Այտասկա (լիճ)
|
Սա բազմիմաստ կամ համանուն եզրի տարբեր իմաստներով և կիրառումներով Հայերեն Վիքիպեդիայում առկա հոդվածների ցանկ է։ Ընտրեք ձեր որոնած իմաստը կամ կիրառումը ցանկից, իսկ հոդվածի բացակայության դեպքում կարող եք ավելացնել այն՝ հետևելով համապատասխան կանոններին։ |
Այտասկա (անգլ.՝ Lake Itasca), սառցադաշտային ոչ մեծ լիճ ԱՄՆ-ում։ Գտնվում է Քլիրվոտեր շրջանում՝ Մինեսոտայի հյուսիս-արևմուտքում, Իտասկա նահանգի զբոսայգու տարածքում։ Այն ունի 4.4 կմ² տարածք և 12 մետր խորություն, գտնվում է ծովի մակարդակից 450 մ բարձրության վրա[1]։
| Այտասկա | |
|---|---|
 | |
| Տեսակ | սառցադաշտային լիճ |
| Երկիր |  ԱՄՆ |
| Վարչատարածք | Քլիրվոտեր շրջան (Մինեսոտա) |
| Երկարություն | 5,4 կմ |
| Լայնություն | 0,63 կմ |
| ԲԾՄ | 450 մետր |
| Խորություն | 11 մետր |
| Մակերես | 4,7 կմ² |
| Ջրահավաքի տարածք | Միսիսիպի գետի համակարգ |
| Ավազանի երկիր | ԱՄՆ |
| Լճից հոսող գետ | Միսիսիպի գետ |
 | |
 | |
Լիճը ձևավորվել է մոտ 10 հազար տարի առաջ նահանջող սառցադաշտի տեղում։ Լճի մոտավորապես 50% -ը սնվում է աղբյուրներից, ինչպես նաև լիճ է թափվում Նիկոլետտ կրիկ գետը։ Այտասկա լիճը համարվում է Հյուսիսային Ամերիկա մայրցամաքի ամենամեծ գետի՝ Միսիսիպիի ակունքը։ Մինչև Մեքսիկական ծոց՝ 3766 կմ ճանապարհ անցնելու համար, մեկ կաթիլ ջրին մոտ 90 օր է հարկավոր[2]։
Օջիբյան լեզվով լիճը կոչվում էր Omashkoozo-zaaga’igan («Որմզդեղնի լիճ»)[3], ֆրանսերեն՝ Lac la Biche:
Պատմությունը խմբագրել
Ենթադրվում է, որ լիճ այցելած առաջին սպիտակամորթը եղել է մորթու վաճառական Վիլյամ Մորիսոնը՝ 1803–1804 թվականներին[1]։ Լիճը ուսումնասիրվել է 1832 թվականին հետազոտող և ազգագրագետ Հենրի Ռոու Սքուլքրաֆթի կողմից, ով և առաջարկել է ժամանակակից անվանումը։ Հետաքրքիր է, որ «Այտասկա» բառը նա կազմեց լատինական veritas («ճշմարտություն») և caput («գլուխ») բառերից՝ վերջ դնելով մեծ Միսիսիպի գետի ակունքի որոնմանը[4][5]։
1891թվականին Մինեսոտայի պատմական ընկերության նախագահ Ջեյքոբ Բրաուերը հասավ նրան, որ տարածքը ազգային պարկի կարգավիճակ ստացավ ՝ լճափնյա տարածքում ծառահատումները կանխելու նպատակով։
-
Այտասկա լիճ և Միսիսիպիի ակունք -
Քարտեզ Վերին Միսիսիպիի արշավախմբի 1832 թ -
Հրշեջ ծառայության նավակ լճի վրա, 1940 թվական -
Տեսարան Այտասկա լճից 2015 թվական հուլիս
.jpg)
Ֆլորա և ֆաունա խմբագրել
Այտասկա լճի ափերը հայտնի են իրենց հին կարմիր և սպիտակ սոճիներով։ Ծառատեսակերից աճում են նաև կաղնիներ, թխկի, լորենի և խեժափիճի ։ Գոյություն ունեն խոլորձների 28 տեսակ, այդ թվում ՝ հազվագյուտ խոյի գլխիկով խոլորձը։ Տարածված է թագուհու խոլորձը, որը Մինեսոտա նահանգի ծաղիկն է։ Վայրի բրինձը աճում է անմիջապես ջրի կողքին, որը միայն բնիկ ամերիկացիները կարող են քաղել Այտասկա լճից ՝ կրոնական ծեսերի համար։
Լճի տարածքի կենդանական աշխարհը կազմված է կաթնասունների 52 տեսակից, երկկենցաղների ու սողունների 18, ձկների 49 տեսակից։ Լճի վրա սեզոնային, կամ ամբողջ տարվա ընթացքում ավելի քան 170 տեսակի թռչուններ են բնադրում։ Ամենահայտնի տեսակներն են ՝ ճայերը, ջկնկուլները, բվերը, արծիվները, ջրարծիվները և ծալքավոր փայտփորները։
20-րդ դարի սկզբին Տրապերները (ռուս.՝ трапперы) (որսորդ,ով որս կատարում է, ոչ թե ատրճանակով, այլ թակարդի միջոցով) գործնականում ոչնչացրել էին Այտասկա նահանգում եղած կուղբերի գենոֆոնդը։ , Ջոն Լինդը, ով Մինեսոտայի նահանգապետն էր 1899-1901 թվականներին,Կանադայից 4 կուղբ բերեց և1921 թվականին տարածքում արդեն ապրում էր գրեթե 1000 կուղբ[2]։
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ 1,0 1,1 https://ru.wikipedia.org/wiki/
- ↑ 2,0 2,1 «About Itasca» (անգլերեն). Univercity of Minneosta. Վերցված է 2014 թ․ ապրիլի 23-ին.
- ↑ Gilfillan, Joseph A. «Minnesota Geographical Names Derived from the Chippewa Language» in The Geological and Natural History Survey of Minnesota: The Fifteenth Annual Report for the Year 1886 (St. Paul: Pioneer Press Company, 1887)
- ↑ Bright, William (2004). Native American Placenames of the United States. Norman: University of Oklahoma Press, pg. 188
- ↑ Upham, Warren. «Minnesota Place Names: A Geographical Encyclopedia». Minnesota Historical Society. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ հունվարի 8-ին. Վերցված է 2007 թ․ օգոստոսի 14-ին.
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Այտասկա (լիճ)» հոդվածին։ |