Ափանայ մզկիթ
Ափանայ մզկիթ (թաթ.՝ Apanay məçete, Апанай мәчете, Ազատաբնակների երկրորդ ավան, Բայսկայա, Քարանձավային), մզկիթ Կազանում, թաթարական կրոնական ճարտարապետության հուշարձան։ Գտնվում է Ստարո-Թաթարսկի ազատաբնակների ավանում։
| Ափանայ մզկիթ | |
|---|---|
 | |
| Տեսակ | մզկիթ |
| Երկիր |  Ռուսաստան |
| Վարչատարածք | Կազան |
| Հիմնվել է | 1768 |
| Բացվեց | 1771 |
| Սեփականատեր | Spiritual Administration of the Muslims of the Republic of Tatarstan? |
| Ճարտարապետություն | |
 | |
 | |
| Պաշտոնական կայքէջ | |
Ճարտարապետություն խմբագրել
Կառուցվել է 1768-1771 թվականներին վաճառական Յակուբ Սուլթանհալեևի միջոցներով, երբ Կազանի մուսուլմանական համայնքի ղեկավարները կայսրուհի Եկատերինա II-ից թույլտվություն են ստացել կառուցելու երկու քարե մզկիթներ կայսրուհի Աննա Յոհանովնայի հրամանով ավերված և այրված մզկիթի փոխարեն։
Ստուգաբանություն խմբագրել
Մզկիթն իր անունը ստացել է առևտրականներ Ապանաևների անունից, որոնք բնակվել են մահալում։ Սրա հետ է կապված նաև մզկիթի մեկ այլ անուն` «Բայսկայա» (թաթ.՝ Байлар) հետ։ «Քարանձավային» անունը (թաթ.՝ Тау тишеге), հավանաբար, կապված է բլուրոտ ռելիեֆի և կտրուկ ափի հարևանության հետ։
Ճարտարապետական ոճ խմբագրել
Շենքի արտաքին տեսքում նկատելի են ռուսական «մոսկովյան» բարոկկոյի և թաթարական դեկորատիվ արվեստի տարրեր։ Ճարտարապետն անհայտ է։ Սկզբում մզկիթն ուներ մեկ սրահ՝ ութանկյունային մինարեթով։ 1872 թվականին ճարտարապետ Պ. Ի. Ռոմանովի նախագծով շենքի հյուսիսային մասից մզկիթին կցվել է երկհարկանի կառույց՝ բնօրինակ կառույցի ոճով։ 1882 թվականին մզկիթի շուրջ կառուցվել է աղյուսե պատ, որի վրա կառուցվել է մեկ հարկանի կրպակ։ 1887 թվականին կրպակն ընդլայնվել է, կառուցվել է երկրորդ հարկ։
Պատմություն խմբագրել
Մզկիթը փակվել է 1930 թվականի փետրվարի 6-ին Թաթարստանի նախագահության հրամանով։ Խորհրդային տարիներին մզկիթը, սրահները քանդվել են, իսկ ներքին տարածքը բաժանվել է երեք հարկերի։ Շենքում տեղակայվել է մանկապարտեզ։ 1995 թվականին շենքը հանձնվել է «Մուհամադիա» մեդրեսին։ 2007-2011 թվականներին իրականացվել է վերակառուցում։
Աղբյուրներ խմբագրել
- Салихов Р. Р., Хайрутдинов Р. Р. Исторические мечети Казани. — Казань, 2005.
- Салихов Р. Р., Хайрутдинов Р. Р. Республика Татарстан: Памятники истории и культуры татарского народа (конец XVIII-начало XX веков). Казань, 1995.