Վիքիպեդիա

Անհայտ զինվորը (վեպ)

«Անհայտ զինվորը» (ֆիններեն՝ Tuntematon sotilas), ֆինն գրող Վյայնյո Լիննայի ռազմական վեպը, որը հրապարակվել է 1954 թվականի դեկտեմբերի 3-ին։ Այն ներկայացնում ֆիննական գնդացրային վաշտի պայքարը խորհրդա-ֆիննական պատերազմի ժամանակ (1941-1944)։ Գիրքը հիմնված է հեղինակի՝ Վյայնյո Լիննայի ռազմական փորձի վրա[2][3]։, սակայն վեպի բոլոր կերպարները հորինված են[4][5][6][2][7][8]։ Այս ստեղծագործությունը ֆիննական ամենահայտնի վեպերից մեկն է։ «Անհայտ զինվորը» երեք անգամ էկրանավորվել է (1955, 1985 և 2017 թվականներին), ինչպես նաև թարգմանվել է աշխարհի ավելի քան 20 լեզուներով։ Վեպը լույս է տեսել նաև սկզբնական ամբողջական (չխմբագրված) տարբերակով՝ «Ռազմական վեպ» (2000) խորագրով[9]։

Անհայտ զինվորը
ֆիններեն՝ Tuntematon sotilas
Տեսակգրական ստեղծագործություն
Ժանրպատերազմական վեպ
Ձևվեպ
ՀեղինակՎյայնյո Լիննա
Երկիր Ֆինլանդիա
Բնագիր լեզուֆիններեն
ՏեսարանՖինլանդիա
ԿերպարներVilho Koskela?, Urho Hietanen?, Antero Rokka?, Jorma Kariluoto?, Kaarna?, Lammio?, Yrjö Lahtinen?, Lehto?, Mäkilä?, Vanhala?, Rahikainen?, Aarne Honkajoki?, Määttä?, Riitaoja?, Asumaniemi? և Korpela?
ՀրատարակչությունWSOY[1]
Հրատարակվել էդեկտեմբերի 3, 1954
 The Unknown Soldier (novel)

Սյուժե խմբագրել

«Անհայտ զինվորը» վեպի իրադարձությունները սկսվում են 1941 թվականի հուլիսին՝ խորհրդա-ֆիննական պատերազմի սկսվելուց անմիջապես հետո, որը ֆիննական պատմագրության մեջ կոչվում է «պատերազմ-շարունակություն»։ Վեպի հերոսները՝ ֆիննական գնդացրային վաշտի զինվորները, հրաման են ստանում շարժվել խորհրդային սահմանի ուղղությամբ։ Ոչ իրենց կամքով պատերազմի մեջ հայտնված ֆինն զինվորները սկզբում զգում են վստահ են իրենց ուժերին և համոզված են, որ վերին դասակարգի պաշտպանությունն ու ուրիշի տարածք ներխուժելն իրենց պարտքն է։ Նրանք նվաճում են Պետրոզավոդսկը և ակտիվորեն շարժվում դեպի արևելք։ Սակայն հետո ամեն ինչ այնքան էլ հարթ չի ընթանում, և գալիս է դիրքային պատերազմի շրջանը։ Հերոսները բախվում են դաժան փորձությունների և ժամանակի ընթացքում հասկանում են պատերազմի դաժանությունն ու հուսահատությունը։

Հերոսներ խմբագրել

Վեպը չունի մեկ գլխավոր հերոս, նրա հերոսները սովորական ֆիններ են, որոնք ռազմաճակատ են եկել երկրի տարբեր անկյուններից և խոսում են տարբեր բարբառներով, ունեն տարբեր սոցիալական ծագում և քաղաքական հայացքներ, և նրանցից յուրաքանչյուրն ունի պատերազմը հաղթահարելու իր ուղին։ Վեպ պատկերում է մեծ թվով տարբեր մարդկանց ռեալիստական, բայց, միևնույն ժամանակ, համակրանքի արժանի դիմանկարները[5][6][10][11][12][13]։ Վեպի հերոսներից շատերը զոհվում են, սակայն վաշտում տիրող ընդհանուր մթնոլորտը ողջ պատմության ընթացքում մնում է հանգիստ ու գործարար, նույնիսկ մանկամիտ ու զվարճալի, չնայած պատերազմին, կորուստերին ու հուսահատությանը, իսկ ձևականությունների ու կարգապահության հանդեպ զինվորների շարունակական անհարգալից վերաբերմունքը հիասթափության է հասցնում որոշ սպաների[6][11]։ Վեպը ընթերցող հանրությանը զարմացրել է անկեղծության ու իրատեսության նոր մակարդակով, ինչը կապված է հեղինակի կողմից ընտրված տեսակետի հետ՝ ռազմական իրադարձությունները ներկայացնել շարքային զինվորի տեսանկյունից[6][12]։ Բարձր պաշտոններ ունեցող անձինք կարծում էին, որ վեպը կեղծ տպավորություն է ստեղծում Ֆինլանդիայի պատմության այս փուլի մասին, մինչդեռ լայն հանրության շրջանում նրա ժողովրդականությունը ցույց է տալիս, որ չչափազանցված ռեալիզմը արձագանք է գտնում ընթերցողի մոտ[14]։ Ընթերցողները, որոնք իրենք են ծառայել առաջնագծում, համարել են, որ վեպը հուսալի կերպով արտացոլել է ռազմաճակատայինների մտքերն ու խոսքերը և պատերազմի մասին լավ գիրք է[7][11][15][16][17]։ WSOY հրատարակչության հայտարարության համաձայն՝ «Անհայտ զինվորը» պատերազմի քննադատությունն է և հուշարձան ֆինն զինվորին»։ 1954 թվականին վեպի հրատարակումը տեղի է տվել ընթերցողների շրջանում բազմաթիվ բանավեճեր իպատերազմի դաժանության և անիմաստ լինելու թեմայով[18]։ Ժանրային տեսանկյունից վեպը հարում է պատերազմի մասին արձակի այն տեսակին, որը շեշտը դնում է շարքային զինվորի կամ կրտսեր սպայի առօրյայի նկարագրության վրա, չի խուսափում տեղի ունեցող իրադարձությունների նկատմամբ բարդ վերաբերմունքի, էթիկական հակամարտությունների նկարագրություններից, որոնք անխուսափելիորեն առաջանում են մարտական գործողությունների ժամանակ։

Էկրանավորումներ խմբագրել

«Անհայտ զինվորը» վեպը երեք անգամ էկրանավորվել է։ Առաջին էկրանավորումը թողարկվել է 1955 թվականին, որպես ռեժիսոր հանդես է եկել Էդվին Լայնեն։ Ռեժիսորի խնդրանքով վեպի հեղինակ Վյայնյո Լիննան գլխավոր դերը կատարող յուրաքանչյուր դերասանի համար գրել է նրա կերպարի համառոտ բնութագիրը[19]։ Այս էկրանավորումը տարիներ շարունակ ցուցադրվել է Ֆինլանդիայի անկախության օրը, և այն դիտել է երկրի բնակչության մոտ 20 %-ը[5][10][13][20][21][22]։

Երկրորդ անգամ վեպն էկրանավորվել է 1985 թվականին (ռեժիսոր՝ Ռաունի Մոլբերգ)։ Վարձույթի առաջին տարում ֆիլմը դիտել է 590 271 մարդ[23]։ Կինոնկարն ստացել է «Յուսսի» երեք ազգային կինոմրցանակ՝ ռեժիսուրայի (Ռաունի Մոլբերգ) և դերասանական խաղի (Ռիստո Տուորիլա, կրտսեր լեյտենանտ Կոսկելի դերի համար, Պաավո Լիսկի, կրտսեր սերժանտ Ռոկայի դերի համար)[24]։

2017 թվականին՝ Ֆինլանդիայի անկախության 100-ամյակի առթիվ, էկրան է բարձրացել վեպի երրորդ էկրանավորումը։ Ֆիլմի ռեժիսորը, ինչպես նաև սցենարիստներից ու պրոդյուսերներից մեկը, եղել է Ակու Լոուխիմիեսը։ Կինոժապավենն ավելի քան 1 մլն դիտում է ունեցել Ֆինլանդիայում։ Ֆիլմի հիման վրա նկարահանվել է նաև հինգմասանոց սերիալ, որի առաջին սերիան ցուցադրվել է 2018 թվականի դեկտեմբերի 30-ին Yle TV1 հեռուստաալիքով։ Բոլոր սերիաները թողարկվել են միաժամանակ YLE Areena հոսքային հեռարձակման ծառայությունում[25]։

Թարգմանություններ խմբագրել

«Անհայտ զինվորը» վեպը թարգմանվել է քսանից ավելի լեզվով[26][27]։ Առաջին թարգմանություններից են եղել դանիերեն (1955) և շվեդերեն (1955) թարգմանությունները։ Հետագայում թարգմանվել է անգլերեն (1957, 2015[28][29]։, ռուսերեն(1991[30]։, 2017[31]։), մարերեն (2006, 2008), չինարեն (1997), եբրայերեն (1984) և այլ լեզուներով։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ↑ https://fennica.linneanet.fi/vwebv/holdingsInfo?searchId=504&recCount=10&recPointer=0&bibId=350939
  2. ↑ 2,0 2,1 «Tuntemattoman sotilaan todellinen rykmentti» [True regiment of The Unknown Soldier]. Yle (ֆիններեն). 2016 թ․ սեպտեմբերի 12. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ նոյեմբերի 7-ին. Վերցված է 2017 թ․ նոյեմբերի 4-ին.
  3. ↑ «Väinö Linnan Tuntematon sotilas pohjautuu pitkälle kirjailijan oman jalkaväkirykmentin sotataipaleeseen». Ilta-Sanomat (ֆիններեն). 2015 թ․ դեկտեմբերի 6. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ նոյեմբերի 15-ին. Վերցված է 2017 թ․ նոյեմբերի 14-ին.
  4. ↑ Kirjainstituutti. – ”Linnan sotilas”
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 Pajunen, Julia; Korsberg, Hanna (2017 թ․ նոյեմբերի 16). «Performing Memory, Challenging History: Two Adaptations of The Unknown Soldier». Contemporary Theatre Review. 28 (2): 224–234. doi:10.1080/10486801.2017.1365715. ISSN 1048-6801.
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 Sjåvik, Jan (2006 թ․ ապրիլի 19). Historical Dictionary of Scandinavian Literature and Theater (անգլերեն). Scarecrow Press. էջ 173. ISBN 9780810865013. Արխիվացված օրիգինալից 2018 թ․ հունվարի 7-ին.
  7. ↑ 7,0 7,1 Syrjä, Jaakko (2004). Muistissa Väinö Linna 1. Helsinki: WSOY. ISBN 9510296465.
  8. ↑ «Väinö Linnan Tuntematon sotilas pohjautuu pitkälle kirjailijan oman jalkaväkirykmentin sotataipaleeseen». Ilta-Sanomat (ֆիններեն). 2015 թ․ դեկտեմբերի 6. Վերցված է 2017 թ․ նոյեմբերի 14-ին.
  9. ↑ «Sotaromaani» [A War Novel]. WSOY (ֆիններեն). Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ նոյեմբերի 7-ին. Վերցված է 2017 թ․ նոյեմբերի 3-ին.
  10. ↑ 10,0 10,1 Malmberg, Ilkka (2016). «Kohti uutta tuntematonta» [Towards the new unknown]. Helsingin Sanomat (ֆիններեն). Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ հուլիսի 20-ին. Վերցված է 2018 թ․ հունվարի 23-ին.
  11. ↑ 11,0 11,1 11,2 Vilkman, Sanna (2017 թ․ հոկտեմբերի 24). «Aku Louhimiehen Tuntematon sotilas vie kunnian sodalta, mutta ei sotilailta» [Aku Louhimies' The Unknown Soldier takes honor from war, but not from soldiers]. Yle Uutiset (ֆիններեն). Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ դեկտեմբերի 1-ին. Վերցված է 2017 թ․ նոյեմբերի 29-ին.
  12. ↑ 12,0 12,1 «Vaino Linna: Unknown Soldiers (Penguin Classics)». The Herald (անգլերեն). 2015 թ․ ապրիլի 26. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ նոյեմբերի 7-ին. Վերցված է 2018 թ․ հունվարի 7-ին.
  13. ↑ 13,0 13,1 Jörgensen, Aki (2015 թ․ օգոստոսի 18). «Essee: Kaikkien tuntemat sotilaat - "Haluaisin elokuvan hiljaisista, jotka ovat meille yhä tuntemattomia"» [Essay: The all-known soldiers - "I would like a movie about the silent, who are still unknown to us"]. Savon Sanomat (ֆիններեն). Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ նոյեմբերի 14-ին. Վերցված է 2017 թ․ նոյեմբերի 14-ին.
  14. ↑ Zetterberg, Seppo: "Suomen historian pikkujättiläinen", стр. 867-868. Хельсинки: WSOY, 1987. ISNB 951-0-142553-0
  15. ↑ Hiltunen, Jari Olavi: "Tuntemattoman sotilaan synty, sisältö ja vastaanotto". Archive.org 4.6.2017
  16. ↑ Liu, Max (2015 թ․ մայիսի 7). «Unknown Soldiers by Vaino Linna; trans. Liesl Yamaguchi, book review». The Independent (բրիտանական անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2018 թ․ հունվարի 8-ին. Վերցված է 2017 թ․ նոյեմբերի 3-ին.
  17. ↑ Helen, Olli (2005). Tunnetko Tuntemattoman?. Tampere: Kustannus Oy Aamulehti. ISBN 9525601005.
  18. ↑ «Tuntematon sotilas – näkökulmia kirjaan ja siitä tehtyihin elokuviin, johtopäätöksiä itsenäisyyspäivänä 2017». www.parikkala.fi. Արխիվացված է օրիգինալից 2021 թ․ հունվարի 16-ին. Վերցված է 2021 թ․ փետրվարի 14-ին.
  19. ↑ Virtaranta, Pertti: "Kynällä kylmällä — kädellä lämpimällä: muistiinpanoja tapauksista ja tapaamisista", стр. 318. Хельсинки: Suomalaisen Kirjallisuuden Seura, 1993. ISNB 951-717-747-X
  20. ↑ «The Unknown Soldier». suomifinland100.fi (ամերիկյան անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ նոյեմբերի 16-ին. Վերցված է 2017 թ․ նոյեմբերի 16-ին. «The Unknown Soldier, the story, the characters, their experiences and suffering are part of Finland's national legacy – and part of the identity of the war generation and their children. It is a story we must not forget.»
  21. ↑ Koistinen, Wesa (2015 թ․ դեկտեմբերի 4). «"Mennäänpäs mokoman suon yli, että heilahtaa" – Mitä Tuntemattoman sotilaan lausahduksia sinulle on jäänyt mieleen?». savonsanomat.fi – Savon Sanomat (ֆիններեն). Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ նոյեմբերի 7-ին. Վերցված է 2017 թ․ նոյեմբերի 4-ին.
  22. ↑ «Finnish Independence Day: Galas, protests and war memories». Yle Uutiset (անգլերեն). Վերցված է 2017 թ․ նոյեմբերի 8-ին.
  23. ↑ Niko Jutila. «Suomen katsotuimmat elokuvat vuonna 1985». www.elokuvauutiset.fi (ֆիններեն). Վերցված է 2021 թ․ փետրվարի 14-ին.
  24. ↑ "Mitä missä milloin 1987", стр. 400. Хельсинки: Otava, 1986
  25. ↑ "Louhimiehen Tuntematon sotilas tulee tv-sarjana — Mitä kipupisteitä piilee pienissä yksityiskohdissa?" (Статья на yle.fi от 27.12.2018)
  26. ↑ Список переводов романа «Неизвестный солдат» из электронного архива финской литературы Արխիվացված 2015-01-02 Wayback Machine (finlit.fi)
  27. ↑ «The Unknown Soldier». Bonnier Rights Finland (ամերիկյան անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ նոյեմբերի 7-ին. Վերցված է 2017 թ․ նոյեմբերի 4-ին.
  28. ↑ «Unknown Soldiers by Väinö Linna». Penguin Books Australia (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ նոյեմբերի 7-ին. Վերցված է 2017 թ․ նոյեմբերի 4-ին.
  29. ↑ «New translation of Finnish classic». Yle Uutiset (անգլերեն). 2014 թ․ սեպտեմբերի 6. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ նոյեմբերի 8-ին. Վերցված է 2017 թ․ նոյեմբերի 8-ին.
  30. ↑ «Неизвестный солдат читать онлайн, Вяйнё Валттери Линна». КнигоГид (ռուսերեն). Վերցված է 2021 թ․ փետրվարի 14-ին.
  31. ↑ О романе и о выходе нового русского перевода на сайте «Финляндия: язык, культура, история» (от 18.05.2018)
 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Անհայտ զինվորը (վեպ)» հոդվածին։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Անհայտ_զինվորը_(վեպ)&oldid=9376066» էջից