Ապատիտ
Ապատիտ (հին հունարեն՝ ἀπατάω - խաբում եմ, ապատիտը հաճախ շփոթել են այլ միներալների հետ), միներալ, կալցիումի ֆոսֆորաթթվային աղ, պարունակում է փոփոխական քանակությամբ ֆտոր և քլոր։ Ֆտորի գերակշռությունը տալիս է ֆտորապատիտ (Ca5[PO4]3F), քլորի գերակշռությունը՝ քլորապատիտ (Ca5[PO4]3Cl)։ Հանքանյութերի որակը որոշվում է նրանց մեջ P2O5-ի քանակով, որը ֆտորապատիտում կազմում է 42,3 %, իսկ քլորապատիտում՝ 41 % ։
| Ապատիտ | |
|---|---|
 | |
| Ընդհանուր | |
| Կատեգորիա | Ֆոսֆատային միներալ |
| Բանաձև (կրկնվող միավորը) | Ca5(PO4)3(F,Cl,OH) |
| Նիկել-Շտրունցի դասակարգում | 08.BN.05 |
| Նույնականացում | |
| Գույն | Կանաչ, կապտականաչ, մոխրագույն, գորշ[1] |
| Շերտի գույն | սպիտակ |
| Բյուրեղի հատկություն | Բյուրեղները երկար-պրիզմաձև |
| Բյուրեղային համակարգ | հեքսագոնային (6/m)[2] |
| Թերթականություն | [0001] ոչ պարզ, [1010] անպարզ[2] |
| Բեկում | Conchoidal to uneven[1] |
| Մոոսի կարծրություն | 5[1] |
| Փայլ | Ապակենման[1] to subresinous |
| Շերտեր | Սպիտակ |
| Թափանցիկություն | Թափանցիկից մինչև կիսաթափանցիկ[2] |
| Ձգողականություն | 3.16–3.22[2] |
| Օպտիկական հատկություններ | Կրկնակի բեկում[1] |
| Բեկման ցուցանիշ | 1.634–1.638 (+0.012, −0.006)[1] |
| Երկճառագայթաբեկում | 0.002–0.008[1] |
| Դիսպերսիա | 0.013[1] |
| Ենթակատեգորիա | apatite mineral group?[3], պարարտանյութեր և phosphate mineral? |
Հատկություններ խմբագրել
Խառնուրդների ձևով ապատիտում առկա են ստրոնցիում, մանգան, նատրիում և հազվագյուտ հողեր։ Բյուրեղագիտական համակարգը հեքսագոնային է։ Բյուրեղները երկար-պրիզմաձև են, հազվադեպ՝ աղյուսաձև, գույնը՝ կանաչ, կապտականաչ, մոխրագույն, գորշ և այլն։
Կարծրությունը՝ 5, խտությունը՝ 3160-3200 կգ/մ3։ Ապատիտ որպես սովորական ուղեկից միներալ հանդիպում է բազմաթիվ հրային և մետամորֆային ապարներում։ Ալկալային ապարների գանգվածներում առաջանում են ապատիտի հանքանյութերի խոշոր կուտակներ։
Նստվածքային ապարներումապատիտի խմբի միներալները հանդես են գալիս գյխավորապես ֆոսֆորիտների ձևով։ Ապատիտը հանդիպում է նաև երկաթի բարձր ջերմաստիճանային հանքավայրերում։
Կիրառում խմբագրել
Օգտագործվում է արհեստական պարարտանյութ, ֆոսֆոր և ֆոսֆորային միացություններ ստանալու համար, սև և գունավոր մետալուրգիայում, ապակու արդյունաբերության մեջ և այլն։
Հանքավայրեր խմբագրել
ԽՍՀՄ-ում է գտնվում Խիբինի ապատիտի՝ աշխարհի խոշորագույն հանքավայրը։ ՀԽՍՀ-ում ապատիտի հանքայնացում հայտնի է Աբովյանի երկաթի հանքավայրում։ Արտասահմանում ապատիտի հանքավայրեր կան Նորվեգիայում, Մեծ Բրիտանիայում և այլուր։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 1,7 1,8 Gemological Institute of America, GIA Gem Reference Guide 1995, ISBN 0-87311-019-6
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 Apatite. Webmineral
- ↑ Back M. E., Mandarino J. A., Fleischer M. Fleischer’s Glossary of Mineral Species 2014 — 11 — Tucson: The Mineralogical Record, 2014.
Գրականություն խմբագրել
- Ферсман А. Е. Наш апатит. — М., 1968
- Киевленко Е. Я., Чупров В. И. Декоративные коллекционные минералы. — М.: Недра, 1987. — 223 с.
- Волошин А. В., Майстерман С. А. Минералы Кольского полуострова. — Мурманское книжное издательство, 1983. — 110 с. — ISBN 5-85510-011-1
Արտաքին հղումներ խմբագրել
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ապատիտ» հոդվածին։ |
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 1, էջ 502)։ 
|