Ամիրսպասալար
Ամիրսպասալար (վրաց.՝ ამირსპასალარი - հրամայող, իշխան + պահլավունի սպահ - զորք և սալարպետ), Վրաստանում զորքի գլխավոր հրամանատարի պաշտոնը, որ ստեղծել է Դավիթ Շինարար թագավորը (1089-1125)։
Ամիրսպասալարի տոհմին տրվել էր նաև Լոռին (նախկին Լոռու թագավորության տարածքը)։ Ամիրպալասարի պաշտոնը 1122-1177 թվականներին Օրբելի տոհմի ժառանգական մենաշնորհն էր, ապա տրվեց ղփչաղներին, իսկ 1186 թվականից՝ Երկայնաբազուկ-Զաքարյանների տոհմին[1]։
Պատերազմի ժամանակ ամիրսպասալարը հանդիսանում էր թագավորական զորքերի հրամանատարը և ազգային դրոշը պահապանը։ Թամարա թագուհու գահակալման տարիներին(1184-1213)այն երրորդ գրառումներ՝ աթաբեկից հետո։
Ամիրսպասալարի տիտղոսը արձանագրվել է Գեորգի 3-ի թագավորման ժամանակ (1156-1184), բայց առավել հավանական է, որ այն առաջ է մղվել Գեորգիի թոռ Դավիթ 4-ի կողմից, ով մեծ բարեփոխումներ անցկացրեց Վրաստանի ռազմական և քաղաքացիական համակարգի մեջ։
11-րդ դարի սկզբին Ամիրսպասալարի տիտղոսը հանձնվեց Օրբելի սերունդի, բայց 1155 թվականին Դավիթը Դեմետրե 1-ի որդին տապալեց իր հորը և փորձեց ազատվել Օրբելիների ազդեցությունից, տալով այն տիտղոսը Օրբելիների թշնամի Տիրկաս Աբուլեթձեին։ Դեմետրեի գահին վերադառնալուց հետո տիտղոսը նորից հանձնվեց Օրբելիներին այնքան ժամանակ մինչև նրանք չմասնակցեցին Գեորգի 3-ի դեմ կազմակերպված ապստամբությանը 1176-1177 թվականներին։ Դրանից հետո տիտղոսը անցավ Կուբասարին, 1184 թվականին թագուհի Թամարային պաշտոնանկ արեց Կուբասարին և նրա տեղ նշանակեց Գամրեկելի ցեղի ներակայցուցչին։ Հետո տիտղոսը անցավ Զաքարյաններին, իսկ ավելի ուշ Գջակելին։
Տես նաև խմբագրել
Ծանոթագրություններ խմբագրել
- ↑ Robert Bedrosian, "Amirspasalar", in: Joseph Reese Strayer (1983), Dictionary of the Middle Ages, p. 235. Scribner, ISBN 0-684-16760-3.
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 1, էջ 323)։ 
|