Ալեքսանդր Վիկտորովիչ Վիտկո (ռուս.՝ Алекса́ндр Ви́кторович Витко́, սեպտեմբերի 13, 1961(1961-09-13), Վիտեբսկ, Բելառուսական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ), ռուս զորահրամանատար։ ՌԾՈՒ գլխավոր շտաբի պետ, ՌԾՈւ գլխավոր հրամանատարի առաջին տեղակալ 2019 թվականի դեկտեմբերից։ Ծովակալ (2014 թվականի մայիսի 5), ռազմական գիտությունների թեկնածու (2006)։

Ալեքսանդր Վիտկո
 
Կրթություն՝ ՌԴ ԶՈւ Գլխավոր շտաբի զինվորական ակադեմիա
Գիտական աստիճան՝ candidate in military science?
Մասնագիտություն՝ ռազմական գործիչ
Ծննդյան օր սեպտեմբերի 13, 1961(1961-09-13) (62 տարեկան)
Ծննդավայր Վիտեբսկ, Բելառուսական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ
Քաղաքացիություն  ԽՍՀՄ և  Ռուսաստան
 
Պարգևներ

Սևծովյան նավատորմի հրամանատար (2013 թվականի ապրիլի 15 - 2018 թվականի մայիսի 14-ը)։ ՌԾՈՒ գլխավոր հրամանատարի տեղակալ (2018-2019)։

2014 թվականին Ռուսաստանին Ղրիմի միացման ակտիվ մասնակից։

Կենսագրություն խմբագրել

Ծնվել է 1961 թվականի սեպտեմբերի 13-ին Բելառուսի ԽՍՀ Վիտեբսկ քաղաքում[1][2]։ Մանկությունն ու պատանեկությունը անցել են Օրշայում[3]։

Թիվ 13 միջնակարգ դպրոցի 8-րդ դասարանն ավարտելուց հետո ընդունվել Է Լենինգրադի Նախիմովի ռազմածովային ուսումնարան, սակայն տարիքի պատճառով չի ընդունվել։ Տասներորդ դասարանն ավարտելուց հետո 1979 թվականին ընդունվել է Պ. Ս. Նախիմովի անվան Սևծովյան բարձրագույն ռազմածովային ուսումնարան, որն ավարտել է 1984 թվականին գերազանցությամբ[3][4]։ 1989 թվականին ավարտել է ռազմածովային նավատորմի բարձրագույն հատուկ սպայական դասարանները։ 1998 թվականին հեռակա կարգով ավարտել է Խորհրդային Միության նավատորմի ծովակալ Ն. Գ.Կուզնեցովի անվան ռազմածովային ակադեմիան։ 2004 թվականին ավարտել է Ռուսաստանի Դաշնության Զինված ուժերի գլխավոր շտաբի ռազմական ակադեմիան[5][6]։ 2006 թվականին պաշտպանել է թեկնածուական ատենախոսություն ժամանակակից ծովային մարտավարության ռազմավարության և մարտավարության վերաբերյալ[3]։

1984 թվականից Խաղաղօվկիանոսյան նավատորմում ծառայել է որպես հրամանատարի օգնական և հրթիռային նավակի հրամանատար։ 1991-1992 թվականներին ծառայել է որպես շտաբի պետ, իսկ 1992-1996 թվականներին՝ հրթիռային մոտորանավակների 2-րդ գվարդիական դիվիզիոնի հրամանատար։ 1996-1998 թվականներին եղել է ջրային շրջանի պաշտպանության նավերի 47-րդ բրիգադի հրամանատարի տեղակալ-շտաբի պետ։ 1998 թվականին նշանակվել է շտաբի պետ, իսկ 2000 թվականից՝ 165-րդ բրիգադի հրամանատար։ 2004-2005 թվականներին՝ տարբեր ուժերի ծովափնյա նավատորմի հրամանատարի տեղակալ։ 2005 թվականին նշանակվել է շտաբի պետ, իսկ 2006 թվականի նոյեմբերի 13-ից Ռուսաստանի Դաշնության պաշտպանության նախարարի թիվ 1170 հրամանով՝ հյուսիս-արևելքում զորքերի և ուժերի հրամանատար[3][6][7]։

2006 թվականի օգոստոսին Ռուսաստանի հյուսիս-արևելքում զորքերի և ուժերի հրամանատարի պաշտոնակատարի պաշտոնում ղեկավարել է 2006 թվականի խոշորագույն զորավարժությունները Խաղաղ օվկիանոսում[8], իսկ հաջորդ տարվա ապրիլին՝ Ռուսաստանի ԱԻՆ-ի, Ռուսաստանի ՆԳՆ-ի և Ռուսաստանի ԱԴԾ-ի հետ համատեղ հակաահաբեկչական վարժանքները[9]։

2009 թվականի հոկտեմբերին նշանակվել է Հյուսիսային նավատորմի հրամանատարի տեղակալ[6]։

Ռուսաստանի Դաշնության նախագահի 2013 թվականի ապրիլի 15-ի հրամանագրով նշանակվել է Սևծովյան նավատորմի հրամանատար։ 2013 թվականի մայիսի 13-ին Սևծովյան նավատորմի 230-ամյակին նվիրված հանդիսություններին Ալեքսանդր Վիտկոն հանդիսավոր կերպով հանձնվել Է Սևծովյան նավատորմի հրամանատարի շտանդարտը[2][5]։

Ալեքսանդր Վիտկոյի հրամանատարությամբ գտնվել Է ռազմածովային նավատորմի Միջերկրածովյան էսկադրան, որը ստեղծվել է 2013 թվականին Ռուսաստանի Դաշնության պաշտպանության նախարարի որոշմամբ[10]։

2013 թվականի հուլիսի 28-ին Ուկրաինայի ռազմածովային ուժերի հրամանատար, փոխծովակալ Իլյինի հետ համատեղ ընդունել է ռուս-ուկրաինական ծովային շքերթը Սևաստոպոլում[11]։ 2013 թվականի հոկտեմբերին ղեկավարել է առանձին հրթիռահրետանային բրիգադի ամփոփիչ ստուգումը, որի ընթացքում հատուկ տեղ է հատկացվել նավատորմի վրա ռազմական փորձարկումների եզրափակիչ փուլ անցնող նոր զինատեսակների յուրացման հարցերին, այդ թվում՝ բաստիոն հականավային հրթիռային համալիրի[12]։

Որպես թիմի ավագ մասնակցել է Ռուսաստանի Սևծովյան նավատորմի և Ուկրաինայի ռազմածովային ուժերի միջև ընկերական խաղին, որը տեղի է ունեցել Սևաստոպոլի Մետալիստ մարզադաշտում[13]։

 
 
 
 
Ա. Վիտկոն  Վ. Պուտինի հետ։ Ապրիլի 17, 2014 թվական Ա. Վիտկոն Վ. Վ. Պուտինի՝ հաղթանակի օրվա տոնակատարությանը մասնակցելու այցի ժամանակ։ Սևծովյան բարձրագույն ռազմածովային ուսումնարան Ա. Վ. Վիտկոն Վ. Վ. Պուտինին տեղեկացնում է Նովոռոսիյսկում ՉՖ-ի տեղակայման կետի կառուցման ընթացքի մասին։ 2014 թվականի սեպտեմբերի 23

Ղրիմի միացումը Ռուսաստանի Դաշնությանը խմբագրել

Ակտիվ մասնակցություն է ունեցել Ռուսաստանի Դաշնությանը Ղրիմի միացմանը։

Ուկրաինայի պաշտպանության նախարարության հայտարարության համաձայն՝ հրամանատարը ուկրաինացի զինծառայողներին վերջնագիր է ներկայացրել հանձնվել մինչև 2014 թվականի մարտի 4-ի առավոտյան ժամը 5-ը՝ հակառակ դեպքում սպառնալով ամբողջ Ղրիմում Ուկրաինայի զինված ուժերի ստորաբաժանումների և բաժինների գրոհով[14]։ Ռուսաստանի Սևծովյան նավատորմի շտաբում հերքել են ուկրաինական ԶԼՄ-ների հաղորդագրությունները հրամանատարի վերջնագրի և Ուկրաինայի զորամասերի գրոհման պլանների մասին[15]։

2014 թվականի մարտի 4-ին Ալեքսեյ Չալի հետ այցելել է Ուկրաինայի ռազմածովային ուժերի շտաբ[16][17]։ Հաջորդ օրը Ուկրաինայի Գլխավոր դատախազությունը նրա նկատմամբ քրեական գործ էր հարուցել պետական դավաճանության հրահրման և Ուկրաինայի զինվորականների նկատմամբ դիվերսիաներ կազմակերպելու մեղադրանքով[7][18]։ Ռուսաստանի պաշտպանության նախարարությունը Ղրիմում իրավիճակի ապակայունացմանն ուղղված սադրանք է անվանել քրեական գործ հարուցելու փորձը։ Պաշտպանության նախարարի տեղակալ Ա. Անտոնովի խոսքով՝ Սևծովյան նավատորմի հրամանատարն իր պարտականությունները կատարում է օրինական հիմունքներով՝ Ուկրաինայի տարածքում ռուսական նավատորմի տեղակայման մասին գործող ռուս-ուկրաինական համաձայնագրերին և Ռուսաստանի Դաշնության Զինված ուժերի կանոնադրությանը խիստ համապատասխան[19]։ 2014 թվականի մարտի 12-ին Ռուսաստանի Դաշնության քննչական կոմիտեն քրեական գործ է հարուցել Ուկրաինայի Գլխավոր դատախազության՝ Ալեքսանդր Վիտկոյի նկատմամբ ապօրինի որոշման փաստով[20], իսկ հրամանատարը ճանաչվել է տուժող[21][22]։

2014 թվականի մարտի 17-ին Ալեքսանդր Վիտկոն ներառվել է այն անձանց ցուցակում, որոնց նկատմամբ Եվրամիությունը պատժամիջոցներ է սահմանում։ Նշվում էր նրա դերը «Ուկրաինայի տարածքը գրաված ռուսական զորքերի հրամանատարությունում» (անգլ.՝ «Responsible for commanding Russian forces that have occupied Ukrainian sovereign territory»)[23]։

2014 թվականի մարտի 19-ին Ուկրաինայի ռազմածովային ուժերը նախազգուշացրել էին բռնության կիրառման մասին[24][25]։

Ուզում եմ զգուշացնել նրանց և, առաջին հերթին, Ուկրաինայի ռազմածովային ուժերի անձնակազմին, Աստված մի արասցե, նույնիսկ պարսատիկից որևէ մեկը կրակի։ Լուցկիները խաղալիքներ չեն։ Խնդրում եմ սա բառացի չհասկանալ։

2014 թվականի մարտի 20-ին այցելել է Ուկրաինայի ռազմածովային ուժերի Սլավուտիչ նավը, որտեղ, Ուկրաինայի պաշտպանության նախարարության հայտարարության համաձայն, Անձնական կազմին վերջնագիր է ներկայացրել լքել նավը և մեկնել Հոնկոնգ Ուկրաինա կամ անցնել Ռուսաստանի Սևծովյան նավատորմի դրոշի ներքո[26]։

2016 թվականի ապրիլի 25-ին Կիևի Պեչերսկի շրջանային դատարանը, Ուկրաինայի գլխավոր ռազմական դատախազության միջնորդությամբ, Վիտկոյին ձերբակալելու թույլտվություն է տվել մի շարք ծանր հանցագործություններ կատարելու մեղադրանքով։ 2016 թվականի ապրիլի 26-ին Ուկրաինայի կողմից հետախուզում է հայտարարվել[27]։

Ղրիմի Ռուսաստանի Դաշնությանը միանալուց հետո խմբագրել

 
Գլխավոր հրամանատարի տեղակալ Ռուսաստանի ռազմածովային ուժերի ծովակալ Ալեքսանդր Վիտկոն (ձախից) Գիտաարտադրական միավորում «Մարս»։ Ուլյանովսկ, 2019

2014 թվականի մայիսի 5-ին Ռուսաստանի Դաշնության նախագահի հրամանագրով շնորհվել է «ծովակալ» զինվորական կոչումը[28][29][30]։

2015 թվականի մարտի 14-ին մասնակցել է «Ռուսական գարուն 2015» առագաստանավային ռեգատին, որն անցկացվել է Սևաստոպոլի ծովախորշի ջրատարածքում Ուշակովա բալկա զբոսանավ-ակումբում և նվիրված է եղել «Ղրիմի գարնան» տարեդարձին։ Ընդհանուր առմամբ, մրցույթին մասնակցել են միջազգային կարգի սպորտային զբոսանավերի յոթ անձնակազմեր[31]։

2018 թվականի մայիսի 14-ին ազատվել է Սևծովյան նավատորմի հրամանատարի պաշտոնից և հետագա ծառայության համար ուղարկվել Ռուսաստանի Դաշնության ռազմածովային նավատորմի գլխավոր հրամանատարություն (Սանկտ Պետերբուրգ)։

2018 թվականի նոյեմբերին նշանակվել է ռազմածովային նավատորմի գլխավոր հրամանատարի տեղակալ[32][33]։ Ռուսաստանի Դաշնության նախագահի 2019 թվականի դեկտեմբերի 13-ի № 602 հրամանագրով նշանակվել է Ռուսաստանի ռազմածովային նավատորմի գլխավոր շտաբի պետ՝ Ռուսաստանի ռազմածովային նավատորմի գլխավոր հրամանատարի առաջին տեղակալ[34][35]։

Մրցանակներ խմբագրել

Պետական խմբագրել

  • Հայրենիքին մատուցած ծառայությունների համար 3-րդ աստիճանի շքանշան (2014 թվական)[36];
  • «Ռազմական ծառայությունների համար» շքանշան[37];
  • «Ծովային ծառայությունների համար» շքանշան;
  • «Ռուսական նավատորմի 300 տարի» հոբելյանական մեդալ;
  • «Զինվորական ծառայության գերազանցության համար» մեդալ
  • «ԽՍՀՄ զինված ուժերի 70-ամյակ» հոբելյանական մեդալ;
  • Ռուսաստանի Դաշնության նախագահի պատվոգիր;
  • «Ռուսաստանի Դաշնության վաստակավոր ռազմական մասնագետ» պատվավոր կոչում[1]։

Գերատեսչական խմբագրել

  • Զինվորական խիզախության համար մեդալ;
  • Ղրիմի վերադարձի համար մեդալ (2014 թվականի մարտ)[38][39];
  • Զինվորական գերազանց ծառայության համար 1-ին և 2-րդ աստիճանի մեդալներ;
  • Անբասիր ծառայության համար III աստիճանի մեդալ
  • Պաշտպանության նախարարության 200 տարի մեդալ;
  • «Բանակի գեներալ Խրուլև» մեդալ;
  • Մարտական համագործակցության համար մեդալ;
  • Ջրային ուժերում ծառայության համար մեդալ;
  • «Սիրիայում ռազմական գործողության մասնակցի» մեդալ։

Տարածաշրջանային խմբագրել

  • Պարտքի հավատարմության համար (Ղրիմ) շքանշան (2018 թվականի մայիսի 11)՝ անբասիր ծառայության, իր պարտականությունների բարեխիղճ կատարման, բարձր պրոֆեսիոնալիզմի և թերակղզու զարգացման գործում անձնական բարձր ներդրման համար[40];
  • Սևաստոպոլին մատուցած ծառայությունների համար (2018 թվականի մայիսի 11) գերազանցության նշան։

Հասարակական խմբագրել

  • Ղրիմի և Սևաստոպոլի ազատագրման համար մեդալը (2014 թվականի մարտի 17) Ղրիմի՝ Ռուսաստան վերադառնալու գործում ներդրած անձնական ավանդի համար է[41];
  • «Խաղաղօվկիանոսյան նավատորմի 275 տարի» (2006 թվական) հուշանշան։

Այլ պետությունների խմբագրել

  • «Ուկրաինայի Զինված ուժերի ռազմածովային ուժերի 20 տարի» մեդալ (2013 թվական)[42]։

Ընտանիք, անձնական կյանք խմբագրել

Մայրը՝ Նինա Վիկտորովնան, Վիտեբսկի պետական բժշկական ինստիտուտի շրջանավարտ է։ Որդու ծնվելուց հետո ընտանիքը Վիտեբսկից տեղափոխվել է Օրշա, որը Ալեքսանդրը համարում է իր հայրենի քաղաքը։ Ալեքսանդրի դաստիարակությամբ ակտիվորեն զբաղվում էր նրա տատիկը՝ Թամարա Նիկոլաևնա Պոպովան։ Որպես երեխա, նա սիրում էր կարդալ Կ․ Ստանյուկովիչի ծովային պատմվածքները, Ա. Նովիկովի «Ցուսիմա» վեպը, ինչպես նաև Ժյուլ Վեռնը, որն ազդել է ապագա մասնագիտության ընտրության վրա[3]։

Կինը՝ Տատյանան, որի հետ նախկինում միասին սովորել է 13-րդ դպրոցում, 1984 թվականին ամուսնացել է ուսումնարանն ավարտելուց անմիջապես հետո։ Երկու որդիների հայր։ Ավագ որդին՝ Անտոն Ալեքսանդրովիչ, Ռուսաստանի ռազմածովային նավատորմի սպա, Ս. Մակարովի անվան Խաղաղօվկիանոսյան ռազմածովային ինստիտուտի շրջանավարտ։ Կրտսեր որդին՝ Մաքսիմ[2][3][43]։

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. 1,0 1,1 Витко Александр Викторович (Sevastopol.info)
  2. 2,0 2,1 2,2 «Новый командующий теперь у Черноморского флота» (ռուսերեն). Меридиан Севастополь. 2013 թ․ մայիսի 13. Վերցված է 2013 թ․ հունիսի 4-ին.
  3. 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 Н. Сулохин (2013 թ․ հուլիսի 26). «Адмирал из Орши» (ռուսերեն). «Аршанская газета». Վերցված է 2015 թ․ մարտի 29-ին.
  4. «Витко Александр Викторович» (ռուսերեն). «Моряки и корабли». 2013 թ․ մայիսի 4. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ հուլիսի 10-ին. Վերցված է 2013 թ․ հունիսի 4-ին.
  5. 5,0 5,1 «В Черноморском флоте России новый командующий» (ռուսերեն). delo.ua. 2013 թ․ մայիսի 13. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ հուլիսի 10-ին. Վերցված է 2013 թ․ հունիսի 4-ին.
  6. 6,0 6,1 6,2 Биография Александра Витко («РИА Новости»)
  7. 7,0 7,1 Биография Александра Витко («Piter.TV»)
  8. «На Камчатке завершены крупнейшие учения флота» (ռուսերեն). Lenta.ru. 2006 թ․ օգոստոսի 23. Վերցված է 2014 թ․ մարտի 21-ին.
  9. «На камчатской базе подводных лодок будут ловить террористов» (ռուսերեն). Lenta.ru. 2007 թ․ ապրիլի 13. Վերցված է 2014 թ․ մարտի 21-ին.
  10. Владимир Путин посетил Центральный командный пункт Вооруженных Сил РФ : Министерство обороны Российской Федерации
  11. «Совместный российско-украинский морской парад начался в Севастополе» (ռուսերեն). «РИА Новости». 2013 թ․ հուլիսի 28. Վերցված է 2014 թ․ մարտի 21-ին.
  12. «Моряки-черноморцы проверили точность «Бастиона»» (ռուսերեն). «РИА Новости». 2013 թ․ հոկտեմբերի 30. Վերցված է 2014 թ․ մարտի 21-ին.
  13. «Офицеры ЧФ состязаются с украинскими коллегами на футбольном поле» (ռուսերեն). «РИА Новости». 2013 թ․ դեկտեմբերի 27. Վերցված է 2014 թ․ մարտի 21-ին.
  14. «Командующий ЧФ РФ поставил ультиматум украинским военным, заявляют в Минобороны». «Интерфакс-Украина». 2014 թ․ մարտի 3. Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ մարտի 6-ին.
  15. «В штабе ЧФ России информацию об ультиматумах украинским ВМС назвали полной чушью». «ИТАР-ТАСС». 2014 թ․ մարտի 3. Վերցված է 2014 թ․ մարտի 20-ին.
  16. «Штаб українських ВМС відвідав командувач ЧФ РФ Вітко» (ուկրաիներեն). Информационное агентство «Уніан». 2014 թ․ մարտի 4. Վերցված է 2014 թ․ մարտի 6-ին.
  17. «Александр Витко, командующий Черноморским флотом РФ, вице-адмирал» (ռուսերեն). Forbes. 2014 թ․ մարտի 14. Վերցված է 2015 թ․ մարտի 29-ին.
  18. «Генпрокуратура возбудила дело в отношении командующего ЧФ РФ Витко» (ռուսերեն). Информационное агентство «Уніан». 2014 թ․ մարտի 5. Վերցված է 2014 թ․ մարտի 6-ին.
  19. «Минобороны назвало провокацией дело против командующего ЧФ РФ» (ռուսերեն). «РИА Новости». 2014 թ․ մարտի 12. Վերցված է 2014 թ․ մարտի 12-ին.
  20. «СК РФ завёл дело на сотрудников ГП Украины после их решения по Витко». «РИА Новости». 2014 թ․ մարտի 12. Վերցված է 2014 թ․ մարտի 12-ին.
  21. «СК: возбуждение дела против Витко направлено на дестабилизацию в Крыму». «РИА Новости». 2014 թ․ մարտի 19. Վերցված է 2014 թ․ մարտի 21-ին.
  22. «СК: командующий ЧФ России невиновен по делу, возбуждённому против него». «РИА Новости». 2014 թ․ մարտի 19. Վերցված է 2014 թ․ մարտի 21-ին.
  23. «COUNCIL REGULATION (EU) No 269/2014 concerning restrictive measures in respect of actions undermining or threatening the territorial integrity, sovereignty and independence of Ukraine» (անգլերեն). Official Journal of the European Union. 2014 թ․ մարտի 17.
  24. «Командующий ЧФ предостерёг ВМС Украины от применения насилия в Крыму» (ռուսերեն). «РИА Новости». 2014 թ․ մարտի 19. Վերցված է 2014 թ․ մարտի 21-ին.
  25. «Командующий Черноморским флотом России предупредил ВМС Украины о недопустимости провокаций» (ռուսերեն). «Новый Севастополь». 2014 թ․ մարտի 19. Վերցված է 2014 թ․ մարտի 21-ին.
  26. «Російські окупанти пропонують особовому складу корабля «Славутич» перейти на їх сторону» (ուկրաիներեն). 5 канал. 2014 թ․ մարտի 20.
  27. Суд в Киеве выдал разрешение на задержание командующего ЧФ России Александра Витко
  28. «Указ № 302 Президента Российской Федерации от 5 мая 2014 года «О присвоении воинских званий высших офицеров военнослужащим Вооружённых Сил Российской Федерации»» (PDF) (ռուսերեն). Администрация Президента РФ. 2014 թ․ մայիսի 5. Վերցված է 2014 թ․ մայիսի 12-ին.
  29. «Путин повысил в звании командующего Черноморским флотом до адмирала» (ռուսերեն). ВЗГЛЯД.РУ. 2014 թ․ մայիսի 5. Վերցված է 2015 թ․ մարտի 29-ին.
  30. «В. Путин повысил командующего ЧФ ВМФ А. Витко до адмирала» (ռուսերեն). «ПрессОрг 24». 2014 թ․ մայիսի 5. Վերցված է 2014 թ․ մայիսի 13-ին.
  31. «Аксёнов, Белавенцев и адмирал Витко участвовали в парусной регате «Русская весна»» (ռուսերեն). Крым. Реалии. 2015 թ․ մարտի 15. Վերցված է 2015 թ․ մարտի 29-ին.
  32. Группа Главного командования ВМФ России проверила готовность большого десантного корабля «Иван Грен» к межфлотскому переходу с Балтийского на Северный флот / mil.ru, 12 октября 2018 года
  33. Вопросы сервисного обслуживания и судоремонта кораблей новых проектов рассмотрены на военно-технической конференции Военно-Морского Флота в Санкт-Петербурге / mil.ru, 2 февраля 2019 года
  34. Из Указов Президента Российской Федерации. // Морской сборник. — 2020. — № 2. — С.4.
  35. Звезды под елкой: Минобороны провело крупную кадровую ротацию / Известия, 23 декабря 2019 года
  36. «Новые государственные награды украсили кители руководства Минобороны России в День Победы» (ռուսերեն). «Крыминформ». 2014 թ․ մայիսի 9. Վերցված է 2014 թ․ մայիսի 12-ին.
  37. Владимир Мохов (2006 թ․ փետրվարի 1). «Здесь начинается Россия…» (ռուսերեն). «Красная звезда». Վերցված է 2013 թ․ հունիսի 4-ին.
  38. «Минобороны России учредило медаль «За возвращение Крыма»» (ռուսերեն). «Газета.Ру». 2014 թ․ մարտի 25. Վերցված է 2014 թ․ ապրիլի 30-ին. «награду получили .., командование Черноморского флота России, ...»
  39. «Командующий Черноморским флотом на праздновании 9 мая, 2014 год». Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ մայիսի 13-ին. Վերցված է 2014 թ․ մայիսի 13-ին.
  40. Аксёнов и Овсянников наградили командующего ЧФ Витко / РИА Крым
  41. «Медаль за освобождение Севастополя и Крыма получили: Путин, Газманов, Чалый, Шойгу и ещё 128 человек». Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ հուլիսի 24-ին. Վերցված է 2017 թ․ նոյեմբերի 10-ին.
  42. «В Севастополе подведены итоги российско-украинского учения «Фарватер мира-2013»» (ռուսերեն). Минобороны России. 2013 թ․ հունիսի 26. Վերցված է 2017-17-01-ին.
  43. Константин Лобков, Виталий Аньков (2008 թ․ հուլիսի 2). «Семь футов под килем, макаровцы!» (ռուսերեն). «Красная звезда». Վերցված է 2015 թ․ մարտի 29-ին.

Արտաքին հղումներ խմբագրել