Վիքիպեդիա

Ագաթա Քրիստիի անհետացում

Ագաթա Քրիստիի անհետացումը (անգլ.՝ The disappearance of Agatha Christie), 30-ամյա անգլիացի գրող Ագաթա Քրիստիի անհետացումը 1926 թվականի դեկտեմբերի 3-ին, որը տևել է 11 օր և դարձել համաբրիտանական մասշտաբի ուշադրության առարկա։ 1914 թվականի դեկտեմբերին Ագաթա Միլերն ամուսնացել է ռազմական օդաչու Արչիբալդ Քրիստիի հետ։ 1916 թվականին ավարտել է իր առաջին դետեկտիվ վեպը՝ «Խորհրդավոր պատահար Սթայլզում», իսկ 1920-ականների կեսերին կարողացել է ստանալ դետեկտիվների և թրիլերների հեղինակի որակավորում. նրա համբավն ու հոնորարները անշեղորեն աճել են։ 1926 թվականի սկզբին Քրիստին ամուսնու պնդմամբ Սաննինգդեյլում ձեռք է բերել «Սթայլզ» առանձնատունը։ Այդ ժամանակ էլ Արչիի և գրասենյակային մեքենավարուհի Նենսի Նիլի միջև սիրավեպ է սկսվել։ Որոշ ժամանակ Ագաթան չէր կասկածում իր ամուսնության սպառնալիքի մասին, քանի դեռ 1926 թվականի օգոստոսին Արչին նրան չհայտնեց, որ սիրահարված է ուրիշին։ Ամուսինները մի քանի ամիս փորձել են հարաբերությունները հարթեցնել, սակայն դա նրանց չի հաջողվել, նրանց միջև հաճախ սկանդալներ էին առաջանում։ 1926 թվականի դեկտեմբերի 3-ին իրենց տանը տեղի ունեցած խոշոր վեճի ժամանակ Արչին հայտարարել է, որ չի տեսնում ամուսնությունը պահպանելու հնարավորություն և հասցնելու է ամուսնալուծության, որից հետո գնացել է աշխատանքի։ Նույն օրը երեկոյան Ագաթան անհետացել է «Սթայլզից»՝ դստերը՝ Ռոզալինդային և տունը թողնելով սպասուհիների խնամքին։

Ագաթա Քրիստին իր դստեր՝ Ռոզալինդայի հետ: Նրա բազմաթիվ լուսանկարներից մեկը, որը հրապարակվել է 1926 թվականի դեկտեմբերին։

Անհետանալու հաջորդ առավոտյան Սուրեյ կոմսությունում՝ Նյուլանդզ Քորներ քաղաքից ոչ հեռու գտնվող բլրի վրա, հայտնաբերել են նրա ավտոմեքենան՝ միացված լուսարձակներով՝ կրաքարային հանքի եզրին։ Քրիստիի անհետացումը հասարակական մեծ արձագանք է առաջացրել, սկսել են առաջադրվել տարբեր վարկածները։ Շատերը հակված էին իր անհետացումը կապել ամուսնու հետ կամ ենթադրել, որ դա հենց գրողի գովազդային հնարքն է։ Քրիստիի որոնմամբ զբաղվել են ոստիկանության ավելի քան հազար աշխատակից, ինչպես նաև մինչև տասնհինգ հազար կամավոր։

Դեկտեմբերի 14-ին նա, այնուամենայնիվ, հայտնաբերվել է։ Պարզվել է, որ Քրիստին գրանցվել է ամուսնու սիրուհու՝ Թերեզա Նիլի անվան տակ՝ Հարոգեյթում գտնվող «Swan Hydropathic Hotel» ֆեշենեբելի հյուրանոցում՝ Նորթ Յորքշիր կոմսությունում։ Այնտեղ նա իրեն պահել է բավականին համեստ և փակ, երկարատև շփման մեջ չի մտել որևէ մեկի հետ։ Կիրակի օրը՝ դեկտեմբերի 12-ին, ոստիկանությունից հայտնել են, որ հյուրանոցում տեսել են անհետացած կնոջ։ Այդ կապակցությամբ հյուրանոց են կանչել ամուսնուն, որն էլ ճանաչել է նրան։ Ագաթան ոչ մի կերպ չի բացատրել իր անհետացումը՝ վկայակոչելով ամնեզիան։ Դեկտեմբերի 15-ին Քրիսթիի ամուսինները լքել են հյուրանոցը և գնացքով մեկնել Չիդլ՝ «Էբնի Հոլ» կալվածք, որտեղ բնակվում էր Ագաթայի քույր Մեժնը իր ամուսնու հետ։ Այնտեղ Ագաթային հետազոտել է երկու բժիշկ, որոնք հանգել են այն եզրակացության, որ նա հիշողության կորուստ ունի։ Նրանց եզրակացությունը հայտնի է դարձել որպես «պաշտոնական» տարբերակ՝ երկար տարիներ ուղեկցելով ընտանիքին։ 1928 թվականին Քրիսթի ամուսինների ամուսնությունը լուծարվեց, սակայն Ագաթան որոշել էր պահպանել ամուսնու ազգանունը, որի ներքո հայտնի էր դարձել որպես գրող։ Երկու տարի անց նա ծանոթացել է հնագետ Մաքս Մալլովանի հետ, ում հետ ամուսնացել է և ապրել մնացած կյանքը։

Ագաթան խուսափում էր վերադառնալ 1926 թվականի դեկտեմբերին տեղի ունեցած իրադարձություններին։ Այս փաստերի մասին մանրամասն «ինքնակենսագրության» մեջ ոչինչ գրված չէ. հեղինակը սահմանափակվում է միայն ամուսնալուծության մասին ընդհանուր արտահայտությամբ։ Ենթադրվում է, որ Քրիսթիի անհետացման հանգամանքները արտացոլվել են նրա մի շարք վեպերում։ Դորոթի Սեյերսը արտացոլել է այդ իրադարձությունները իր դետեկտիվ վեպում։ Անհետացմանը նվիրված է լրագրողի և գրողի «Ագաթա» (1977) վեպը, իսկ նրա համանուն էկրանավորումն իրականացրել է բրիտանացի ռեժիսոր Մայքլ Էփթեդը։

Պատմություն խմբագրել

Նախորդող իրադարձություններ խմբագրել

 
Ագաթա Քրիստին 1915 թվականին

Ագաթա Մերի Կլարիսա Միլլերը ծնվել է 1890 թվականին մի ընտանիքում, որը պատկանում էր բարձրագույն միջին դասին։ Այն նախկինում հարուստ էր, բայց ժամանակի ընթացքում աղքատացել է, դրանում իշխում էին վիկտորիանական ոգին և ընտանիքի ու հասարակության հանդեպ պահպանողական, հայրապետական հայացքները[1][2][3]։ Նման ավանդույթների համաձայն՝ նա ստացել է տնային ոչ համակարգային կրթություն, որը նախատեսված էր նրան նախ և առաջ լավ կնոջ և մոր կերպարին պատրաստելու համար։ Հետազոտողները կարծում են[4], որ 1926 թվականի դեկտեմբերի դրամատիկ իրադարձությունները շատ բանով պայմանավորված էին Ագաթայի վաղ տարիներին կայացմամբ. «քանի որ այն ժամանակ, որքան էլ զարմանալի է, շատ ընտանիքներ են լքվել, որոնցից հետագայում նրանց դժբախտություններն ավելացել են»։ Ջարեդ Քեյդը եկել է այն եզրահանգման, որ ապագա գրողի ծնողների «իդեալական» հարաբերություններն ազդել են այն բանի վրա, որ իրեն էլ է նման ամուսնություն բաժին ընկել, և պետք է «միայն մեծանալ»։ «Ծնողական սերը, զուգակցվելով նրանց լիարժեք, իրադարձություններով հագեցած կյանքով, Ագաթային ապահովել է երջանիկ ու անամպ մանկություն, սակայն նրան սովորեցրել պատշաճ կերպով արտացոլել ճակատագրով նախապատրաստված հարվածները»[5]։ Նյութական վիճակը զգալիորեն վատացել է 1901 թվականին նրա հոր՝ Ֆրեդերիկի մահից հետո, ինչի կապակցությամբ ընտանիքի հոգսն իր վրա է վերցրել նրա մայրը՝ Կլարիսան, ում հետ Ագաթան շատ ջերմ հարաբերությունների մեջ էր[6]։ Առաջին համաշխարհային պատերազմի սկսվելուց ի վեր Ագաթան կամավոր աշխատանքի է անցել որպես գթասրտության քույր զինվորական հոսպիտալում, իսկ մի փոքր ուշ՝ հոսպիտալի դեղատանը։ Այդ նույն ժամանակահատվածում՝ 1914 թվականի դեկտեմբերի վերջին, նա ամուսնացել է ռազմական օդաչու Արչիբալդայի (Արչի) հետ, որի հետ սկսել է հանդիպել պատերազմից առաջ, և կրել նրա ազգանունը։ 1916 թվականին նա ավարտել է իր առաջին դետեկտիվ վեպը՝ «առեղծվածային պատահար Սթայլզում»[7], որը հրապարակվել է 1920 թվականին[8]։ Որոշ ժամանակ Քրիստին դեռ կարծում էր, որ չի պատրաստվում լրջորեն շարունակել գրական գործունեությունը, մանավանդ որ հոնորարը ևս դրան չէր տրամադրում։ Բացի այդ, նա երկար ժամանակ կարծում էր, որ իր կոչումը լավ կին և մայր լինելն է, և իրեն առաջին հերթին տեսնում էր «Ամուսնացած կին», այլ ոչ թե գրող[9]։ Մեծամասամբ երկրորդ վեպի ստեղծմանը նրան դրդել է մորը օգնելու ցանկությունը, ում դժվար էր պահել «Էշֆիլդ» ընտանեկան առանձնատանը՝ իր հայրենի Տորքում։ Ագաթայի ամուսինը նրան խորհուրդ տվեց գրել ևս մեկ վեպ, քանի որ դրանով հնարավոր էր գումար աշխատել։ Նա միշտ հույս էր դնում իր ամուսնու վրա և դրանից ելնելով համաձայնում է։ Այսպես, 1922 թվականին նույն «the Bodley Head» հրատարակչությունում լույս տեսավ «խորհրդավոր հակառակորդ» վեպը։ Հաջորդ տարի ավարտվեց «Սպանություն գոլֆի դաշտում» վեպը, որտեղ նա վերադարձել է իր դետեկտիվ՝ Էրկյուլ Պուարոյին և կապիտան Գաստինգսի զույգին[10]։

1924 թվականի օգոստոսին լույս տեսած «Շագանակագույն կոստյումով մարդը» չորրորդ վեպի հրատարակությունից հետո նրա առաջին հրատարակչությունում առաջարկել են պայմանագիրը երկարացնել իր համար առավել շահավետ պայմաններով[11]։ Սակայն նա հրաժարվել է և գտել իր համար գրական գործակալ Էդմունդ Քորքին, որի հետ շարունակել է աշխատել ողջ կյանքի ընթացքում։ Նույն թվականին «Evening News» թերթի հրատարակիչները դիմել էին Քրիստիին՝ իրենց թերթի էջերում «Շագանակագույն կոստյումով մարդը» վեպի հրատարակման իրավունքի համար՝ առաջարկելով 500 ֆունտ ստերլինգ։ Ընտանիքում դա ընկալեցին որպես խոշոր հաջողություն. գրողի ամուսինը չէր հավատում դրան, Իսկ Քլարիսի մայրը ավելի զուսպ է վերաբերվել դստեր ճանաչմանը՝ ասելով, որ իր դուստրն արժանի է դրան[12]։

Ընտանեկան խնդիրներ խմբագրել

 
Սաննինգդեյլի գոլֆի դաշտը երկար ժամանակ հայտնի էր

1920-ական թվականների կեսերին բարդացել են Քրիստի ամուսինների հարաբերությունները. Ագաթան ամեն հարմար առիթով հիշեցնում էր որոշ ժամանակ գործազուրկ մնացած Արչիին, որ նրա ծախսած գումարները ստացվել են իր հոնորարներից։ Բացի այդ, գրողին զայրացրել է, որ ամուսինը նրան պատշաճ ուշադրություն չի դարձնում, իսկ նրան, հավանաբար, շփոթեցրել է կնոջ աճող ժողովրդականությունը։ Ագաթան նաև տխրում էր, որ ամուսինը քիչ է հետաքրքրվում իր ստեղծագործությամբ։ Այսպես, երբ նա խնդրում էր լսել նոր գրքի մտահղացումը և արտահայտել իր կարծիքը, ամուսինը կտրականապես հրաժարվում էր։ 

Ընտանիքի նյութական վիճակը զգալիորեն բարելավվել է այն բանից հետո, երբ Արչին հեղինակավոր աշխատանքի է տեղավորվել Լոնդոնի Սիթիում՝ սկսելով վաստակել մոտ 2000 ֆունտ ստերլինգ[13]։ Դրանից հետո Քրիստի ամուսինները որոշել են տեղափոխվել Լոնդոնի արվարձան։ Դրան նպաստել է նաև այն, որ Արչին գոլֆ խաղալու սիրահար էր, իսկ մեգապոլիսի սահմաններից դուրս նրան ավելի հարմար կլիներ զբաղվել իր սիրած խաղով։ Ամուսինները սկսել են միասին շատ ավելի քիչ ժամանակ անցկացնել, ինչի կապակցությամբ Ագաթան ավելի ուշ գրել է, որ ինքը փաստացի դարձել է «գոլֆի այրի»[14]։ Քրիստիի «Շագանակագույն կոստյումով մարդը» վեպի համար ստացած հոնորարի համար Քրիստին ձեռք է բերել «Մորիս կաուլի» ավտոմեքենան, որը դարձել է Ագաթայի սիրած տրանսպորտային միջոցը[6], և դստեր՝ Ռոզալինդայի հետ բնակություն է հաստատել հեղինակավոր Սաննինգդեյլում՝ չորս բնակարանի բաժանված կալվածքում։ Հենց այդ ժամանակ Ագաթան հասկացավ, որ կարող է դառնալ պրոֆեսիոնալ գրող[15][16]։ «Թեև վստահություն դեռ չկար։ Ես դեռ հավատում էի, որ ստեղծագործելու ունակությունը նման է բազմոցի բարձեր կարելու ունակությանը»,- գրել է նա ավելի ուշ «Ինքնակենսագրության» մեջ[17]։

 

1925 թվականի գարնան սկզբին Ագաթան լիովին զբաղված էր աշխատանքով՝ չկասկածելով, որ գոլֆի հանդեպ կրքի պատճառով ամուսնու մոտ սիրավեպ է ծագել երիտասարդ ու կենսուրախ գրասենյակային մեքենավարուհի Նենսի Նիլի հետ, որը մայոր Բելչերի ծանոթն էր։ Ագաթան «Ինքնակենսագրության» մեջ նրան սխալմամբ անվանում է քարտուղար[18]։ Հունիսին լույս է տեսել «Չիմնիզ ամրոցի առեղծվածը» վեպը, որը Քրիստիի հինգերորդ գիրքն էր։ Այն գրվել է «Բոդլի Հեդ»-ի հետ պայմանագրով, որից հետո նա ազատվել է հրատարակչության առջև ստանձնած պարտավորություններից և համաձայնագիր է կնքել William Collins and Sons-ի հետ, որի հետ նա այնուհետ համագործակցում էր իր ողջ կյանքի ընթացքում։ 1925 թվականի ամռանը իրեն մեծ ճանաչում բերած «Ռոջեր Էքրոյդի սպանությունը» վեպի վրա աշխատանքն ավարտելուց հետո Քրիստի ամուսինները հանգստանալու գնացին Կոտրա՝ Ֆրանսիական Պիրենեյներ։ Անգլիա վերադառնալուց հետո Ռոման Արչին և Նենսին վերսկսել են իրենց հարաբերությունները, սակայն որքան մոտ էին նրանք հաստատ հնարավոր չէ պարզել, և այդ կապակցությամբ տարբեր տեսակետներ կան[19]։

1926 թվականի սկզբին Քրիստի զույգը ամուսնու պնդմամբ Սաննինգդեյլում առանձնատուն է ձեռք բերել, որը նրա առաջարկով անվանել են «Սթայլզ»՝ ի պատիվ գրողի առաջին հրատարակված վեպի[20]։ Նման թանկարժեք ձեռքբերման փաստը հետազոտողների կողմից գնահատվում է որպես հաստատում, որ Ագաթայի ամուսինը դեռ մտադիր չէր խզել հարաբերությունները նրա հետ, որպեսզի ամուսնանա մեկ այլ կնոջ հետ[21]։ Չնայած լուրեր էին պտտվում, որ տան բնակիչներին սպասում է անհաջողություն, Ագաթան, այնուամենայնիվ, գնացել է ամուսնուն ընդառաջ և տվել իր համաձայնությունը. հնարավոր է՝ այն պատճառով, որ դա կարող է միացնել իրենց։ Սակայն ամուսինների հարաբերություններն այդպես էլ չեն կարգավորվել։ Բացի այդ, վեպի վրա աշխատելուց և ծանր տեղափոխությունից հետո գրողը չափազանց հոգնած էր և ամուսնուն ասել է, որ արձակուրդ է ուզում, բայց որպես պատասխան ստացել է, որ ոչ մի տեղ չի գնա[22]։ Նա որոշել է պնդել և քրոջ՝ Մեյջի հետ գնացել է հանգստանալու Կորսիկա Կալվիում, սակայն այնտեղ էլ չի կարողացել մոռանալ ամուսնու հետ իր ծանր հարաբերությունների մասին։ Անգլիա վերադառնալուց հետո Ագաթայի և ամուսնու հարաբերությունները լարված էին։ 1926 թվականի ապրիլի 5-ին մահացավ նրա մայրը, ինչն էլ ավելի հեռացրեց Ագաթային ամուսնուց, քանի որ նա չէր կարող հանդուրժել այն հիվանդությունները, մահերը, որոնք կապված էին այդ հոգսերի ու հուղարկավորության հետ, որոնց նա ներկա չէր, քանի որ գտնվում էր Իսպանիայում իր ընկերության հետ կապված գործերով[23][24]։

Նա վերադարձել է Անգլիա հուղարկավորությունից մեկ շաբաթ անց, սակայն նրանց հարաբերությունները չեն բարելավվել, և նրանք շատ են վիճել։ Ագաթան մորից ժառանգել է Տորքիի «Էշֆիլդ» տունը, որտեղ նա անցկացրել է մանկության տարիները։ Այնտեղ կարգուկանոն հաստատելու համար դստեր հետ տեղափոխվել է, իսկ ամուսինն գնացել է Լոնդոնից, քանի որ նրան դուր չէր ելել այդ քաղաքում գտնվելը։ Նա անընդհատ վատ տրամադրությամբ էր, դյուրագրգիռ, և Ագաթան խնդրեց նրան բացատրել պատճառը։ Որոշ ժամանակ ամուսինը փորձում էր խուսափել անկեղծ զրույցներից, սակայն 1926 թվականի օգոստոսին «Էշֆիլդում»՝ իրենց դստեր ծննդյան օրը, Արչին, այնուամենայնիվ, խոստովանել է, որ սիրահարված է Նենսի Նիլին։ Ագաթան դաստիարաված էր այնպես, ինչպես իր շրջանի շատ մարդիկ։ Նրան սովորեցրել էին, որ ամուսնալուծությունը ինչ-որ արտակարգ բան է, և դրա հետևանքները նրա մոտ վատ զգացողություններ էին արթնացնում։ Բացի այդ, նա կարծում էր, որ հատկապես անընդունելի է ամուսնալուծությունը, եթե ընտանիքում երեխաներ կան։ Ագաթան որոշել է պայքարել իր ամուսնության համար՝ կարծելով, որ Արչիի կողմից այս բնավորությունը խորացել է նրանով, որ մոր մահից հետո ինքը նրան պատշաճ ուշադրություն չի դարձրել[25]։ Նա վերադարձել է իրենց «Սթայլզ» տուն, որտեղ մեկ այլ կնոջ հանդեպ իր սիրո մասին հայտարարությունից երկու շաբաթ անց վերադարձել է նաև Արչին՝ հայտարարելով, որ ցանկանում է փորձել վերականգնել հարաբերությունները և եռամսյա ժամկետ առաջարկել[26]։ Նվիրված Կարլի հետ մեկտեղ, գրողի կյանքում գլխավոր մխիթարությունը նրա սիրելի կոլեգա Փիթերն էր, որի մասին նա ավելի ուշ ասում էր, որ հենց նա է վերադարձրել իր կյանքը։ Իրավիճակը փոխելու և ընտանեկան կյանքը կարգավորելու նպատակով Ագաթայի առաջարկով նրանք մեկնում են Ֆրանսիայի հարավ՝ Բիարիցա շրջան հանգստանալու, որտեղ մնացել են մինչև նոյեմբեր։ Այս ճամփորդությունը ընտանիքի պահպանման տեսանկյունից դրական արդյունքներ չտվեց։ Բացի այդ, Ագաթան, գտնվելով ընկճված վիճակում, մի քիչ «խելքի չի եկել» վշտից[27], երբ Փիթերը ընկել է մեքենայի տակ, կարծելով, որ նա մահացել է, սակայն որոշ ժամանակ անց ուշքի է եկել[27]։ Բայց դա չի բարելավել իրավիճակը, վեճերը շարունակվել են, իսկ նրանցից մեկի ժամանակ Ագաթան նույնիսկ թեյնիկ է նետել ամուսնու վրա[28]։ Դեկտեմբերի 3-ին՝ նրանց ամենախոշոր վեճի ժամանակ, Արչին հայտարարել է, որ այլևս մտադիր չէ հանդուրժել կնոջ արարքները, և կտրականապես պահանջել է ամուսնալուծություն, քանի որ մտադիր էր ամուսնանալ Նենսի Նիլի հետ[29][30]։

Անհետացման հանգամանքներ խմբագրել

1926 թվականի դեկտեմբերի 3-ին՝ ամուսնու հետ վիճաբանելուց հետո, Ագաթան անհետացել է «Սթայլզից»՝ դստերը՝ Ռոզալինդային, և տունը թողնելով սպասուհիների խնամքին[31]։ Ընդ որում, նա նամակ է գրել իր քարտուղար Շարլոտ Ֆիշերին (Կարլա), որում ասել է, որ ուղևորվել Է Յորքշիր։ Նրա անհետացումը հասարակական հնչեղություն է առաջացրել[1], քանի որ նա արդեն բավականին հայտնի անձնավորություն էր[32], և ուներ ստեղծագործական երկրպագուներ։ «Վիպասան Միսիս Ագաթա Քրիստին առեղծվածային կերպով անհետացել է Անգլիայի իր տնից»,-գրել է «The New York Times»-ը[33]։

 
Ագաթա Քրիստիի լքված ավտոմեքենան

Հաջորդ առավոտյան Սուրեյ կոմսությունում՝ քաղաքից ոչ հեռու, Գիլդֆորդից հինգ մղոն հեռավորության վրա, բլրի վրա հայտնաբերել են նրա մեքենան՝ միացված լուսարձակներով։ Այն գտնվում էր կրաքարային հանքի եզրին, որտեղ ժայռի բարձրությունը 183 մետր էր[34]։ Գետնի վրա մեքենայի արգելակման հետքը չի եղել, անձնական իրերի սրահում եղել է միայն նրա բաճկոնը, հագուստով ճամպրուկը և վարորդական վկայականը[20]։ Դեկտեմբերի 4-ի լուսադեմին լքված մեքենան նկատել է աշխատանքի գնացող հովիվը, սակայն ուշադրություն չի դարձրել դրան։ Այն բանից հետո, երբ առավոտյան ժամը 9-ին ոստիկանություն է կանչել ավտոարշավորդ Ֆրեդերիկ Դորը, գործը հնչեղություն է ստացել։ Դեպքի առթիվ ոստիկանության տեսուչի կողմից կազմված զեկուցագրում նշվում էր, որ լքված մեքենան կարող է վկայել «որևէ արտառոց պատահարի» հավանականության մասին. «Ավտոմեքենան հայտնաբերվել է ներքևում՝ թփերի արանքում, որտեղ այն դուրս էր եկել հիմնական ճանապարհից»[35]։

Արչի Քրիստին կնոջ անհետացման մասին իմացել է իր քարտուղար Կարլայից։ Կարլան զանգահարել է նրան՝ Գուդելմինգ քաղաք, որտեղ նա վերջին ժամանակներում իր սիրուհի Նիլին հետ անցկացնում էր հանգստյան օրերը։ Նրանց միանում էին նաև Արչիի ընկերները՝ Սեմն ու Մեժ Ջեյմսը։ Կարլան հայտնել է, որ իրենց տուն են եկել ոստիկանության աշխատակիցները, որոնք զբաղվում են Ագաթայի անհետացման գործով։ Դրանից հետո Արչին կապվել է նրանց հետ։ Ոստիկանների հարցերին գնդապետը պատասխանել է, որ չգիտի, թե որտեղ կարող է լինել իր կինը, քանի որ վերջին անգամ տեսել է նրան ուրբաթ օրը՝ աշխատանքի գնալիս[34]։ Վերադառնալով տուն՝ նախասրահում գտնվող սեղանի վրա նա տեսել է կնոջ՝ դավաճանության մեղադրանք պարունակող նամակը, իսկ կարդալուց հետո այրել է այն։ Ոմանք ենթադրում են, որ Ագաթան միտումնավոր նամակ է թողել հայտնի վայրում՝ այն հաշվարկով, որ այն հայտնաբերվելու է ոստիկանության կողմից[20]։

Կարլայից և ծառայից հայտնի են դարձել մեկ շաբաթվա ընթացքում տեղի ունեցած որոշ իրադարձություններ։ Երկուշաբթի Ագաթան ժամանակ էր անցկացնում իր ընկերուհու՝ տիկին դա Սիլվոյի հետ, իսկ չորեքշաբթի նրանք գնում էին Լոնդոն՝ գնումներ կատարելու։ Այնտեղ Ագաթան գիշերել է «Ֆորում» ակումբում, որի սեփականատերը դա Սիլվոն էր։ Հաջորդ օրվա առավոտյան Ագաթան բանակցություններ է վարել իր հրատարակիչների հետ, քննարկվել են «Մեծ Քառյակ» վեպի լույսընծայման հետ կապված խնդիրները և «Երկնագույն էքսպրեսի» գաղտնիքի ավարտի հետ կապված դժվարությունները, որոնց վրա աշխատանքն ընտանեկան խնդիրների պատճառով հետաձգվում էր։ Գրողը տանն էր եղել հինգշաբթի օրը, իսկ երեկոյան Շառլոտայի հետ գնացել էր Ասկոտի մոտակայքում պարելու։ Կարլան տանտիրուհուն տեսել է ուրբաթ առավոտյան, երբ նա ժամանակ էր անցկացնում Ռոզալինդայի հետ։ Նա լավ տրամադրություն ուներ և թույլ է տվել իրեն մեկ օրով մեկնել Լոնդոն։ Ուրբաթ երեկոյան՝ ժամը 18:00-ի սահմաններում, քարտուղարուհին զանգահարել է Ագաթային, որպեսզի հետաքրքրվի, թե ինչպես են նրա գործերն ընթանում։ Դա տեղի է ունեցել այն բանից հետո, երբ վեճերը թեժացել են, և Արչին հայտարարել է ամուսնալուծության մասին։ Շառլոտայի խոսքով՝ Ագաթայի անհետացումից առաջ իրենց վերջին զրույցի ընթացքում հանգիստ է եղել, նա քարտուղարուհուն մաղթել է լավ հանգստանալ Լոնդոնում և խնդրել նրան շաբաթ օրը վերադառնալ «Սթայլզ»։ Ուրբաթ երեկոյան՝ ժամը 23-ին, նա վերադարձել է Քրիստիի տուն, որտեղ գտնվում էին տանտիրուհու անսպասելի անհետացումից անհանգստացած սպասուհին և խոհարարուհին։ Նրանք հայտնել են, որ Ագաթան համբուրել է քնած դստերը և, շոյելով իր սիրելի տերիեր Փիթերին, անհայտ ուղղությամբ հեռացել մեքենայով։ Ագաթան Շառլոտային գրություն է թողել, որտեղ խնդրել է հրաժարվել Բերվերլիի հյուրանոցի համարից, որտեղ մտադիր էր մեկնել հանգստյան օրերին։ Կարլան անհանգստացել է այդ հաղորդագրությունից՝ կարդալով մասնավորապես, հետևյալ տողերը. «Իմ գլուխը պտտվում է։ Ես չեմ կարող այլևս մնալ այս տանը»։ Շառլոտան ցանկացել է անմիջապես հայտնել իր կասկածների մասին ոստիկանությանը, սակայն չի գնացել այդ քայլին՝ վախենալով տանտիրուհու կշտամբանքներից[20]։

Որոնումներ խմբագրել

Հաշվի առնելով, որ Ագաթայի անհետացման հետ կապված իրադարձությունները վերաբերում էին երկու կոմսություններին, սկզբնապես որոնումներն անցկացվում էին Սուրեյի և Բերկշիրի ոստիկանական վարչությունների ուժերով, ընդ որում, նրանց ղեկավարները տարբեր դիրքեր էին զբաղեցնում կորած կնոջ ճակատագրի վերաբերյալ[36]։ Եթե Բերքշիրի ավագ տեսուչ Գոդդարդը կշռադատված և զսպված է եղել հանրության մեջ խոսելիս, ապա Սուրեյի համանման վարչության Կենուորդը, ընդհակառակը, բարձր և հակասական արտահայտություններ է արել հետաքննության ընթացքի վերաբերյալ։ Լքված մեքենան հայտնաբերելու հաջորդ օրը նա մամուլին հայտնել է, որ որոնումների համար մտադիր է օգտագործել աերոպլան, իսկ ավելի ուշ հերքել է իր հայտարարությունը՝ ասելով, որ «Ոստիկանությունը ոչ մի ընդհանուր կապ չունի աերոպլանի հետ»[37]։

Աստիճանաբար ոստիկանները սկսել են վերականգնել անհետացմանը նախորդող իրադարձությունները և հիմնականում հակված էին մեղադրել Արչիին[20]։ Իմանալով նախօրեին նրա և Քրիստիի միջև տեղի ունեցած վիճաբանության մասին՝ ոստիկանության աշխատակիցները գիտակցել են, որ կարևոր է հնարավորինս արագ պարզել Ագաթայի գտնվելու վայրը, քանի որ ստեղծված պայմաններում նրա կյանքին իսկապես կարող էր վտանգ սպառնալ[20]։ Շաբաթ օրը այն շրջանում, որտեղ հայտնաբերվել է նրա ավտոմեքենան, որոնումներ են կատարվել։ Դրանցում ներգրավված էին ութ ոստիկան և մի քանի քննիչ։ Որոնողական աշխատանքները շարունակվել են հաջորդ օրը Նյուլանդզ Քորների շրջանում, որտեղ որոնողական խմբի ուշադրությունը գրավեց հանգիստ (լուռ) լճակը։ Այն հայտնի էր լեգենդի շնորհիվ, ըստ որի՝ անգլիացի թագավորը տեսել է լողացող կնոջը և նետվել նրա հետևից։ Փորձելով խուսափել հետապնդումից՝ նա խեղդվել է։ Նույն ճակատագրին է արժանացել նաև նրա եղբայրը, որը փորձում էր օգնել նրան[38]։ Շատերը հակված էին մտածել, որ նույն ճակատագրին էր արժանացել նաև Ագաթան։ Երկուշաբթի Նյուլանդզ Քորների շրջանում որոնումներին մասնակցել են նաև տեղացի տասնյակ բնակիչներ։ Այդ կամավորների օգնությամբ հաջողվել է ուսումնասիրել անտառաշերտը և հարակից դաշտերը[20]։

Հետախուզական միջոցառումների սկզբում ոստիկանությունը չգիտեր Ագաթայի ուրբաթ օրը գրած և Վուլիչի Թագավորական ռազմական ուսումնարանի դասախոս Քեմփբել Քրիստիին հասցեագրված ևս մեկ նամակի գոյության մասին[20]։ Այն Լոնդոնից ուղարկվել էր այն առավոտյան, երբ հայտնաբերվել էր Ագաթայի լքված մեքենան։ Այդ ուղերձում նա հայտնել է, որ հանգստյան օրերը կանցկացնի Յորքշիրի ջրային առողջարանում։ Նամակը ստանալուց հետո Արչիի եղբայրը անմիջապես չի հայտնել այդ մասին ոստիկանությանը, քանի որ այն ժամանակ դեռ չգիտեր իր հարսի անհետացման մասին։ Երկուշաբթի առավոտյան թերթերում կարդալով նրա անհետացման մասին՝ նա զանգահարել է եղբորը և սուրհանդակով նամակ ուղարկել նրան, քանի որ ուղերձը ինչ-որ տեղ կորել է[39]։

Անհետացումից երեք օր անց Արչին դիմել Է Սքոթլենդ Յարդին, որպեսզի այդ գործով զբաղվեն ազգային մասշտաբով, սակայն նրանք պատասխանել են, որ քանի դեռ Սուրեյի և Բերքշիրի կոմսությունների ոստիկանությունից հարցում չեն ստացել, իրենք չեն կարող հետախուզման մեջ մտնել[20]։ Սկզբնապես Սքոթլենդ Յարդը սահմանափակվել է Ագաթայի՝ ԶԼՄ-ների և երկրի ոստիկանական բաժանմունքների նկարագրությամբ։ Քրիստիի տունը դարձել է մամուլի և ոստիկանության հսկողության օբյեկտ։ Ռոզալինդան դպրոց էր հաճախում ոստիկանի ուղեկցությամբ, ոստիկանության աշխատակիցները հերթապահում էին դռան և հեռախոսի մոտ։ Եթե Կարլան սիրով հարցազրույց էր տալիս, ապա Արչիի պահվածքը կասկած էր ներշնչում և նյարդայնացնում լրագրողներին[40]։ Ամուսինն ամեն կերպ փորձում էր հնարավորինս քիչ օտարներին ներգրավել այդ ընտանեկան գործին՝ հայտարարելով, որ իր կնոջ նյարդերը շեղվել են, և նա հեռացել է այնտեղ, ուր աչքերը նայել են։ Նա դարձել Է մամուլի և նախկինում իրեն անհայտ մարդկանց ուշադրության առարկա, ինչի մասին ասել է. «Իմ հեռախոսն անդադար զանգում է։ Բոլորը հարցնում են իմ կնոջ մասին։ Ինձ զանգում են նույնիսկ պայծառատեսները և առաջարկում գումարի դիմաց օգնել գտնել նրան»։ Ենթադրաբար նրա վարքագծի վրա ազդել է գործարար համբավը չկորցնելու և կնոջ շահերը պաշտպանելու ձգտումը, ում նա սիրահարված էր։ Սեբաստիան Էրլը՝, Արչիի զինակիցը, ավելի ուշ հիշել է այս ժամանակահատվածում նրա առողջական վիճակի մասին․ «Նա սարսափելի նյարդայնանում էր, բողոքում, որ ոստիկաններն անդադար իրեն հետևում են՝ համարելով իրեն կնոջ մարդասպանը։ Օրեցօր նա թուլանում էր»։

Անհետացման տարբեր վարկածներ էին առաջացել[20], որոնցից տարածված էին որոշները։ Ագաթան կանգ էր առել Նյուլանդզ Քորների սարահարթի վրա, որից հետո սխալմամբ միացրել ոչ ճիշտ փոխանցումատուփը, և մեքենան վայր էր ընկել։ Չի բացառվում, որ նրա կորուստը կապված էր հիշողության հանկարծակի կորստի հետ։ Ոմանք ենթադրում էին, որ նա հանդիպում է ունեցել Նյուլանդզ Քորներում, որտեղ նրան տեղափոխել են մեկ այլ մեքենա, հետո՝ սպանել և թաքցրել դիակը[20]։ Խոսում էին այն մասին, որ Արչին սպանել է Ագաթային, կամ որ նա թաքնվել է իր սիրեկանի հետ։ Ըստ ոստիկանության նախնական պաշտոնական վարկածի՝ նա կոտրել է իր ավտոմեքենան, թողել այն և մոլորվել անտառում[36]։ Հասարակության մեջ նաև հայտնի էր նաև այն կարծիքը, որ դա արվել է գովազդային նպատակներով, որպեսզի բարձրացվի իր գրքերի և, մասնավորապես, «Ռոջեր Էքրոյդի սպանությունը» վեպի վաճառքը[37]։ Այս կարծիքը հաստատվել է նաև այն պատճառով, որ «Liverpool Weekly Post»-ը դեկտեմբերի 4-ից սկսել է վեպը հրատարակել գրողի իսկական անվան տակ[38]։ Նրա ստեղծագործության նկատմամբ հետաքրքրությունն իսկապես մեծացել է, նա ձեռք է բերել ոչ միայն ազգային մասշտաբի հռչակ, այլև նրա գրքերը սկսել են ավելի լավ վաճառվել։ Դեկտեմբերի 7-ին մամուլին հայտնի է դարձել Քրիստիի նամակի բովանդակությունը։ Լրագրողները հանգել են այն եզրակացության, որ ամենայն հավանականությամբ նա կարող էր ուղևորվել Հարոգեյթայի հյուրանոցներից մեկը[1][41]։ Սակայն «Դեյլի քրոնիքլի» և «Դեյլի Էքսպրես»-ի թղթակիցների որոնումները ոչնչի չեն հանգեցրել, քանի որ պարզվել է, որ այդ հյուրանոցներում ոչ ոք չի գրանցվել Ագաթա Քրիստի անվան տակ[20]։ Մի քանի օր անց հայտնվել են վկաներ, որոնք պնդում էին, որ տեսել են հետախուզման մեջ գտնվող կնոջ նման մեկին[20][42][43]։

Դեկտեմբերի 10-ին Արչին ծավալուն հարցազրույց է տվել «Մեյլ» թերթին, որում հայտարարել է, որ ավելի վաղ իր կինը քննարկել է իր անհետացման հնարավորությունը։ Քրոջ հետ զրույցներից մեկում նա ասում էր, որ եթե ցանկանար, ապա կարող էր անհետանալ և դա կաներ առանց մեծ ջանքերի։ Արչիի խոսքով՝ այդ թեման ծագել է զրույցի ընթացքում, ամենայն հավանականությամբ, թերթում նկարագրված իրական դեպքի քննարկման ժամանակ։ Նա ենթադրել է, որ կինը կարող էր պլանավորել իր անհետացումը, ինչը կարող էր կապված լինել նրա ստեղծագործության հետ, և անձամբ նա շատ կցանկանար հավատալ նման վարկածին։ Նա նաև ներկայացրել է տեղի ունեցածի իր վարկածները՝ մտածված անհետացում, հիշողության կորուստ և ինքնասպանություն։ Անձամբ նա հակված է կարծելու, որ տեղի է ունեցել առաջին ենթադրությունը, թեև չի կարելի բացառել նաև հիշողության կորուստը, որը տեղի է ունեցել ուժեղ նյարդային գերլարումից հետո, սակայն ինքնասպանության վարկածը նա բացառել է։ Նրա խոսքով՝ նա երբեք չի սպառնացել իրեն կյանքից զրկելու համար, բայց եթե նա դրան գնար, ապա թույն կկիրառեր, քանի որ իր գրքերում հաճախ է օգտագործել այդ սպանության միջոցը (ինչն ինքը կշտամբել է, բայց նա մնացել է իր կարծիքին)[44]։ «Եթե նա ցանկանար թույն վերցնել, այդպես էլ կաներ։ Նա միշտ հասել է այն ամենին, ինչ ուզում էր»։ Նա նաև նշել է, որ որպես ինքնասպան իրեն շատ ռացիոնալ է պահել[1]․ հեռացել է տասնյակ մղոններով, սկսել է զբոսնել իրեն անծանոթ վայրում և, հանելով մուշտակը, զգուշորեն վայր է դրել մեքենայի հետևի նստատեղի վրա։ Գնդապետ Քրիստին ենթադրել է, որ նա ցած է իջել բլրից, քանի որ միշտ չէր սիրում բարձրանալ լեռը[45]։

 
Արթուր Կոնան Դոյլը տարվել է սպիրիտիզմով և ներգրավվել Ագաթա Քրիստիի որոնումներին

Որոշակի փուլում Քրիստիի հետախուզմամբ զբաղվում էր ոստիկանության ավելի քան հազար աշխատակից և մինչև տասնհինգ հազար կամավոր։ Դրան մասնակցում էին նաև մի քանի գրական հեղինակություններ։ Այսպես, Արթուր Կոնան Դոյլը, որը զբաղվում էր սպիրիտիզմով, մեդիումին ծանոթ Լիֆին փոխանցել է Քրիստիի ձեռնոցները՝ նրա գտնվելու վայրը որոշելու նպատակով[20]։ Նա, գրողի հավաստմամբ, չիմանալով, թե ում են պատկանում, հստակ որոշել է տիրուհու անունը և հայտարարել, որ նա ողջ է և մոտ ժամանակներս իրեն տեղյակ կպահի։ «Կարելի է ենթադրել, որ դա ինչ-որ իմաստով գոյություն չունեցող կամ անտեսանելի դառնալու փորձ է»։ Նրա կարծիքով Ագաթան որոշ ժամանակ գտնվում էր ծանր վիճակում և մտածում ինքնասպանության մասին, որից հետո որոշել է անհետանալ։ Իր բոլոր գիշերային արկածներից հետո նա, հավանաբար, որոշել է հանգստանալ մի հյուրանոցում, որտեղ մնացել է մինչև կիրակի՝ երբ նրանով սկսել են հետաքրքրվել ԶԼՄ-ները։ Նա չէր էլ ենթադրում, թե ինչ աղմուկ կբարձրանա իր բացակայության հետ կապված։ «Եթե Ագաթա Քրիստին չի մահացել ցնցումից և նյարդային գերլարումից, ապա նա, հավանաբար, կենդանի է և լիովին մեղսունակ և, հնարավոր է, գտնվում է Լոնդոնում։ Կորցնելով հիշողությունը՝ ոչ մի տեղ ճանապարհ չես գտնի»[46]։

Դեկտեմբերի 12-ին կազմակերպվել են ամենամասշտաբային որոնողական միջոցառումները, որոնց մեջ ներգրավված են եղել մեծ թվով կամավորներ։ Նրանց թվում էր նաև մեկ այլ հայտնի դետեկտիվ գրող՝ Դորոթի Սայերսը[47]։ Ըստ «Իվնինգ նյուզի» լրագրողների սահմանման՝ այդ իրադարձությունները մտել են պատմության մեջ «Տիկին Քրիստիի մեծ որոնումները» անվանմամբ։ Դրագայի օգնությամբ հետազոտել են լճակի հատակը, իսկ դրա շրջակայքը հետազոտել են շների օգնությամբ։ Դրանից հետո որոշում է կայացվել տարածքը բաժանել հատվածների և մաս-մաս որոնել։ Սակայն նման միջոցառումները չեն հստակեցրել իրավիճակը և արդյունք չեն տվել[48]։

Դրանից հետո կրկին հակասություններ են ի հայտ եկել հարևան կոմսությունների ոստիկանության ղեկավարության մոտեցումներում, որտեղ հետաքննություն էր ընթանում[48]։ Գոդդարդը սատարել է Արչիին այն բանում, որ Ագաթան ինքնասպանություն չի գործել, և հստակ ու պարզ արտահայտվել է. «Ես կողմ կլինեի այդ տեսությանը, եթե հիմք ունենայի կարծելու, որ նա մեռած է»։ Ի տարբերություն իր գործընկերոջ՝ ավագ տեսուչ Քենուորդը կարծում էր, որ «տիկին Քրիստին մեռած է, և նրա մարմինը գտնվում է Նյուլենդս Քորներից ոչ հեռու[48]։

Հայտնաբերում խմբագրել

Դեկտեմբերի 14-ին Ագաթան, այնուամենայնիվ, հայտնաբերվել է՝ թերթում կարդալով տեղեկություններ այն մասին, թե ինչպես են ընթանում իր համազգային որոնումները[49]։ Պարզվել է, որ նա գրանցվել է ամուսնու սիրուհու՝ Թերեզա Նիլի անվան տակ՝ Նորթ Յորքշիր կոմսությունում գտնվող «Swan Hydropathic Hotel» (այժմ՝ «Old Swan Hotel») շքեղ սպա-հյուրանոցում։ Նա տաքսիով հյուրանոց է ժամանել դեկտեմբերի 4-ին երեկոյան ժամը յոթին և ասել, որ Հարավաֆրիկյան Քեյփթաունից է ժամանել, առաջին անգամ է Անգլիայում, և երկրում է գտնվում երեք շաբաթ։ Անձնական իրերից իր հետ ունեցել է միայն կանացի պայուսակ և ուսապարկ[20]։ Սուրբծննդյան տոների նախօրեին հյուրանոցը չի լցվել, և նա առանց խնդիրների վարձել է հինգերորդ սենյակը, որը լոգարանով փոքրիկ սենյակ էր։ Նա բավականին համեստ ու փակ էր, որևէ մեկի հետ դժկամությամբ էր շփվում։ Երբ սպասուհիներից մեկը հարցրել է, թե ինչպես է իրեն զգում, Ագաթան պատասխանել է, որ շատ հոգնած է, խնդիրներ ունի և «պետք է ամեն ինչ վերլուծի»[50]։

 
Swan Hydropathic Hotel, որում հայտնաբերել են Ագաթա Քրիստիին

Նմանությանն առաջինը ուշադրություն է դարձրել հյուրանոցի սպասուհին։ Ժամանակի ընթացքում նրա գործընկերները եկել են այն եզրակացության, որ իրենց հաճախորդը շատ նման է անհետացածին, բացի այդ, նա ուներ նույն պայուսակը, որը նկարագրվում էր թերթերում։ Նրանք այդ մասին հայտնել են հյուրանոցի ղեկավար տիկին Թեյլորին, որը նրանց հրահանգել է չհրապարակել այդ տեղեկությունները, որպեսզի նրանց հաստատությունը չներգրավվի սկանդալային բնույթի իրավիճակներում։ Կիրակի օրը՝ դեկտեմբերի 12-ին՝ ժամը 11-ին, թմբկահար Բոբ Տեպպինը և սաքսոֆոնահար Բոբ Լիմինգը, որոնք մասնակցում էին հյուրանոցի երաժշտական ներկայացումներին, ոստիկանությանը հայտնել են, որ այնտեղ տեսել են անհետացած կնոջը[51]։ Դրանից հետո Յորքշիրի ոստիկաններից սպա Մաքդաուելը Սուրեյցի իր գործընկերներին զեկուցել է հյուրանոցի հաճախորդներից մեկի և կորած անձի նմանության մասին։ Այնուհետև այս տեղեկությունը հաղորդվել է Սանինգդեյլում գտնվող Կարլային[20]։ Սակայն նա չի կարողացել ներկայանալ հետաքննությանը, քանի որ այդ ժամանակ Ռոզալինդան իր խնամքի տակ էր, և պետք էր նրան դպրոցից վերցնել[47]։ Ագաթայի քարտուղարը զանգահարել է Արչիի գրասենյակ, որից հետո վերջինս անհապաղ գնացել է Հարոգեյթ հյուրանոց։ Մամուլի տեղեկությունների համաձայն՝ Արչին և Մաքդաուելը հյուրանոցի նախասրահում գտնվող վերելակի մոտ այնպես են նստել, որ Ագաթայի ամուսինը կարողանա ճանաչել նրան, երբ նա իջնի ընթրիքի[52]։ Երբ նա մոտեցել է սեղանին, Արչին ճանաչել է նրան, այդ պահին նրա ձեռքում էր այն թերթը, որտեղ նրա անհետացման պատմությունն ու լուսանկարներն էին. Քրիստին ոչ մի կերպ չի բացատրել իր անհետացումը՝ վկայակոչելով ամնեզիան։ Քրիստիի ճանաչման գործընթացի ականատեսի կարծիքով տեսնելով ամուսնուն՝ նա իրեն այնպես է պահել, կարծես չի ճանաչել։ Այլ տեղեկությունների համաձայն՝ նա, այնուամենայնիվ, ճանաչել է նրան, բայց ուշադրություն չի դարձրել[52]։ ԶԼՄ-ների հայտարարություններում ամուսինը նշել է, որ հյուրանոցի հաճախորդը իսկապես իր կինն է։ Նրա մոտ ամբողջական հիշողության կորուստ է, այդ պատճառով չի ճանաչել նրան, չգիտի, թե որտեղ է գտնվում և, հնարավոր է՝ չի գիտակցում, թե ով է նա։ Նա հույս ունի, որ Ագաթան ուշքի կգա, և միասին կգնան բժշկի։ Դրանից հետո շնորհակալություն է հայտնել հետախուզման մեջ գտնվող ոստիկանության աշխատակիցներին[51]։ Արչին և Ագաթան միասին ընթրել են, որից հետո գիշերել տարբեր սենյակներում, թեև հյուրանոցում գտնվող որոշ լրագրողներ հավաստիացրել են, որ գիշերն անցկացրել են միասին։ Դեկտեմբերի 15-ին Քրիստի ամուսինները լքել են հյուրանոցն ու հեռացել, բայց ուղևորվել են ոչ թե Լոնդոն, ինչպես ավելի վաղ հայտարարել էր Արչին, այլ Չիդլ գնացքով ուղևորվել դեպի «Էբնի-Հոլ» կալվածք, որտեղ ամուսնու հետ ապրում էր նրա քույր Մեժը։ Այդ ուղևորությունն իրականացվել է մամուլի ուշադրության ներքո, ինչը բառացիորեն հետապնդել է նրանց ճանապարհին և կայարաններում, որտեղ կատարվել են փոխպատվաստումներ[52]։

 
«ԷբնիՀոլլ»

«Էբնի Հոլ» են հրավիրվել տեղի ընտանեկան բժիշկ դոկտոր Հենրի Ուիլսոնը և Մանչեսթերի համալսարանի նյարդաբան դոկտոր Դոնալդ քորը[53]։ Նրանք ախտորոշել են, որ Ագաթան ունի «հիշողության ամենաիսկական կորուստ»[53], խորհուրդ են տվել խորհրդակցել հոգեբույժի հետ և «զերծ պահել բոլոր տագնապներից և հուզումներից»։ Դա պնդում էր Մեժը, և Ագաթան դժկամությամբ է համաձայնել՝ գիտակցելով, թե որքան անհանգստություն է պատճառել քրոջը։ Քրիստին Լոնդոնում Հարլի սթրիթի հոգեբույժի մոտ սեանսների է գնացել և հարևանությամբ բնակարան վարձել, որտեղ ապրել է Շարլոտայի և Ռոզալինդայի հետ։ Քրիստիի պաշտոնական կենսագիր Ջանեթ Մորգանի կարծիքով հոգեբույժի մի շարք կանոնավոր այցելություններից հետո նա հիշել է անհետացման ժամանակ իր հետ տեղի ունեցած շատ դրվագներ[54]։

Որոնումներին մասնակցած որոշ անձինք վրդովվել են Ագաթայի պահվածքից և պահանջել ծախսերի փոխհատուցում։ Նրա անհետացման հանգամանքների քննարկման հարցը՝ կապված ոստիկանության կրած ծախսերի հետ, նույնիսկ բանավեճի է արժանացել բրիտանական խորհրդարանում։ Սակայն ներքին գործերի նախարարության քարտուղար պարոն Ուիլյամ Ջոյնսոն-Հիքսը խորհրդարանի հարցմանն ի պատասխան նշել է, որ որոնումների համար լրացուցիչ ծախսերը կազմում են ընդամենը 12 ֆունտ 10 շիլինգ, և նրանք հիմնականում ծախսվել են «ոստիկանների համար տաք թեյի» համար[55]։

Անհետացման պատճառներ և վարկածներ խմբագրել

Հայտնի անհետացման պատճառներն ու վարկածները բազմիցս դարձել են հետազոտության օբյեկտ և լուսաբանվել զանգվածային լրատվամիջոցներում։ Քրիստիի անհետացման պատճառները վերլուծվել են բրիտանացի հոգեբան Էնդրյու Նորմանի կողմից իր «Պատրաստի Դիմանկար» (անգլ.՝ The Finished Portrait) գրքում։ Դրանում նա մասնավորապես պնդում է, որ տրավմատիկ ամնեզիայի վարկածը ոչ մի քննադատության չի արժանանում, քանի որ Ագաթա Քրիստիի վարքը հակառակն է վկայում. նա գրանցվել է հյուրանոցում ամուսնու սիրեցյալի անվան տակ, ժամանակն անցկացրել է դաշնամուրի, սպա-պրոցեդուրաների, գրադարան այցելելու համար։ Այնուամենայնիվ, ուսումնասիրելով բոլոր վկայությունները՝ Նորմանը եկել է այն եզրակացության, որ տեղի է ունեցել ծանր հոգեկան խանգարման հետևանքով առաջացած դիսոցիատիվ ֆուգա[2][56]։ Քրիստիին ծանոթ լորդ Ռիչի-Քոլդերը, որը, հնարավոր է, նրան հյուրանոցում տեսել է 1926 թվականի դեկտեմբերի 14-ին, նրա վիճակը բնութագրել է հետևյալ կերպ՝ «Էմոցիոնալ խանգարում՝ այո։ Ամնեզիա՝ ոչ»[57]:

 
Daily Herald հոդվածի վերնագիրը 1926 թվականի դեկտեմբերի 15-ին, որտեղ նշված է, որ Քրիստին գտնվել է Հարոգեյթի հյուրանոցում:

Ըստ որոշ վարկածների՝ գրողի անհետացումը կապված է եղել նրա գրական գործունեության հետ՝ նոր գրքի մտահղացման կամ իր ստեղծագործությունների նկատմամբ հանրության ուշադրությունը գրավելու ցանկություն։ Լիազորված կենսագրության ստեղծող Մորգանը նշել Է Քրիստիի մոտիվների այնպիսի տարբերակներ, ինչպիսիք են նրա գրելու մեթոդների և համեստ ու ամաչկոտ բնավորության գծերի տարբեր անհամապատասխանությունները[58]։ Նա տեսակետ է ներկայացրել, որ 1926 թվականը, երբ լույս է տեսել «Ռոջեր Էքրոյդի սպանությունը» վեպը, շրջադարձային կետ է դարձել Քրիստիի ստեղծագործության մեջ, ինչպես նաև ստեղծված իրադրությունը բնութագրել է աղմկահարույց սկանդալով հետևյալ բառերով.

  Քսան-երեսունական թվականներին ապրող մարդիկ ավելի ուշ հիշում էին այդ գրքի շուրջ ծագած վեճերը, թե արդյոք հեղինակը անաչառ կերպով ընթերցողի առջև դրել է բոլոր ապացույցները, սակայն նրանց հիշողությունները մշտապես խառնվում էին հանրային մեծ սկանդալի հիշողությանը, որի պատճառը նույն թվականին Ագաթան էր[59]։  

Մորգանը ենթադրում է, որ Ագաթան, ընտանեկան խնդիրների պատճառով ընկճված վիճակում գտնվելով, «ճնշված և ծայրահեղ դեպրեսիայի հասած», «բնազդաբար փախուստի է դիմել», սակայն չի մտածել ինքնասպանության մասին։ Նրա կարծիքով չնայած մամուլի ուշադրությանը՝ հնարավոր չէ լիովին վերականգնել դեկտեմբերի 3-ին տեղի ունեցած իրադարձությունների ընթացքը։ Ագաթային հետազոտած հոգեբույժը կարծում էր, որ նա ուղեղի ցնցում է տարել, իսկ Ագաթան հիշել է, որ իր դեմքը մինչև արյան հասցման կոտրված էր[60]։ Հյուրանոցում նրան սպասարկող սպասուհին պնդում էր, որ տիկին Նիլը առավոտյան մինչև մազերը հարդարելը փակում էր ճակատը։ Մորգանը եկել է այն եզրակացության, որ գրողի ցնցումն ու շոկային վիճակը պայմանավորված են եղել ճանապարհատրանսպորտային պատահարի ժամանակ ստացած գլխի վնասվածքի հետևանքներով[58]։ Չնայած Ագաթան իսկապես իրեն խորապես վիրավորված էր զգում ամուսնու պահվածքից, նրա «անպարկեշտ» գործողություններից, Մորգանը պնդում էր, որ Ագաթայի գործողությունները հազիվ թե թելադրված լինեին ամուսնուն ուղղված վրեժով, քանի որ մեքենան հայտնաբերվել է ձորակում տեխնիկական անսարքության հետևանքով, ինչից հետո նա հայտնվել է Հարոգեյթայի հյուրանոցում, ամենայն հավանականությամբ, անգիտակցաբար[49]։

Գրողի մտերիմներն ու հարազատները հերքել են, որ նրա անհետացումը թելադրված է եղել ուշադրություն գրավելու և գրքերի տպաքանակը բարձրացնելու ձգտումով, մատնանշել են նրա ամաչկոտությունն ու չափազանց համեստ, ոչ քմահաճ բնույթը։ Այսպես, նրա թոռը՝ Մեթյու Պրիչարդը, որին նա շատ էր սիրում, և որը հետագայում դարձավ Ագաթա Քրիստիի հիմնադրամի ղեկավար, ասում էր, որ չի հավատում այդ ճանապարհով փառաբանվելու իր մտադրության մասին տեսությանը[1]։ Նա հիշում էր, որ ընտանիքում նրբանկատ նկատառումներով երբեք չեն քննարկել Ագաթայի կյանքի այդ շրջանը։

  Կարող եմ միայն ասել, որ երբ մարդիկ տառապում են, դժբախտություն են ապրում, նրանք ունակ են շատ տարօրինակ բաների։ Միակ բանը, որ կարող եմ վստահաբար ասել՝ տատիկս չէր ձգտում, ինչպես շատերը կարծում են, հայտնիության, իր կամ իր գրքերի հանդեպ ուշադրություն գրավելուն։ Այդ ժամանակ նա շատ թշվառ էր, և շատ մարդիկ իր տեղում նման կերպ կվարվեին[1]։  

Մեթյուի մայրը՝ Ռոզալինդան, նույնպես հետևողականորեն հավատարիմ էր Ագաթայի հայտնաբերումից հետո իր հոր կողմից արված «պաշտոնական» վարկածին։ Ըստ նրա՝ նա «հիվանդ է եղել 1926 թվականին և դեկտեմբերի 3-ի լույս 4-ի գիշերը ինչ-որ տրավմատիկ պահի կորցրել հիշողությունը»։

1996 թվականին լույս է տեսել Ջարեդ Քեյդի «Ագաթա Քրիստի. Տասնմեկ օր բացակայություն» գիրքը, որը հիմնված է դեպքի վարկածների հիման վրա։ Հայտնի անհետացման ժամանակ փոքրը միայն տասը տարեկան էր, և նա ներկայացրել է այս պատմության տարբերակը իր մոր խոսքերով, որը, իբր, օգնել է Ագաթային Արչիի նկատմամբ վրեժխնդրության ծրագրի իրականացման համար։ Փախուստի օրը՝ 21:45, գրողը մեկնել է Նյուլանդզ Քորներ, մեքենան հրել բլուրից, ոտքով հասել Ուեսթ Քլենդոն կայարան Սուրեյում, որտեղ նստել է Լոնդոն տանող հաջորդ գնացքը[61][62]։ Թոմփսոնը քննադատում է նաև Ագաթա Քրիստիի ընտանիքի և հիմնադրամի կողմից աջակցվող «պաշտոնական» վարկածը, սակայն գտնում է որոշ ռացիոնալ հոգեբանական պահեր[63]։ Նա կարծում է, որ Արչիի արտահայտած վարկածը առաջ է քաշվել ոչ թե «ցածր» դրդապատճառներից, այլ «թույլ կնոջը պաշտպանելու համար, որն անսահման տառապանքներ է ունեցել, չափազանց բարդ, որպեսզի հնարավոր լինի ներառել որևէ տեսության մեջ»։ Նա նաև կարծում է, որ այդ դեպքում ընտանեկան պնդումներն ավելի մոտ են ճշմարտությանը, քան մտածված «հնարքների» և «մտահղացումների» մասին հորինվածքները»։ Ֆրանսիացի գրող Ֆրեդերիկ Բեգբեդերը հայտնի անհետացման կապակցությամբ պատկերավոր նկատել է, որ «խորհրդավոր տիկինը» «Ռոջեր Էկրոյդի սպանությունը» վեպի հրապարակումից հետո զգացել է, որ փոքր-ինչ խորացել է դրա մեջ՝ «Վիպասանները չեն կարող հանդուրժել ընթերցողներին, գրելով իրենց գիրք-հանելուկները։ Ագաթա Քրիստին որոշել է ինքն էլ դառնալ նման հանելուկներից մեկը՝ ևս մեկ անգամ ապացուցելով, թե ինչ վտանգավոր խաղ է գրականությունը»[64]։

Հետագա իրադարձություններ խմբագրել

Չնայած հարաբերությունների սկզբում փոխադարձ կապվածությանն ու սիրուն՝ Արչիբալդի և Ագաթա Քրիստիի ամուսնությունն ավարտվել է ամուսնալուծությամբ 1928 թվականին, ընդ որում, Ագաթան ստիպված է եղել մեղքը վերցնել իր վրա։ Երեք շաբաթ անց Արչին և Նենսին ամուսնացել են, նրանց ամուսնությունը հաջող և երկարատև էր[65]։ Չնայած ամուսնալուծության սկանդալային գործընթացին, Ագաթան որոշել է թողնել ամուսնու ազգանունը, որով հայտնի է դարձել որպես գրող։ Մոր մահից հետո Քրիստին երկար ժամանակ ոչինչ չի գրել, բայց առանց ամուսնու ֆինանսական աջակցության ստիպված է եղել հույսը դնել միայն իր վրա, և կատարելով իր հրատարակչի առջև ստանձնած պարտավորությունները՝ կրկին դիմել է գրական աշխատանքին[66]։ Սկզբում իր դեվեր Քեմփբել Քրիստիի օգնությամբ նա 12 պատմվածք է վերամշակել «Մեծ Քառյակ» գրքում, որը հաջողություն է ունեցել, ինչն էլ ամրացրել է նրա գրելու ցանկությունը։ Ցավալի և սկանդալային ամուսնալուծությունից հետո Ագաթան Ռոզալինդայի և Շառլոտի հետ Անգլիայից ուղևորվել է Կանարյան կղզիներ, որտեղ, ցուցաբերելով կամքի ուժ, ավարտել է իր «Կապույտ գնացքի գաղտնիքը» վեպը, որը հետագայում անհաջող է համարվել, հնարավոր է՝ իր ստեղծման պատմության հետ կապված ցավալի հիշողությունների պատճառով։ «...Անձնական դրամաերն ու հանգամանքները, որոնք քանդեցին վիկտորիանական կնոջ սովորական աշխարհը, նպաստեցին գրող Ագաթա Քրիստիի ծննդին, որին վիճակված էր դառնալ «դետեկտիվի թագուհին»։ Նման սկանդալային իրադարձություններից հետո շատ ծանոթներ ու ընկերներ փորձում էին խուսափել նրա հետ շփվելուց, իսկ ոմանք, ընդհակառակը, ձգտում էին նրան օգնել, ցույց տալ իրենց նվիրվածությունը[20]։ Այդ կապակցությամբ նա Կարլայի հետ յուրօրինակ դասակարգում է կատարել՝ «պարգևատրելով» նրանց, ովքեր շարունակել են բարյացակամորեն վերաբերվել նրան, «Հավատարիմ ընկերների շքանշանով»[8], իսկ նրանց, ովքեր հեռացել են ռազմադաշտից՝ «Առնետների շքանշանով»[13]։ Ունենալով ամաչկոտ ու համեստ բնավորություն՝ Ագաթան էլ ավելի է փակվել կողմնակի անձանցից ու մամուլից՝ չափազանց հազվադեպ համաձայնություն տալով հարցազրույցի։ Այս առիթով Քեյդը նկատել է, որ իր անհետացմանը հաջորդած սկանդալային հայտնիությունը առաջացրել է նրա մեկուսի կենսակերպը[67]։

1928 թվականի աշնանը ծանոթների խորհրդով Ագաթան «Արևելյան Էքսպրես» գնացքով ուղևորվել է դեպի Ստամբուլ, որտեղից Դամասկոսով հասել Իրաք՝ Բաղդադ։ Այնտեղ այցելել է Ուրայում Լեոնարդ Վուլիի ղեկավարությամբ հնագիտական արշավախմբին։ 1930 թվականին, երկրորդ ճամփորդությունն իրականացնելով Իրաքով, Ուրի պեղումների ժամանակ նա ծանոթացել է իր ապագա ամուսնու՝ հնագետ Մաքս Մալլովանի հետ։ Վերջինս 15 տարով փոքր էր իրենից[68]։ Չնայած լուրջ հարաբերությունների վերսկսման որոշ կանխակալությանը, ինչպես նաև հարազատների մտավախություններին՝ նա, այնուամենայնիվ, տրվել է զգացմունքներին և ընդունել ամուսնության առաջարկը։ Նրանք ամուսնացել են 1930 թվականի սեպտեմբերի 11-ին Էդինբուրգում։ Ամուսնությունը պահպանվել է Քրիստիի ողջ կյանքի ընթացքում՝ մինչև 1976 թվականը[1]։

Նրա մահից հետո հրապարակված մանրամասն «Ինքնակենսագրության» մեջ անհետացման հանգամանքների մասին գրվել է միայն հետևյալը. «Այսպիսով, հիվանդությունից հետո կարոտը և հուսահատությունը եկան[69]։ Իմ սիրտը կոտրված էր։ Բայց չարժե երկար կանգ առնել դրա վրա։ Ես մեկ տարի հանդուրժել եմ՝ հուսալով, որ Արչին կփոխվի։ Նա չի փոխվել։ Այդպես ավարտվեց իմ առաջին ամուսնությունը»[70]։ Ջարեդ Քեյդը, որը Քրիստիի անհետացմանը նվիրված գիրք է գրել («Ագաթա Քրիստի. Տասնմեկ օր բացակայություն»), նշել է, որ նա նույնիսկ չի ցանակացել կենսագրության մեջ նշել իր անհետացման մասին, քանի որ դրա հետ կապված որոշ ընթերցողներ խաբված էին զգում։ «Որոշ մեկնաբաններ նույնիսկ զարմանում էին, թե արդյոք դա մամուլի վրեժխնդրության ակտ չէ, որը բոլոր տարիների ընթացքում անընդհատ հետևում էր Ագաթային[71]։ Ես կարծում եմ, որ դա ոչ մի կապ չունի Ագաթայի հետ»[72]։

Մշակույթում խմբագրել

Հետազոտողները կարծում են, որ գրողի անհետացումը և նրա հետագա վարքագիծը, որն ուղղված է այդ իրադարձությունների մասին տեղեկատվության թաքցմանը, արտացոլվել է նրա ստեղծագործության մեջ։ Քեյդի կարծիքով՝ «իր կյանքի ամենասարսափելի գիշերը» տեղի ունեցածը նրան հանգեցրել է իր գրքերում ստացած փորձի խորացմամբ։ Նա եկել է այն եզրակացության, որ իր կյանքի ամենահայտնի իրադարձությունների շուրջ առեղծվածը մշտապես ուշադրություն է գրավում, քանի որ անմիջական կապ ունի իր գրական ստեղծագործությունների հետ։ «Այն, ինչը հայտնի է, կնոջ հետաքրքիր պատմություն է, որը նրան պատճառել է տանջանքների հասցրած ծայրահեղ հուսահատության, այն կնոջ, որը վերադարձել է, որպեսզի դառնա քսաներորդ դարի ամենասիրելի պատմողներից մեկը»[73]։ «Անավարտ Դիմանկար» կիսահաղորդչային վեպում, որը հրապարակվել է 1934 թվականին Մերի Վեստմակոթ (անգլ.՝ Mary Westmacott) կեղծանունով, Քրիստին նկարագրել է իր անհետացման պատմությանը նման շատ իրադարձություններ։

 
«Ագաթա» ֆիլմում Ագաթա Քրիստիի դերակատար Վաննեսա Ռեդգրեյֆ

Գրականագետների կարծիքով Քրիստիի՝ բարձր արձագանքի արժանացած ամուսնալուծությունից հետո կյանքի մի քանի տարվա գեղարվեստական նկարագիրը արտացոլում է իրական հանգամանքները[74]։ Դրանում նա «վերստեղծում է սեփական դիմանկարը, հնարավոր է՝ փորձելով հասկանալ ինքն իրեն և սեփական արարքները»[75]։ Մալովանը, ծանոթանալով նրա «Ինքնակենսագրությանը», գրել է, որ «Սելիայի գլխավոր հերոսուհու կերպարը այդքան էլ Ագաթայի ամենաճիշտ դիմանկարը չէ»[39]։ Ենթադրվում է, որ գրողի որոշ փաստեր և փորձառություններ[76], որոնք կապված են այդ իրադարձությունների հետ, արտացոլվել են նրա «Այբուբենի սպանությունները» վեպում (1936)։ Հետազոտողները նաև նմանություններ են տեսնում Ագաթայի կյանքի վերապրած կոլիզիաների և նրա «Հինգ խոզ» վեպի (1942) հետ, որտեղ ցուցադրվում են կնոջ տառապանքները՝ կապված ամուսնու դավաճանության հետ կապված[75][1]։ Գրքի սյուժեի համաձայն՝ Էրկյուլ Պուարոյին դիմում է երիտասարդ կինը՝ Կառլա Լեմարշանը, որի մայրը տասնվեց տարի առաջ դատապարտվել էր սեփական ամուսնուն՝ Կարլայի հորը սպանելու համար։ Մահվանից առաջ մայրը նամակ էր գրել Կարլաին, որում խոստովանել էր անմեղությունը. աղջիկը պնդում էր, որ մայրը երբեք չէր ստի իրեն, որպեսզի քողարկի անհրապույր ճշմարտությունը:[75][20] Բացի այդ, նշվում է, որ քանի որ վեպը գրվել և հրատարակվել է 1942 թվականին, ապա տասնվեցամյա ժամանակավոր հղումը կարող է մատնանշել 1926 թվականը[77], երբ տեղի է ունեցել գրողի սենսացիոն անհետացումը[78]։ Չնայած իրական իրավիճակի և վեպի սյուժեի անհամապատասխանությանը, որտեղ ամուսինը սիրում է կնոջը և չնայած բազմաթիվ դավաճանություններին[79], Ռիչարդ Քոլդերի հետազոտության արդյունքների համաձայն՝ Ագաթայի որոնումների հետ կապված հասարակական լայն ռեզոնանսում մեղավոր են ոստիկանության և մամուլի ոչ ադեկվատ գործողությունները։ Այս վարկածը գրքում արտացոլվում է ինչպես գերինտենդանտ Քենուորդի կողմից որոնման գործընթացի կազմակերպման, այնպես էլ լայն «հասարակական հնչեղության» տեսքով[80]։

Ըստ Քեյդի՝ հայտնաբերումից հետո Ագաթան թիրախ է դարձել տարբեր ծաղրանկարիչների, կոմիկների և հասարակ մարդկանց համար։ «Ուրախ կադետներ» համույթի մասնակիցները բեմադրել են «բակենբարդի պապիկը» հանրահայտ երգը՝ իր տարբերակում հեգնական ներկայացնելով գրողի կյանքի փաստերը[13].

 

Փարթամ է պապի բակենբարդը, նա ունի խիտ մորուք,
Ոչ մկրատ, ոչ ածելի, նրան չի դիպել երբևէ։
Տիկին Քրիստի, երբ դուք անհետացել եք, ինչն է պահել ձեզ այդժամ,
Պապիկի բակենբարդը և հաստ մորուքը նրա[81]։

 

Ծանոթագրություններ խմբագրել

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 1,7 ««Добродетельная жизнь» Агаты Кристи». Радио Свобода (ռուսերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ հունիսի 26-ին. Վերցված է 2020 թ․ հունիսի 23-ին.
  2. ↑ 2,0 2,1 «Королева детектива. К 120-летию Агаты Кристи». Радио Свобода. Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ հունիսի 29-ին. Վերցված է 2020 թ․ օգոստոսի 25-ին.
  3. ↑ Анджапаридзе, Георгий. «Тайны Агаты Кристи». detectivemethod.ru. Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ հունիսի 26-ին. Վերցված է 2020 թ․ օգոստոսի 25-ին.
  4. ↑ Киреева, Коваленко, 2015, էջ 1147
  5. ↑ Кейд, 2012, էջ 15—16
  6. ↑ 6,0 6,1 Алексеев, Алексей Королева медсестра // «Деньги» // Коммерсантъ. — 2020. — С. 67. Архивировано из первоисточника 30 Հոկտեմբերի 2020.
  7. ↑ Томпсон, 2010, էջ 192
  8. ↑ 8,0 8,1 Киреева, Коваленко, 2015, էջ 1148
  9. ↑ Кристи, 2003, էջ 340
  10. ↑ Кристи, 2003, էջ 376
  11. ↑ Томпсон, 2010, էջ 194
  12. ↑ Кристи, 2003, էջ 388—389
  13. ↑ 13,0 13,1 13,2 Бурганский, Гарий. «Любовь «королевы детектива»». Зеркало недели. Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ հուլիսի 25-ին. Վերցված է 2020 թ․ հուլիսի 25-ին.
  14. ↑ Кристи, 2003, էջ 389—390
  15. ↑ Кристи, 2003, էջ 399
  16. ↑ Томпсон, 2010, էջ 199
  17. ↑ Кристи, 2003, էջ 407
  18. ↑ Морган, 2002, էջ 135
  19. ↑ Томпсон, 2010, էջ 229
  20. ↑ 20,00 20,01 20,02 20,03 20,04 20,05 20,06 20,07 20,08 20,09 20,10 20,11 20,12 20,13 20,14 20,15 20,16 20,17 Кейд, Джарет Тайна Агаты Кристи // Зеркало недели. — 1999. — В. 11. Архивировано из первоисточника 28 Հունիսի 2020.
  21. ↑ Томпсон, 2010, էջ 228
  22. ↑ Хэк, 2011
  23. ↑ Бурганский, Гарий (1996 թ․ մայիսի 6). «Любовь «Королевы детектива»». Зеркало недели. Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ հուլիսի 25-ին. Վերցված է 2020 թ․ հուլիսի 26-ին.
  24. ↑ Томпсон, 2010, էջ 217
  25. ↑ Кристи, 2003, էջ 431
  26. ↑ Морган, 2002, էջ 131
  27. ↑ 27,0 27,1 Томпсон, 2010, էջ 235
  28. ↑ Mrs. Christie found in a Yorkshire SPA(անգլ.) // The New York Times (archives). — London: The New York Times Company, 15 December 1926. Архивировано из первоисточника 13 Նոյեմբերի 2013.
  29. ↑ Морган, 2002, էջ 133
  30. ↑ Томпсон, 2010, էջ 237—238
  31. ↑ Морган, 2002, էջ 136
  32. ↑ Mrs. Christie found in a Yorkshire SPA(անգլ.) // The New York Times (archives). — London: The New York Times Company, 15 December 1926.
  33. ↑ Холмс, 2013, էջ 138
  34. ↑ 34,0 34,1 Холмс, 2013, էջ 136
  35. ↑ Морган, 2002, էջ 136—137
  36. ↑ 36,0 36,1 Морган, 2002, էջ 140
  37. ↑ 37,0 37,1 Морган, 2002, էջ 138
  38. ↑ 38,0 38,1 Морган, 2002, էջ 143
  39. ↑ 39,0 39,1 Владимирович, Алек Убийство по буквам. — 2018. — 161 с. — (Загадки Агаты Кристи). — ISBN 978-5-4493-92169
  40. ↑ Морган, 2002, էջ 137
  41. ↑ Fraser, Anotonia (1985 թ․ հունիսի 23). «Who Created Roger Ackroyd?». The New York Times. 0362-4331. Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ հուլիսի 16-ին. Վերցված է 2020 թ․ հուլիսի 16-ին.
  42. ↑ Морган, 2002, էջ 138—141
  43. ↑ Томпсон, 2010, էջ 284—285
  44. ↑ Морган, 2002, էջ 143—144
  45. ↑ Морган, 2002, էջ 144
  46. ↑ Морган, 2002, էջ 145—146
  47. ↑ 47,0 47,1 Томпсон, 2010, էջ 292
  48. ↑ 48,0 48,1 48,2 Морган, 2002, էջ 145
  49. ↑ 49,0 49,1 Кейд, 2012, էջ 5
  50. ↑ Морган, 2002, էջ 150
  51. ↑ 51,0 51,1 Морган, 2002, էջ 151
  52. ↑ 52,0 52,1 52,2 Морган, 2002, էջ 147
  53. ↑ 53,0 53,1 Томпсон, 2010, էջ 302
  54. ↑ Морган, 2002, էջ 148
  55. ↑ Морган, 2002, էջ 160
  56. ↑ Robert Hilferty Интервью Эндрю Нормана: Исчезновение Агаты Кристи объясняются в новой книге = Agatha Christie's Strange Disappearance Explained in New Book // Bloomberg. — 28 ноября 2006 года.
  57. ↑ Морган, 2002, էջ 159
  58. ↑ 58,0 58,1 Морган, 2002, էջ 156
  59. ↑ Морган, 2002, էջ 125
  60. ↑ Морган, 2002, էջ 154
  61. ↑ Томпсон, 2010, էջ 313
  62. ↑ Томпсон, 2010, էջ 310—312
  63. ↑ Томпсон, 2010, էջ 315
  64. ↑ Бегбедер, 2006
  65. ↑ Кристи, 2003, էջ 430
  66. ↑ Кристи, 2003, էջ 430—431
  67. ↑ Кейд, 2012, էջ 6
  68. ↑ Кристи, 2003, էջ 506
  69. ↑ Кристи, 2003, էջ 429
  70. ↑ Cade, Jared Agatha Christie and the Eleven Missing Days. — London: Peter Owen, 1998. — 224 p. — ISBN 978-0720610550
  71. ↑ Холмс, 2013, էջ 176
  72. ↑ Кейд, 2012, էջ 14
  73. ↑ Westmacott, Mary. Unfinished Portrait. — London: William Collins & Sons, 1934. — 320 p.
  74. ↑ Кейд, 2012, էջ 8—9
  75. ↑ 75,0 75,1 75,2 Титов, 2000, էջ 682—683
  76. ↑ Томпсон, 2010, էջ 307—308
  77. ↑ «BBC — Press Office. Network TV Programme Information Week 21 Saturday 17 May 2008». www.bbc.co.uk (անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2021 թ․ մայիսի 6-ին. Վերցված է 2020 թ․ սեպտեմբերի 20-ին.
  78. ↑ Холмс, 2013, էջ 246
  79. ↑ Tynan, 1979, էջ 14—15
  80. ↑ Холмс, 2013, էջ 132
  81. ↑ Кейд, 2012, էջ 10

Գրականություն խմբագրել

  • Бегбедер, Фредерик. № 49. Агата Кристи «Убийство Роджера Экройда» (1926) // Лучшие книги ХХ века. — М.: Флюид ФриФлай, 2006. — 192 с. — ISBN 5-98358-064-7
  • Джаред, Кейд. Агата Кристи. 11 дней отсутствия. — М.: Рипол Классик, 2012. — 320 с. — ISBN 978-5-386-04081-9
  • Киреева Н. В., Коваленко И. А Путь Агаты Кристи к успеху: социокультурные, биографические и жанровые аспекты // Известия Самарского научного центра Российской академии наук. — 2015. — Т. 17. — № 1 (5). — С. 1147—1151.
  • Кристи, Агата Автобиография // Собрание сочинений / Пер. с англ., сост. А. Титов. — М.: Артикул-принт, 2003. — Т. 27. Книга 1. — С. 656. — ISBN 5-93776-029-8
  • Морган, Джанет Жизнь Дамы Агаты: Биография // Агата Кристи. Собрание сочинений. — М.: Артикул-принт, 2002. — Т. 27. Книга 2. — 576 с. — ISBN 5-93776-026-3
  • Титов А. Агата Кристи. Библиографическая справка // Собрание сочинений / Сост. А. Титов. — М.: Артикул-принт, 2000. — Т. 22. — С. 682—683. — 686 с. — ISBN 5-93776-002-6
  • Томпсон, Лора Агата Кристи: Английская тайна. — М.: АСТ, Астрель, Полиграфиздат, 2010. — 608 с. — ISBN 978-5-17-064397-4
  • Холмс, Доротея. Агата Кристи. Она написала убийство. — М.: Алгоритм, 2013. — 304 с. — (Женщина, покорившая мир). — ISBN 978-5-4438-0477-4
  • Хэк, Ричард. Глава четвёртая. Сочинительница детективов // Герцогиня смерти / Пер. с англ. М. Макарова. — М.: КоЛибри, 2011. — 464 с. — ISBN 978-5-389-01898-3
  • Tynan, Kathleen Agatha. — New York: Ballantine Books, 1979. — 247 p. — ISBN 978-0345275868

Արտաքին հղումներ խմբագրել

Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Ագաթա_Քրիստիի_անհետացում&oldid=9566958» էջից