Աքերսհուս (նորվ.՝ Akershus Festning), դղյակ և ամրոց Նորվեգիայի մայրաքաղաք Օսլոյում[2]։

Աքերսհուս
նորվ.՝ Akershus Festning
Նկարագրություն
Տեսակդղյակ, ամրոց, մշակութային ժառանգության օբյեկտ, թանգարան, Շտաբակայան և ֆորտիֆիկացիա
Վարչական միավորՕսլո[1]
Երկիր Նորվեգիա[1]
Կազմված է մասերիցKavalerikasernen, Akershus fortress?, Akershus fengselskirke? և Det gamle Ridehus, Akershus festning?
Կառուցված1290 և 1300
Ընթացիկ
սեփականատեր
Հակոն V Սուրբ
Իրադարձություններշինարարություն, Երդմնակալություն, Reconstruction? և Siege of Akershus?
Քարտեզ
Քարտեզ
 Akershus Fortress Վիքիպահեստում

Սկզբում կառուցվել է Աքերսհուս դղյակը, որը նաև ամրոցի դեր է կատարել։ 17-րդ դարի առաջին կեսին դղյակը վերակառուցվել է Վերածննդի ոճով՝ առանձնացվելով ամրոցով[2]։ Այդ ժամանակից կարելի է խոսել առանձին դղյակի և ամրոցի մասին։

Բացի դղյակից ամրոցի տարածքում կան այլ շինություններ ևս՝ Նորվեգիայի զինված ուժերի շտաբը, պաշտպանության նախարարությունը և որպես թանգարան ծառայող երկու այլ շենքեր։

Պատմություն խմբագրել

 
Ամրոցը զորանոցի կողմից

Ամրոցի հիմնադիրը Նորվեգիայի արքա Հակոն V-ն Սուրբն է (1270-1319 ): Նորվեգական Թյոնսբերգ քաղաքի ամրոցի հետ Աքերսհուսը եղել է Սկանդինավիայի ամենաամուր աշտարակը։ Լեգենդի համաձայն՝ ամրոցը հիմնադրվել է այն բանից հետո, երբ 1287 թվականին երկրի վրա հարձակում է գործել Ալվ Էրլինգսոնը։ Աքերսհուսը նորվեգական ճարտարապետության մեջ առաջին ամրոցն էր, որ կառուցվել է աղյուսից և քարից։

Ստույգ հայտնի չէ, թե երբ են սկսվել ամրոցի կառուցման աշխատանքները, սակայն ընդունված է կարծել, որ դա տեղի է ունեցել 13-րդ դարի վերջին տասնամյակում։

Ամրոցն առաջին անգամ հիշատակվել է 1300 թվականին Օսլոյի եկեղեցում Հակոն արքայի կողմից գրված նամակում։ Նամակում, սակայն, նշված չէ, թե կառուցողական աշխատանքներն ինչ փուլում են գտնվում։ Միջնադարյան այս ամրոցի հիմնական նպատակը Օսլոյի պաշտպանությունն էր, որը 1299 թվականին էր դարձել Նորվեգիայի մայրաքաղաք[2]։

Ամրոցը 1308 թվականին Էրիկ Կնուտսոնի գլխավորությամբ պաշարվել է շվեդների կողմից։ 1527 թվականին ամրոցն այրվել է կայծակի հարվածից։ 1537 թվականին Աքերսհուս ամրոցի կառավարիչ, լյութերական Մոգենսգյուլդենստերնը թագավորի հրամանով այրում է ցիստերցիանական աբբայությունը հարևան կղզում։ Վանքի ունեցվածքը անցնում է թագավորական գանձարանին։ Նրա շինությունը բռնագրավվում է, իսկ քարերն օգտագործվում են Աքերսհուս ամրոցի ամրացման համար։

 
1747-1778 թվականներին կառուցված զորանոցները
 
Հին թնդանոթներ Աքերսհուս ամրոցի տարածքում

1624 թվականին Քրիստիան IV արքան ամոցի պատերի մոտ նոր քաղաք է հիմնում՝ տալով իր անունը՝ Քրիստիանիա։ 17-րդ դարի առաջին կեսին ամրոցը վերակառուցվել է Վերածննդի ոճով՝ շրջապատվելով ամրոցային պատերով[2]։ Հետագայում ամրոցը մի քանի կրկին վերանորոգվել է։ 18-րդ դարի վերջին այն օգտագործվել է որպես թագավորական բանտ։ 1787-1797 թվականներին այստեղ իր կյանքի մնացած հատվածն է անցկացրել նորվեգացի ֆերմեր Քրիստիան Լոֆթհուսը, ով գլխավորել էր ապստամբությունն արքայի դեմ[2]։ Ամրոցի անկում ապրելուց հետո՝ 19-րդ դարի առաջին կեսին, այն ամբողջովին վերանորոգվել է՝ օգտագործվելով կառավարական ընդունելությունների համար[2]։

19-րդ դարի վերջին Աքսերսհուսում վերանորոգման աշխատանքներ են սկսվել նորվեգացի ճարտարապետ Պետեր Բլիկսի ղեկավարությամբ։ 1897 թվականին նախագիծն ընդունվել է՝ դրամաշնորհ ստանալով նորվեգական խորհրդարանից։ 20-րդ դարի սկզբին ամրոցի տարածքում թանգարան է բացվել։ Վերականգնողական աշխատանքներն ընթացել են մինչև 1976 թվականը, երբ ավարտվել է Օլավի սրահի վերանորոգումը, որտեղ ներկայումս պաշտոնական ընդունելություններ են կատարվում։

Իր գոյության ողջ ընթացքում ամրոցը ոչ մի անգամ չի նվաճվել թշնամիների կողմից։ Միայն 1940 թվականին այն առանց կռվի հանձնվել է գերմանացիներին, քանի որ Գերմանիան զավթել էր Դանիան ու Նորվեգիան, իսկ նորվեգական կառավարությունը լքել էր Օսլոն։ Հնգամյա Օկուպացիայի ընթացքում ամրոցում տեղավորվել էր Գեստապոն՝ այնտեղ գլխատելով մի քանի մարդկանց։ 1945 թվականի մայիսի 11-ին ամրոցը գերմանացիների կողմից հանձնվում է նորվեգացիների ձեռքը։

1945 թվականի հոկտեմբերի 24-ին այդտեղ դավաճանության մեղադրանքով գլխատվել է նորվեգացի քաղաքական գործիչ Վիդկուն Կվիսլինգը, իսկ 1989 թվականին Հռոմի պապ Հովհաննես Պողոս II-ը ամրոցի հրապարակում պատարագ է մատուցել. դա առաջին դեպքն էր, երբ Հռոմի կաթոլիկ եկեղեցու առաջնորդն այցելել է Նորվեգիա։

Ամրոցի մատուռում թաղված են նորվեգացի միապետներ՝ Սիգուրդ I, Հակոն V, Հակոն VII, Ուլաֆ V, թագուհի Մոդ և արքայադուստր Մարտա։

Ամրոցի ներքին դուռ խմբագրել

Ամրոցն ունի հատուկ փոքրիկ դուռ՝ շրջապատված ամրոցի շինություններով, որոնցում կարելի է հայտնվել ամրոցի մուտքի դարպասից։ Դա ամրոցի գլխավոր մուտքն է։ Զբոսաշրջիկների համար այսօր ներքին դռնից մուտք կա դեպի արևելյան թև։

Տեսարժան վայրեր խմբագրել

 
Աքերսհուս դղյակն ու ամրոցը Օսլո ֆյորդի կողմից

Ներկայումս ամրոցի տարածքում գործում են հետևյալ թանգարանները.

  • Աքերսհուս ամրոցի բաց տարածք։ Բացօթյա ներկայացված են հին թնդանոթներ և այլ զենքեր, որոնք հետաքրքրություն են առաջացնում զբոսաշրջիկների շրջանում։ Ամրոցի տարածքում հերթապահում են ժամապահներ՝ նորվեգական հին համազգեստով։ Ամրոցի մուտքն անվճար է։
  • Աքերսհուս ամրոցի թանգարան։ Ներառում է բանտային պատմությունը։ Այս առանձին թանգարանում, որ գործում է ամրոցի տարածքում գտնվող առանձին շենքում, ներկայացվում են ամրոցի պատմության մասին տեղեկություններ՝ մինչև Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի սկիզբը։ Թանգարանի մուտքը վճարովի է։
  • Նորվեգիայի զինված ուժերի և Դիմադրության շարժման պատմություն։ Թանգարանի այս մասում ներկայացված են փաստաթղթեր՝ կապված Նորվեգիայի ռազմական պատմության հետ՝ վիկինգների շրջանից մինչև Երկրորդ աշխարհամարտը ներառյալ։ Թանգարանի մուքն առանձին է և վճարովի։
  • Նորվեգիայի զինված ուժերի թանգարան, երբեմն կոչում են նաև Նորվեգիայի ռազմական պատմության թանգարան։

Ամրոցում տեղակայված է Նորվեգիայի զինված ուժերի նախարարության գրասենյակը։

Հետադարձ կապ խմբագրել

  • E-mail: akershusslott.kontakt@mil.no
  • Telephone: +47 22412521

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. 1,0 1,1 Wiki Loves Monuments monuments database — 2021.
  2. 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 Туристический проспект замка-крепости Ахерсхус: "Замок и крепость Ахерсхус" (на русском языке).

Արտաքին հղումներ խմբագրել