Վիքիպեդիա

Աստրոցիտ

Աստրոցիտ (աստրոգլիա), (հունարեն՝ astron - աստղ, cyte - բջիջ), նեյրոգլիայի աստղաձև բջիջ, գտնվում է կենտրոնական նյարդային համակարգում։ Քանակով մի քանի անգամ գերազանցում են նեյրոններին։ Հիմնականում տեղակայված են նեյրոնների և արյունատար անոթների միջև։ Նախկինում առկա տեսակետը, որ աստրոցիտներն ունեն միայն հենարանային նշանակություն նեյրոնների համար, ներկայումս հնացած է, քանի որ հայտնաբերվել են աստրոցիտնրեի բազմաթիվ ֆունկցիաներ, որոնք կարևոր են նյարդային համակարգի բնականոն գործունեության համար, ներառյալ՝ միջնորդանյութերի (մեդիատոր) սինթեզի և արտազատման[1][2]։ Աստրոցիտները կարևոր դեր ունեն նյարդային ցողունային բջիջների գործունեության կարգավորման գործում։

Աստրոցիտ

Տեղադրություն կենտրոնական նյարդային համակարգ
Լատիներեն անվանում Astrocytus
Dorlands a_68
DorlandsID 12165688
Մկան ուղեղի աստրոցիտ` աճեցված հյուսվածքային միջավայրում
23 օրական մարդու սաղմի աստրոցիտ

Նկարագրություն խմբագրել

Նեյրոգլիայի բջիջների տեսակ են, հիմնականում աստղաձև են, որոնց ոտիկները շրջապատում են նեյրոնների սինապսները։ Հյուսվածաբանական տեսակետից տարբերում են աստրոցիտների տարբեր տեսակներ[3]։

  • ֆիբրոզային՝ տեղակայված է նյարդային համակարգի սպիտակ նյութում, աղքատ է օրգանոիդներով, ունի երկար և չճյուղավորված ոտիկներ, որոնցով կպչում են արյունատար անոթների պատին։
  • պրոտոպլազմային՝ տեղակայված են հիմնականում նյարդային համակարգի գորշ նյութում, հարուստ են օրգանոիդներով, ունեն կարճ և ճյուղավորված ոտիկներ։
  • ճառագայթաձև՝ հիմնականում տեղակայված են փորոքային համակարգին ուղղահայաց, մեծ դեր են խաղում նեյրոների միգրացիայի գործում։
 
Գլխուղեղի կեղևի ստրոցիտները (կարմիր-դեղին) նեյրոների (կանաչ) միջև
 
Աստրոցիտների և նեյրոների միջև նյութափոխանակային կապերը.[4]

Նշանակությունը խմբագրել

Կալցիումական ալիքներ խմբագրել

Աստրոցիտերը իրար հետ կապված են էլեկտրական սինապսներով, առաջացնելով սինցիտիա[18]։ Ca2+ իոնների ներհոսքն աստրոցիտի մեջ առաջացնում է կալցիումական ալիքներ։ Քանի որ այդ ներհոսքն ուղղակիորեն հարուցվում է ուղեղում արյան հոսքի մեծացմամբ, կալցիումական ալիքները համարվում են հեմոդինամիկ պատասխանի տեսակ։ Կալցիումական ալիքների տարածումը ներառում է կալցիումի իոնների և ինոզիտոլեռֆոսֆատի դիֆուզիա gap junction-ներով և արտաբջջային ԱԵՖ-ային ազդանշանում։ Կալցիումի քանակի ավելացումը որոշ աստոցիտների համար կարևոր է գլյուտամատի արտազատման համար[19]։

Բերգմանի գլիա խմբագրել

 
7 օրական մկների ուղեղի Բերգմանի գլիայի SLC1A3 էքսպրեսիան, սագիտալ կտրվածք

Բերգմանի գլիան (ճառագայթային էպիթելային բջիջներ, Գոլջի էպիթելային բջիջներ) աստրոցիտներ են ուղեղիկում, որոնց մարմիները գտնվում են ուղեղիկի Պուրկինյեի բջիջների շերտում, իսկ ելուները՝ մոլեկուլայինում։ Հարուստ են գլյուտամատի փոխադիրիչներով, որով սահմանափակում են նեյրոնների կողմից արտադրված գլյուտամատի ազդեցությունը[20][21]։

Եռակողմ սինապս խմբագրել

Ողնուղեղի մեջքային եղջյուրում ակտիվացված աստորցիտներն ունակ են պատասխանել համարյա բոլոր միջնորդանյութերին[22] և, այդ ժամանակ արտազատել նեյրոակտիվ տարբեր մոլեկուլներ՝ գլյուտամատ, ադենոզինեռֆոսֆատ, ազոտի միաօքսիդ, պրոստագլանդին, D-սերին, որոնք իրենց հերթին հարուցում են ներյոնային դրդում։ Աստրոցիտների, նախասինապսային և հետսինապսային թաղանթների համագործակցությունը, սինապսային գործընթացների կարգավորման ընդունակությունը և նեյրոմոդուլյատորեր արտազատելու հատկությունը հայտնի է եռակողմ սինապս անունով։

Մասնակցությունը ցավի զգացողությանը խմբագրել

Ցավը ներկայումս չի դիտվում միայն ցավային ազդակների ազդեցությամբ մարմնի տարբեր հատվածներից դեպի ուղեղ ընթացող ազդակահոսք, այլ դիտարկվում է մի համակարգ, որը կարող է կարգավորվել տարբեր գործոների կողմից։ Հայտնի է, որ աստրոցիտները շրջապատում են ողնուղեղի մեջքային եղջյուրում գտնվող ցավի հաղորդման սինապսները։ Գարրիսոնը և համահեղինակները[23] առաջինը ենթադրեցին ցավի առաջացման հարցում աստրոցիտների մասնակցության մասին, երբ հայտնաբերեցին աստրոցիտների հիպերտրոֆիայի և ցավի զգայունության բարձրացման միջև կապը։

Աստրոցիտները կարող են արտազատել քիմիական կարգավորիչներ, որոնք իրենց հերթին կարգավորում են սինապսային հաղորդումը[22][24][25]։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ↑ «The Brain From Top To Bottom». Thebrain.mcgill.ca. Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ դեկտեմբերի 9-ին. Վերցված է 2008 թ․ նոյեմբերի 29–ին-ին.
  2. ↑ Kolb, Brian and Whishaw, Ian Q. (2008) Fundamentals of Human Neuropsychology. Worth Publishers. 6th ed. ISBN 0716795868
  3. ↑ Sarma, PotukuchiVenkata Gurunadha Krishna; Srikanth, Lokanathan; Vengamma, Bhuma; Venkatesh, Katari; Chandrasekhar, Chodimella; Mouleshwara Prasad, BodapatiChandra; Sanjeevkumar, Akula (2013). «In vitro differentiation of cultured human CD34+ cells into astrocytes». Neurology India. 61 (4): 383–8. doi:10.4103/0028-3886.117615. PMID 24005729.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չպիտակված ազատ DOI (link)
  4. ↑ Çakιr, Tunahan; Alsan, Selma; Saybaşιlι, Hale; Akιn, Ata; Ülgen, Kutlu Ö (2007). «Reconstruction and flux analysis of coupling between metabolic pathways of astrocytes and neurons: application to cerebral hypoxia». Theoretical Biology and Medical Modelling. 4 (1): 48. doi:10.1186/1742-4682-4-48. PMC 2246127. PMID 18070347.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չպիտակված ազատ DOI (link)
  5. ↑ Reynolds, Gretchen (2012 թ․ փետրվարի 22). «How Exercise Fuels the Brain». New York Times.
  6. ↑ Kimelberg HK, Jalonen T, Walz W. (1993). «Regulation of the brain microenvironment: transmitters and ions.». In Murphy, S (ed.). Astrocytes: pharmacology and function. San Diego, CA: Academic Press. էջեր 193–222. ISBN 0125113706.{{cite book}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  7. ↑ Santello M, Volterra A (2008). «Synaptic modulation by astrocytes via Ca2+-dependent glutamate release». Neuroscience. Mar. 158 (1): 253–9. doi:10.1016/j.neuroscience.2008.03.039. PMID 18455880.
  8. ↑ Agulhon C, Fiacco T, McCarthy K (2010). «Hippocampal short- and long-term plasticity are not modulated by astrocyte Ca2+ signaling». Science. 327 (5970): 1250–1257. doi:10.1126/science.1184821. PMID 20203048.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  9. ↑ Walz W (2000). «Role of astrocytes in the clearance of excess extracellular potassium». Neurochemistry International. doi:10.1016/S0197-0186(99)00137-0.
  10. ↑ Gabriel, Siegrun; Njunting, Pomper, Merschhemke, Sanabria, Eilers, Kivi, Zeller, Meencke, Cavalheiro, Heinemann, Lehmann (2004). «Stimulus and Potassium-Induced Epileptiform Activity in the Human Dentate Gyrus from Patients with and without Hippocampal Sclerosis». The Journal of Neuroscience. 24 (46): 10416–10430. doi:10.1523/JNEUROSCI.2074-04.2004. PMID 15548657.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  11. ↑ Pascual O, Casper KB, Kubera C, Zhang J, Revilla-Sanchez R, Sul JY, Takano H, Moss SJ, McCarthy K, Haydon PG (2005). «Astrocytic purinergic signaling coordinates synaptic networks». Science. 310 (5745): 113–6. doi:10.1126/science.1116916. PMID 16210541.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  12. ↑ Piet R, Vargová L, Syková E, Poulain D, Oliet S (2004). «Physiological contribution of the astrocytic environment of neurons to intersynaptic crosstalk». Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America. 101 (7): 2151–5. doi:10.1073/pnas.0308408100. PMC 357067. PMID 14766975.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  13. ↑ Parri R, Crunelli V (2003). «An astrocyte bridge from synapse to blood flow». Nature Neuroscience. 6 (1): 5–6. doi:10.1038/nn0103-5. PMID 12494240.
  14. ↑ Swaminathan N (2008 թ․ հոկտեմբերի 1). «Brain-scan mystery solved». Scientific American Mind: 7.
  15. ↑ Figley CR and Stroman PW (2011). «The role(s) of astrocytes and astrocyte activity in neurometabolism, neurovascular coupling, and the production of functional neuroimaging signals». European Journal of Neuroscience. 33 (4): 577–588. doi:10.1111/j.1460-9568.2010.07584.x.
  16. ↑ Ishibashi T, Dakin K, Stevens B, Lee P, Kozlov S, Stewart C, Fields R (2006). «Astrocytes Promote Myelination in Response to Electrical Impulses». Neuron. 49 (6): 823–32. doi:10.1016/j.neuron.2006.02.006. PMC 1474838. PMID 16543131.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  17. ↑ http://lenta.ru/news/2014/10/12/cvi/
  18. ↑ Bennett M, Contreras J, Bukauskas F, Sáez J (2003). «New roles for astrocytes: gap junction hemichannels have something to communicate». Trends Neurosci. 26 (11): 610–7. doi:10.1016/j.tins.2003.09.008. PMID 14585601.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  19. ↑ Parpura V, Haydon P (2000). «Physiological astrocytic calcium levels stimulate glutamate release to modulate adjacent neurons». Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America. 97 (15): 8629–34. doi:10.1073/pnas.97.15.8629. PMC 26999. PMID 10900020.
  20. ↑ Riquelme R, Miralles C, De Blas A (2002). «Bergmann glia GABA(A) receptors concentrate on the glial processes that wrap inhibitory synapses». J. Neurosci. 22 (24): 10720–30. PMID 12486165.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  21. ↑ Yamada K, Watanabe M (2002). «Cytodifferentiation of Bergmann glia and its relationship with Purkinje cells». Anatomical science international / Japanese Association of Anatomists. 77 (2): 94–108. doi:10.1046/j.0022-7722.2002.00021.x. PMID 12418089.
  22. ↑ 22,0 22,1 Haydon, Philip G. (2001). «Glia: listening and talking to the synapse» (PDF). Nature Reviews Neuroscience. 2 (3): 185–193. doi:10.1038/35058528. PMID 11256079.
  23. ↑ Garrison, C.J.; Dougherty, P.M.; Kajander, K.C.; Carlton, S.M. (1991). «Staining of glial fibrillary acidic protein (GFAP) in lumbar spinal cord increases following a sciatic nerve constriction injury». Brain Research. 565 (1): 1–7. doi:10.1016/0006-8993(91)91729-K. PMID 1723019.
  24. ↑ Volterra, A. and Meldolesi, J. (2005). «Astrocytes, from brain glue to communication elements: the revolution continues». Nature Reviews Neuroscience. 6 (8): 626–640. doi:10.1038/nrn1722. PMID 16025096.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  25. ↑ Halassa, M.M., Fellin, T., and Haydon, P.G. (2006). «The tripartite synapse: roles for gliotransmission in health and disease». Trends in Mol. Sci. 13 (2): 54–63. doi:10.1016/j.molmed.2006.12.005. PMID 17207662.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)

Արտաքին հղումներ խմբագրել

 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Աստրոցիտ» հոդվածին։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Աստրոցիտ&oldid=9747771» էջից