488 դինար, ինչը 9,6 տոկոսով ավելի է 2019 թվականի համեմատ։ Դրանցից 53,5 մլրդ դինարը տրամադրվում է տրանսպորտի և ենթակառուցվածքների զարգացմանը, այդ թվում՝ նոր ավտոբուսների և տրոլեյբուսների ձեռքբերմանը; 18 միլիարդ դինար՝ նախադպրոցական կրթության և դաստիարակության ոլորտի համար, ներառյալ 17 նոր մանկապարտեզների կառուցումը. 7,6 միլիարդ դինար տարրական և միջնակարգ կրթության համար. 5,7 միլիարդ դինար՝ սպորտի և մշակույթի համար. 4,9 մլրդ սոցիալական պաշտպանության համար. Հասարակական կազմակերպություններին նախատեսվում է հատկացնել 1,5 մլրդ դինար։ Բյուջեում միջոցներ են պահվում նաև երկրորդ երեխայի ծննդյան միանվագ նպաստի վճարման համար, որը կկազմի 20000 դինար։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ «Բելգրադի պատմություն». BelgradeNet Travel Guide. Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ հունվարի 24-ին. Վերցված է 2009 թ․ մայիսի 5-ին.
- ↑ Robert Nurden (2009 թ․ մարտի 22). «Belgrade has risen from the ashes to become the Balkans' party city». London: Independent. Վերցված է 2009 թ․ մայիսի 5-ին.
- ↑ «2011 Census first estimates». Վերցված է 2011 թ․ հոկտեմբերի 19-ին.
- ↑ «Beograd 2020». Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ նոյեմբերի 30-ին. Վերցված է 2012 թ․ հունիսի 19-ին.
- ↑ «Geographical Position». Official website. Վերցված է 2007 թ․ հուլիսի 10-ին.
- ↑
This citation will be automatically completed in the next few minutes. You can jump the queue or expand by hand - ↑ «Belgrade Fortress history». Public Enterprise "Belgrade Fortress". Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ սեպտեմբերի 5-ին. Վերցված է 2011 թ․ հունվարի 18-ին.
- ↑ http://www.ekapija.com/website/sr/page/602835
- ↑ «2011 Census of Population, Households and Dwellings in the Republic of Serbia: Comparative Overview of the Number of Population in 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002 and 2011, Data by settlements» (PDF). Statistical Office of Republic Of Serbia, Belgrade. 2014. ISBN 978-86-6161-109-4. Վերցված է 2014 թ․ հունիսի 27-ին.
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Բելգրադ» հոդվածին։ |