«Գարդման (գավառ)»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
No edit summary |
|||
Տող 1.
{{այլ|Գարդման (այլ կիրառումներ)}}
[[Պատկեր:Gardman Utiq page268-2197px-Հայկական Սովետական Հանրագիտարան (Soviet Armenian Encyclopedia) 12 copy 6.jpg|մինի|Գարդման գավառը Ուտիքի կազմում]]
'''Գարդման''' ('''Գարդմանք'''), [[Մեծ Հայք]]ի [[Ուտիք]] նահանգի 8 գավառներից մեկը։ Գավառի տիրույթները տարածվում էին [[Շամխոր (գետ)|Շամխոր գետի]] ավազանի և նրա հարակից տարածքների վրա<ref name="Հակոբյան" />։
Գտնվում է [[Հյուսիսային Արցախ]]ի և [[Տավուշի մարզ|Տավուշի]] միջև, Ադրբեջանի [[Մուսավաթական Ադրբեջան|կազմավորումից]] ի վեր ամբողջությամբ ընդգրկված է դրա կազմում։
== Անվանում ==
Գավառը հիշատակվում է նաև ''Գարդմանք'' կամ ''Գարդմանաձոր'' անուններով<ref name="Հակոբյան" />։ Զարգացած միջնադարում հայտնի էր [[Գարդմանի իշխանություն]]ը։
== Աշխարհագրություն ==
Համաձայն [[Թադևոս Հակոբյան]]ի, այս գավառը տարածվում էր [[Շամքոր գետ]]ի վերին հոսանքի շրջանում<ref name="Հակոբյան">{{Գիրք։Հակոբյան։Հայաստանի պատմական աշխարհագրություն|243-244}}</ref>։ Գավառի մեծ մասը լեռնային է և անտառապատ<ref name="Հակոբյան" />։ Երբեմն որոշ հեղինակներ Գարդմանք գավառը սխալմամբ վերագրում էին [[Արցախ նահանգ]]ին<ref name="Հակոբյան" />։
Գարդմանի տարածքը այժմ բաժանվում է երկու շրջանի՝ [[Գետաբեկի շրջան|Գետաբեկի]] (առավել լեռնային հատվածը, որով սահմանակցում է Հայաստանի Հանրապետությանը) և [[Շամքորի շրջան|Շամքորի]] (դաշտային հատվածը, որը հասնում է մինչև Կուր գետ)։
== Բնակչություն ==▼
== Տնտեսություն ==▼
Գարդմանը [[Շակաշեն]]ի ([[Գյոյգյոլի շրջան]]ի դաշտային հատված), [[Տուչքատակ]]ի ([[Թովուզի շրջան |Թովուզի շրջան]] և [[Շամշադինի շրջան|Շամշադին]]) և [[Աղվե]]ի ([[Ղազախի շրջան|Ղազախի]] և [[Իջևանի շրջան]]) հետ միասին կազմել է Ուտիքի հայաբնակ հատվածը։ 18-րդ դարի կեսին [[Գանձակի խանություն|Գանձակի խանության]] հիմնումից հետո հայերն աստիճանաբար հեռանում են ոչ միայն վերոհիշյալ գավառների դաշտային հատվածներից, այլև երբեմն լեռնային հատվածներից։ 1770-ական թվականներին ամբողջությամբ հայափաթվում է Գետաբեկի շրջանը, և միայն [[Գերմանացիներն Ադրբեջանում|գերմանացիների]] վերաբնակեցումից ու տեղում լեռնային արդյունաբերության հիմնադրումից հետո՝ մեկ դար անց, որոշակի հայ բնակչություն է հաստատվում միայն մեկ բնակավայրում՝ [[Գետաբեկ]]ում։ Ինչ վերաբերում է Շամխորի շրջանին, ապա այնտեղ 20-րդ դարի սկզբին գոյություն ուներ միայն վեց խոշոր գյուղ՝ [[Բադա (Շամքոր)|Բադա]] (1672), [[Բարսում (Շամքորի շրջան)|Բարսում]] (1343), [[Գառնակեր (գյուղ)|Գառնակեր]] (1313), [[Նուկզար]] (790) [[Չարդախլու]] (1422) և [[Ջագիր (Ելիզավետպոլի գավառ)|Ջագիր]] (932)։ Որոշակի հայ բնակչություն կար նաև Աննենդֆելդում (Շամքոր)։ Գարդմանում, բացի մի քանի տասնյակ թյուրքալեզու գյուղերից, եղել են նաև մի քանի ռուսական, այդ թվում՝ մեկ ուղղափառ բնակիչներ ունեցող գյուղ, ինչպես նաև մեկ այլ գերմանական ավան՝ [[Գեորգսֆելդ]]ը, և մեկ վրացական գյուղ։
Գարդմանում է գտնվում մի հայտնի պղնձահանք, որն գտնվում է այժմյա [[Գետաբեկ]] քաղաքի տեղը։ Այս պղնձահանքերի շահագործումն ունի հնագույն պատմություն- բայց նրա մասին հիշատակությունները հաճախակի են դառնում միայն [[10-րդ դար|10]]-[[13-րդ դար]]երում<ref name="Հակոբյան" />։▼
▲== Բնակչություն ==
Գարդման գավառում է եղել համանուն ավանը, որի ավերակները գտնվում են այժմյան [[Գրթմանիկ]]ում ([[Շամքոր գետ]]ի աջակողմյան վտակներից մեկի վրա)<ref name="Հակոբյան" />։
== Ճարտարապետություն ==
Գարդման գավառի նշանավոր վայրերից է հայ մատենագիրների կողմից հիշատակված [[Գետաբակք բերդ]]ը<ref name="Հակոբյան" />
▲== Տնտեսություն ==
▲Գարդմանում է գտնվում մի հայտնի պղնձահանք, որն գտնվում է այժմյա [[Գետաբեկ]] քաղաքի տեղը։ Այս պղնձահանքերի շահագործումն ունի հնագույն պատմություն- բայց նրա մասին հիշատակությունները հաճախակի են դառնում միայն [[10-րդ դար|10]]-[[13-րդ դար]]երում<ref name="Հակոբյան" />։
== Տես նաև ==
* [[Հյուսիսային Արցախ]]
* [[Դաշտային Ղարաբաղ]]
== Ծանոթագրություններ ==
Տող 31 ⟶ 34՝
[[Կատեգորիա:Գարդմանք գավառ]]
| |||