Ասպեն
Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Ասպեն (այլ կիրառումներ)
Ասպեն (անգլերեն Aspen), քաղաք ԱՄՆ-ի Կոլորադո նահանգում[2][3], հայտնի է ամենաթանկ լեռնադահուկային կուրորտներով, սակայն, շատ մասնագետների կարծիքով, Ասպենի լեռները հիմնականում ժայռոտ են, այդ իսկ պատճառով այստեղ օտարերկյա այցելուների թիվը շատ չէ, մեծ մասը ամերիկացիներ են։ Ասպենում պարբերաբար անցկացվում են լեռնադահուկային մրցումներ, այդ թվում նաև Աշխարհի Գավաթը։ Հիմնվել է 1879 թվականին։ Բնակչության թիվն է 5804 մարդ (2005 թվականի տվյալներով)։
| Բնակավայր | ||
|---|---|---|
| Ասպեն | ||
| անգլ.՝ Aspen | ||
 | ||
| Երկիր |  ԱՄՆ | |
| Հիմնադրված է | 1879 թ. | |
| Մակերես | 10,048074 կմ², 10,032643 կմ² | |
| ԲԾՄ | 2405 մետր | |
| Բնակչություն | ▲7004 մարդ (ապրիլի 1, 2020)[1] | |
| Ժամային գոտի | MDT? | |
| Հեռախոսային կոդ | 970 | |
| Փոստային դասիչ | 81611 և 81612 | |
| Պաշտոնական կայք | aspen.gov(անգլ.) | |
| ||
Կոլորադոյի «Silver Boom»-ի ընթացքում հիմնադրել է որպես հանքարդյունաբերական կենտրոն և այնուհետև անվանվել «Ասպեն»։ Քաղաքը բարգավաճեց 1880-ականների սկզբին, ի շնորհիվ ծառերի առատություն մեծացմանը։ Սակայն 1893 թվականի խուճապի պատճառով բնակչությունը նվազեց, հասնելով մի քանի հազարի (ավելի քիչ քան 1930-ականներին էր), այդ տարիները հայտնի էր, որպես «Հանգիստ տարիներ» անունով։ Ամեն ինչ փոխվեց 20-րդ դարի կեսերին, երբ հարևան Ասպեն լեռը մշակվեց, որպես լեռնադահուկային հանգստավայր և որոշ հատկանիշներ ընդօրինակեց հարևան Վալտեր Պապկեն քաղաքից։ Այսօր Ասպենը հայտնի է իր երեք բնական հաստատություններով, որոնցից երկուսի հայտնաբերմանը օգնում է հայտնաբերել Պաեպկեն քաղաքը։ Ասպենը հայտնի է իր Ասպինյան երաժշտության փառատոնով, դպրոցով, Ասպենի ինստիտուտով և Ֆիզիկայի «Ասպեն» կենտրոնով։
20-րդ դարի վերջին Ասպեն քաղաքը հայտնի դարձավ աշխարհահռչակ մարդկանց համար։ Երգչուհի Ջոն Դենվերն այնտեղ գրել է երկու երգ`Ասպենի մասին։ Ասպենը 70-ականների հակաքաղմեդական երիտասարդության մեջ ապրել է, որպես ապրելակերպի իդեալական վայր։
Պատմություն խմբագրել
Քաղաքի արմատները հայտնաբերվել են 1879 թվականի ձմռանը։ Սկզբնապես քաղաքը անվանակոչվել է Ուոթ Սիթի, այնուհետև 1880 թվականին վերանվանվել Ասպեն։ 1891 և 1892 թվականներին գերազանցել է Լիդվայլին, որպես Միացյալ Նահանգների արծաթե հանքարդյունաբերական ամենաարդյունավետ շրջան[4]։ Արդյունաբերությունը Ասպենում զարգացել է 1890 թվականին Շերմանի արծաթե ակտի ընդունման պատճառով, որը կրկնապատկել է արծաթե ձեռքբերումը Ասպենի համար։ 1893 թվականին Ասպենը սկսեց կառուցել բանկեր, հիվանդանոցներ, ոստիկանության բաժանմունքներ, երկու թատրոն, օպերա, էլեկտրական լույսեր։ Տնտեսական փլուզումը սկսեց 1893 թվականին, երբ նախագահ Քլիվլենդը կոնգրեսի հատուկ նստաշրջանի ժամանակ չեղյալ հայտարարեց Շերմանի արծաթե ակտը։ Մի քանի շաբաթվա ընթացքում Ասպենյան հանքերից շատերը փակվեցին, և հազարավոր հանքագործներ զրկվեցին աշխատանքից։ Ասպենի արծաթի հարցը դարձավ ժողովրդական կուսակցությունների հիմնական խնդիրը։ Դևիս Հ. Ուայթը, ով «Ասպեն» թերթի խմբագիրն էր, ընտրվեց, որպես Կոլորադոյի նահանգապետ։
Ի վերջո, մի քանի փոփոխություններից հետո հանքարդյունաբերությունը մի փոքր վերականգնվեց, բայց արտադրությունը նվազել է, իսկ 1930 թվականի մարդահամարով մնացել էր ընդամենը 705 բնակիչ։ Ասպենի զարգացումը որպես լեռնադահուկային հանգստավայր սկսվեց 1930-ական թվականներին, երբ ներդրողները մտան լեռնադահուկային տարածք, սակայն ծրագիրը ընդհատվեց Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ժամանակ։ «The Aspen Skiing Corporation»-ը հիմնադրվել է 1946 թվականին, որից հետո քաղաքը արագ սկսեց ճանաչում ձեռք բերել, որպես հանգստավայր, որը 1950 թվականին հյուրընկալեց FIS-ի աշխարհի առաջնությանը։ Ասպենը այնուամենայնիվ, դառնում է միջազգայնորեն ճանաչված լեռնադահուկային հանգստավայր և մշակութային կենտրոն։ Տարածքում կշարունակի գործել ևս երեք լրացուցիչ լեռնադահուկային կենտրոններ՝ Բաթերմիլկ (1958 թ.), Ասպեն Հայլենդս (1958 թ.) և Սնոումասս (1967 թ.)):
1999 թվականին քաղաքային խորհուրդը, ԱՄՆ Կոնգրեսի և նախագահ Քլինթոնի հետ միասին որոշում է ընդունում ԱՄՆ ներգաղթը սահմանափակելու մասին, քանի որ Ասպենում աճող բնակչությունը նպաստում էր շրջակա միջավայրի աղտոտմանը:Ծրագրի հիմնական արդյունքն այն էր, որ ավելացան զբոսայգիները։ Պուրակների համար պատասխանատու էր Ասպեն քաղաքային խորհրդի անդամ Թերրի Պաուլսոնը։ Աջակցում և ղեկավարում էին նաև ազգային խմբակներ։ Ծրագիրը քննարկվել է նաև ամերիկյան Patrol Report ինտերնետային կայքում։
Ասպենն առաջատար քաղաք է համարվում նաև ռադիոտեղորոշման շուկայում։
Կառավարություն խմբագրել
Ասպենի քաղաքային խորհուրդը բաղկացած է չորս անդամից։ Քաղաքը վերահսկվում է քաղաքային խորհրդի և քաղաքապետի կողմից։ 1999 թվականին Սթիվ Բարվիքը եղել է Ասպենի քաղաքային կառավարիչ, իսկ Սթիվ Սկադրոնը քաղաքապետ։
Քաղաքի գլխավոր գրասենյակը գտնվում է քաղաքապետարանում`«Հարավային Գալենա» փողոցի և Արևելյան Հոպկինս պողոտայի խաչմերուկի մոտակայքում։ Քանի որ վերջին 20-րդ դարում Ասպենը բավականին ընդլայնվել է քաղաքում գործում է նաև այլ քաղաքային սպասարկման կենտրոններ։
Համբավ խմբագրել
Ասպենը վերջին տասնամյակում բարելավվել է քաղաքում աշխատող մարդկանց աշխատավարձի քանակը, ստեղծել է խոշոր լողավազաններ զբոսաշրջիկների համար, ինչպիսիք են Սնոումասս, Բեսոլթը, Կարբոնդալը և Գլենուվել Սփրիզը։ Միևնույն ժամանակ, քաղաքը ձեռք է բերել միջազգային համբավ՝ որպես հարուստ (օգտակար հանածոներով) և կանաչապատ տարածք։
Քաղաքում գնալով շատանում են բարձրակարգ առևտրի գոտիները, որոնք իրենց մեջ ներառում են բարձրակարգ ռեստորաններ, սրահներ և խանութներ։ Ասպենում գործում են Ռալֆ Լոռեն, Դիոր, Լուի Վըթոն, Պրադա, Գուչի, Վան Չիֆֆ & Արպելս, Վալենտինո և Էրմենեգիլդո Զեգնա խանութները։
Անշարժ գույքի շուկա խմբագրել
Ասպենը 2011 թվականին ԱՄՆ-ում անշարժ գույք ձեռք բերելու ամենաթանկ վայրն էր[5]։ Ասպենը բարձրակարգ և շքեղ առանձնատների և կոնդեսների խառնուրդ է։ 2011 թվականի մարտ ամսվա դրությամբ յուրաքանչյուր տուն եղել է 559 հազար դոլարից ոչ պակաս[6]։ 2015 թվականի հունիսի դրությամբ, Ասպենում վաճառքի համար նախատեսված տների միջնորդավճարը կազմել է 5,081,388 դոլար[7]։ ԱՄՆ-ի լեռնադահուկային հանգստավայրերի (2015 թվականի դրությամբ) աղյուսակում Ասպենը երկրորդ տեղում է։
Աշխարհագրություն խմբագրել
Քաղաքը գտնվում է Կոլորադոյի Գլենվուդ Սփրինգից մոտ 64 մղոն հեռավորության վրա գտնվող Կոլորադո գետի վտակների մոտակայքում։ Այն երեք կողմից շրջապատված է լեռնային և անապատային տարածքներով `«Կարմիր լեռները» հյուսիսում,« Սմոգգլեր լեռը» արևելքում և Ասպեն լեռը հարավում։
Ասպենը գտնվում է 39 ° 11'32 "N 106 ° 49'28" ՀՎ։
Միացյալ Նահանգների մարդահամարի բյուրոյի տվյալներով, քաղաքը ունի 3.5 կմ քառակուսի (9.1 քառ. Կմ), ամբողջ հողը։
Բնակչություն խմբագրել
2003 թվականի մարդահամարի տվյալներով երկրում բնակվում էր 5 914 մարդ, 2 903 սեփականատեր և 1 082 ընտանիք։ Բնակչության խտությունը մեկ քառակուսի մղոնում (646.9 / կմ²) կազմել է 1.675.4 մարդ։ Կառուցվել է 4,354 բնակարան, մեկ քառակուսի մղոնի միջին խտության վրա` 1,233.5 (476.2 կմ / կմ 2)։ Քաղաքի ռասայական դիմանկարն այսպիսին է` սպիտակները կազմում են 94,94%, 0,44% կազմում են սևերը կամ աֆրիկյան ամերիկացիները, 0,24% կազմում են բնիկ ամերիկացի, 1,45% կազմում են ասիական, 0,08% կազմում են խաղաղօվկիանոսյան կղզու բնակիչները, 1,64% կազմում են այլ ցեղերի և 1,20% կազմում են երկու կամ ավելի ցեղերի ներկայացուցիչները։
Ասպենում ապրող ընտանիքների հիմնական կառուցվածքը հետևյալն է` 16.5 %-ում 18 տարեկանից փոքր երեխաներ կան, 28.8 %-ում միասին ապրող ամուսնական զույգեր, 5.6 %-ում կան ամուրի կանայք և 62.7 %-ում՝ միայնակ ապրող անձինք։
Բնակչության տարիքային բնութագիրը հետևյալն է` մինչև 18 տարեկան երեխաները կազմում են 13,1 %, 18-ից 24 %` 9,8, 25-ից մինչև 44-ը `42,1, 45-ից մինչև 64-ը` 27,6 % և 65,4 %։ Միջին տարիքը համարվում է 37 տարեկանը։
Ասպենի ընդհանուր ընտանեկան միջին եկամուտը կազմում է 70.300 դոլար։ Տղամարդկանց միջին եկամուտը կազմում է 41,011 դոլար, իսկ կանանցը` 32,023։ Քաղաքի մեկ շնչի հաշվով եկամուտը կազմում է $ 40,680:
Տրանսպորտ խմբագրել
- «Ռոադինգ Ֆորկ» տրանսպորտային ցանցը կամ RFTA-ն տրամադրում է անվճար ավտոբուսային ծառայություն Ասպենի և Սնոուդաս գյուղի համար (վճարովի Բասալտի, Էլ Ջեբելի, Քարբոնդալեի, Գլենուվել Սփրինգսի և Ռիֆլի շրջակա համայնքների համար)։ Ասպենում և Սնոուդիմաս գյուղի տարածքում տեղական ՌԱԹԱ ավտոբուսային սպասարկումն անվճար է։
- Ասպենի միակ օդանավակայանը Ասպին-Պուտկինի շրջանի օդանավակայանն է, որը հայտնի է նաև Սարդի Ֆելդում։ Օդանավակայանը FAA Class 1 է։ Ինքնաթիռի երկարությունը 2440 մետր է, իսկ լայնությունը՝ 100 մետր։
- «Հայվեյ 82»-ը միակ հիմնական ճանապարհն է, որն ապահովում է Ասպեն մատչելիությունը։ Կան որոշ լեռնանցքային ճանապարհներ, որոնք խոչընդոտում են տրանսպորտային ցանցը։
- Հեծանվային համակարգ «WE-CYCLE»-ը աշխատում է Ասպենի և Բեսոլթի 16 կայանների և 200 հեծանվորդների համար։ Որոշ տրանսպորտային կայաններ և հեծանվային ցանցեր կառուցվում են «PBSC Urban Solutions»-ի կողմից։
Կրթություն խմբագրել
2009-2010 ուսումնական տարվանից ստացված տվյալների և ԱՄՆ-ի նորությունների համաձայն, Ասպենի միակ միջնակարգ դպրոցը, Ասպեն ավագ դպրոցը Կոլորադոյի լավագույն դպրոցներից են։ Ասպենի ավագ դպրոցն ունի 10-12 դասարան, որտեղ սովորում են` 540 աշակերտ, և աշխատում 41 ուսուցիչ։
Օտարերկրացիները կազմում են Ասպենի դպրոցների աշակերտների 13 տոկոսը։ Ուսանողների չորս տոկոսը սոցիալապես անապահով է։ Դպրոցը միջազգային բակալավրիատի ծրագրում բարձր մասնակցություն ունի[8]։
Սպորտ խմբագրել
Ձմեռային առաջնություններ Ասպենում սկսվել են անցկացնել 2002 թվականից։
«The Gentlemen of Aspen»-ը համարվում է Ասպենի ռեգբիի թիմը։ Ասպենի ռեգբիի թիմը հաղթող է ճանաչվել Ռեգբիի Սուպեր Լիգայում 1997, 2001, 2002 թվականներին։
Քույր քաղաքներ խմբագրել
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ 2020 թվականի ԱՄՆ մարդահամար / United States Census Bureau
- ↑ «Find a County». National Association of Counties. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ մայիսի 31-ին. Վերցված է 2011 թ․ հունիսի 7-ին.
- ↑ «Colorado County Seats». State of Colorado, Department of Public Health and Environment.
- ↑ Charles W. Henderson, 1926, Mining in Colorado, U.S. Geological Survey, Professional Paper 138, p.176, 201.
- ↑ «Aspen Named Most Expensive Town in America». Fox News. Fox. 2011 թ․ մարտի 4. Վերցված է 2011 թ․ նոյեմբերի 4-ին.
- ↑ «The town where a trailer costs $559,000: By the numbers». The Week. 2011 թ․ մարտի 8. Վերցված է 2011 թ․ նոյեմբերի 4-ին.
- ↑ «Aspen Real Estate Market Overview». Trulia. 2015 թ․ հունիսի 3. Վերցված է 2015 թ․ հունիսի 15-ին.
- ↑ «Aspen High School Overview». US News & World Report. Վերցված է 2012 թ․ հունիսի 4-ին.
Արտաքին հղումներ խմբագրել
- Քաղաքի կայքը Արխիվացված 2009-02-01 Wayback Machine (անգլ.)
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ասպեն» հոդվածին։ |