«Գաբրիել Այվազյան»–ի խմբագրումների տարբերություն

'''Գաբրիել Գևորգի Այվազյան''' ({{lang-ru|Гаврии́л Константи́нович Айвазо́вский}} Գավրիիլ Կոստանդինի Այվազովսկի, 10.5.1812, [[Թեոդոսիա]] – 8.4.1880, [[Թիֆլիս]]), եկեղեցական և հասարակական գործիչ, բանասեր-պատմաբան, մանկավարժ, թարգմանիչ։ [[Մխիթարյան միաբանություն|Մխիթարյան միաբանության]] անդամ (1830), վարդապետ (1834), եպիսկոպոս (1867), արքեպիսկոպոս (1871)։ Ծովանկարիչ [[Հովհաննես Այվազովսկի|Հ. Այվազովսկու]] եղբայրը։

=== Գործունեությունը ===

Նախնական կրթությունը ստացել է Թեոդոսիայի հայկական ծխական դպրոցում, ապա՝ Ղարասուբազարի հայ կաթոլիկական դպրատանը։ 1826-ին ուղարկվել է [[Սուրբ Ղազար կղզի|Ս. Ղազար]] ([[Վենետիկ]]), ուսանել մխիթարյանների մոտ։ 1830-ից վարել է միաբանության ընդհանուր քարտուղարի պաշտոնը։ 1842–48-ին դասավանդել է Վենետիկի[[Վենետիկ]]ի [[Մուրադյան վարժարան|Մուրատ-Ռափայելյան]] վարժարանում։ 1843-ին հիմնադրել և մինչև 1848-ը խմբագրել է առաջին հայագիտական հանդեսը՝ Բազմավեպը։«[[Բազմավեպ]]ը»։ 1848–56-ին՝ Փարիզի[[Փարիզ]]ի Մուրադյան վարժարանի տնօրեն, հայոց լեզվի և պատմության ուսուցիչ։ Գժտվելով մխիթարյանների հետ՝ 1856-ին նորից դարձել է դեպի [[Հայ առաքելական եկեղեցի]], Փարիզում Ս.Սարգիս Թեոդորյան և [[Ամբրոսիոս Գալֆայան |Ա. Գալֆայան]] վարդապետների հետ հիմնադրել ու ղեկավարել [[Հայկազյան վարժարանըվարժարան]]ը, 1856–58-ին խմբագրել և հրատարակել «Մասյաց աղավնի» հանդեսը։ 1858-ին վերադարձել է [[Ռուսաստան]], նշանակվել [[Նոր ՆախիջևանիՆախիջևան]]ի և Բեսարաբիայի թեմի առաջնորդ, թեմական կենտրոնը Քիշնևից[[Քիշնև]]ից տեղափոխել Թեոդոսիա՝ ռուսահայ համայնքների և արևմտահայերի հետ շփումներն առավել դյուրացնելու անհրաժեշտությամբ։ 1858-ին ռուսական կառավարության բարոյական և նյութական աջակցությամբ և մեծահարուստ Հ. Խալիբյանի միջոցներով Թեոդոսիայում հիմնադրել է [[Խալիբյան վարժարանըվարժարան]]ը (որի տեսուչն էր 1858–65-ին), այստեղ էլ շարունակել է հրատարակել (մինչև 1865-ը) «Մասյաց աղավնին։աղավնին»։ [[Գևորգ Դ Կոստանդնուպոլսեցի]] կաթողիկոսի հրավերով Այվազյանը կարգվել է [[Գևորգյան ճեմարանիճեմարան]]ի տեսուչ (1874–76) և [[Վիրահայոց թեմիթեմ]]ի առաջնորդ (1876–80)։

Պատմաբանասիրական և թարգմանական բնույթի աշխատություններից բացի հեղինակել է կրոնաբարոյական գործեր՝ «Պատմութիւն վարուց տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի» (1854), «Միջակ վարդապետարան ուղղափառ հաւատոյ Հայաստանեայց եկեղեցւոյ» (1858), «Դասագիրք քրիստոնէական վարդապետութեան ըստ ուղղափառ հավատոյ Հայաստանեայց» (1875), «Նիկոլ Եպիսկոպոս և Պատմութիւն դարձին հայկազանց Լեհաստանի ի կաթոլիկութիւն» (1877) ևն։

Այվազյանի հոգևոր-եկեղեցական գործունեությունը բնորոշվել է հասհասարակական-ազգային աշխարհիկ խնդիրների լայն ընդգրկմամբ։ 1856-ից ի վեր պայքարել է կաթոլիկության դեմ, այն համարել վնասաբեր հայ ազգի և եկեղեցու համար։ Ա-ուԱյվազյանի հասարակական, մանկավարժական և գրական գործունեության նպատակն էր ժողովրդին ազգային ոգով կրթելը, նրան ազգային եկեղեցու շուրջը համախմբելով՝ հայ մշակույթի զարգացմանը սատարելը։ Ըստ Այվազյանի՝ հոգևորականության կարևորագույն պարտականությունը ժողովրդին լուսավորելն է, իսկ ազգապահպանության ամենահզոր լծակը ազգային դավանանքն է, Հայ եկեղեցու ինքնուրույնությունը։

Ա-ուԱյվազյանի ազգազգային-եկեղեցական և մշակութմշակութա-կրթական գործունեությունը, ինչպես նաև ռուսական կողմնորոշումը առաջ են բերել հայ որոշ խմբավորումների ներկայացուցիչների բացասական վերաբերմունքը. առիթը դեռևս Լազարյանների՝[[Լազարյաններ]]ի՝ կաթողիկոսության համար Այվազյանի թեկնածությունն առաջադրելու մտադրությունն էր։ Վեճերը սաստկացել են Նոր Նախիջևանի և Բեսարաբիայի թեմի եկեղեցական գումարները ուսումնական նպատակներով օգտագործելու, Հ. Խալիբյանին պաշտպանելու և աշխարհիկ գործերով զբաղվելու պատճառով։ Դրանք ի վերջո դադարել են թեմակալի աթոռից Այվազյանի հեռանալով (1867) և Խալիբյան ուսումնարանի փակվելով (1871)։