Անաքսիմանդրոս
Անաքսիմանդրոս (հին հունարեն՝ Άναξίμανδρος, մոտ մ. թ. ա. 610[1][2], Միլեթ[3][2] - մոտ մ. թ. ա. 546[3][4], Միլեթ, Հին Հունաստան), հին հույն փիլիսոփա, աստղագետ, աշխարհագետ։
 Άναξίμανδρος | |
|---|---|
 | |
| Ծնվել է | մոտ մ. թ. ա. 610[1][2] Միլեթ[3][2] |
| Մահացել է | մոտ մ. թ. ա. 546[3][4] Միլեթ, Հին Հունաստան |
| Քաղաքացիություն | Միլեթ |
| Ուղղություն | նախասոկրատյան փիլիսոփայություն և Միլեթյան դպրոց |
| Մասնագիտություն | փիլիսոփա, աստղագետ, մաթեմատիկոս, աշխարհագրագետ, ֆիզիկոս և գրող |
| Գործունեության ոլորտ | փիլիսոփայություն |
| Տիրապետում է լեզուներին | հին հունարեն[2] |
| Ազդվել է | Թալես Միլեթացի[4] |
| Հայր | Praxiades? |
| Ուսուցիչ | Թալես Միլեթացի[5][2] |
| Աշակերտներ | Պյութագորաս և Անաքսիմենես[6] |
Ներշնչվել է
| |
 Anaximander Վիքիպահեստում | |
Ծնվել է Միլեթ քաղաքում։ Նա շարունակում է Թալեսի գիտական հետազոտությունները և առաջին անգամ իր եզրակացությունները շարադրում արձակ ձևով իր մի գրվածքի մեջ, որ անվանել է «Բնության մասին»։ Այս գիրքը մեզ չի հասել։
Անաքսիմանդրոսն առաջինն է, որը նկարել է երկրի քարտեզը։ Քարտեզը նկարվել է առաջին անգամ Եգիպտոսում, բայց այնտեղ նկարել են առանձին մարզեր և այն էլ եգիպտական աշխարհագրական պատկերացումները Նեղոսի հովտի սահմաններից հեռու չի թափանցել, բայց Անաքսիմանդրոսը տվել է ամբողջ երկրագնդի քարտեզը և դրանով հիմք դրել աշխարհագրական գիտությանը։ Նա հայտնագործել է նաև առաջին արեգակնային ժամացույցը (գնոմոն)[7]։
Ապեյրոնի գաղափարը խմբագրել
Անաքսիմանդրոսը եղել է Թալեսի աշակերտը, ում նա չէր կարողանում համոզել, որ ամեն ինչի սկիզբը ջուրն է։ Ըստ նրա՝ ամեն ինչ սկիզբն ապեյրոնն է։ Այս բառը թարգմանվում է երեք տարբեր իմաստներով՝ սկզբնապատճառ, անորոշ, անսահման, որոնք հանդես են գալիս միասին։ Ապեյրոնը գիտական վերացարկում է. մտային, հորինված, արհեստական էություն, որն իր բնույթով զգայական չէ։ Անաքսիմանդրոսն զգում էր, որ նյութական երևույթից այն կողմ պետք է լինի մի ուրիշ էություն, որն էլ հենց պետք է լինի այդ նյութականի պատճառը։ Ըստ նրա՝ ապեյրոնը ծերանալ չունի, այն անմահ է ու անոչնչանալի, ապեյրոնն ինքն է ստեղծում ամեն ինչ։ Ապեյրոնից են առաջանում նախ հակադրությունները՝ տաքն ու սառը, չորն ու թացը, ծանր ու թեթևը և այլն, որոնցից հավերժական շարժման ու անհրաժեշտության միջոցով առաջանում է զգայական աշխարհի բոլոր ձևերը. Աշխարհն առաջանում է ապեյրոնից և պարբերաբար ապեյրոնի է վերածվում. այսինքն՝ աշխարհը պարբերաբար կործանվում է և նորից առաջանում։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ 1,0 1,1 Любкер Ф. Anaximander (ռուս.) // Реальный словарь классических древностей по Любкеру / под ред. Ф. Ф. Зелинский, А. И. Георгиевский, М. С. Куторга, Ф. Гельбке, П. В. Никитин, В. А. Канский — СПб.: Общество классической филологии и педагогики, 1885. — С. 86.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 Roux P. d. Nouveau Dictionnaire des œuvres de tous les temps et tous les pays (ֆր.) — 2 — Éditions Robert Laffont, 1994. — Vol. 1. — P. 87. — ISBN 978-2-221-06888-5
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 Анаксимандр (ռուս.) // Энциклопедический словарь / под ред. И. Е. Андреевский — СПб.: Брокгауз — Ефрон, 1890. — Т. Iа. — С. 692—693.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 Մակտյուտոր մաթեմատիկայի պատմության արխիվ — 1994.
- ↑ Dictionnaire des philosophes antiques I (ֆր.) // Dictionnaire des philosophes antiques / R. Goulet — Paris: CNRS, 1994. — P. 192.
- ↑ Любкер Ф. Anaximenes (ռուս.) // Реальный словарь классических древностей по Любкеру / под ред. Ф. Ф. Зелинский, А. И. Георгиевский, М. С. Куторга, Ф. Гельбке, П. В. Никитин, В. А. Канский — СПб.: Общество классической филологии и педагогики, 1885. — С. 86.
- ↑ Ա.Առաքելյան (1968). Հունական գրականության պատմություն. Երևան: «Լույս». էջ 156.
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Անաքսիմանդրոս» հոդվածին։ |
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 1, էջ 377)։ 
|