«Սելջուկներ»–ի խմբագրումների տարբերություն

'''Սելջուկներ''' ({{lang-tr|Selçuklular}}, {{lang-tk|Seljuklar}}, {{lang-fa|سلجوقیان}} Saljuqiyân, {{lang-ar|والسلاجقة}}), իսլամացած [[օղուզներ]]ի<ref name="БРЭ">{{cite web|url=https://bigenc.ru/world_history/text/3546676|title=СЕЛЬДЖУ́КИ|author=Т. К. Кораев|website=[[Ռուսական մեծ հանրագիտարան]]}}</ref> ([[թուրքոմաններ]]<ref>{{Cite web|url=http://bse.uaio.ru/BSE/2301.htm|title=Сельджуки|author=И. П. Петрушевский.|website=Ռուսական մեծ հանրագիտարան|date=1969—1978|publisher=Советская энциклопедия|quote=Սելջուկները օղուզ թուրքերի մի ճյուղ են (թուրքմեններ, սկզբում ապրել են Սիրդարիայում), որը կոչվում է նրանց առաջնորդ Սելջուկի անունով (10 - 11-րդ դարի սկիզբ), ինչպես նաև նրանց ստեղծած մահմեդական Սելջուկների հարստության անուններից մեկը:մեկը։}}</ref>, [[միջնադար]]յան օղուզների միավորում<ref>{{Cite web|url=https://archive.nyu.edu/handle/2451/40010|title=Краткий очерк истории Туркменистана (до присоединения к России)|author=А.А.Росляков|date=1956|location=Ашхабад, Туркменская ССР|publisher=Туркменгосиздат|quote=11-րդ դարում սելջուկներին հաճախ անվանում էին նաև թուրքմեններ։}}</ref><ref>[[Լև Գումիլյով]] «Восток в средние века» (Глава III. Азия и Северная Африка в Х-ХIII вв. «[http://gumilevica.kulichki.net/HE2/he2307.htm Сельджукское завоевание и государства Сельджукидов]»): «''Նրանք գլխավորում էին ցեղերի մի հոծ խումբ, որը հետագայում հայտնի դարձավ որպես սելջուկներ։ Հիմնականում օղուզներից և թուրքմեններից կազմված այս միավորումն իր անունը ստացել է իր առաջնորդ Սելջուկ իբն Թուգակի անունից''։»</ref><ref>{{Cite web|url=https://books.google.tm/books/about/%D0%95%D1%82%D0%BD%D0%B8%D1%87%D0%B5%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%8F_%D0%A1%D0%B5.html?id=8JTfAAAAMAAJ&redir_esc=y|title=Этническая история северо-западной Туркмении в средние века|author=С.П.Поляков|date=1973|location=Москва|publisher=Издательство Московского Университета|quote=Սելջուկներ - քաղաքական միջնադարյան թուրքմենական միավորման անվանումը}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://books.google.tm/books/about/%D0%AD%D1%82%D0%BD%D0%BE%D0%B3%D0%B5%D0%BD%D0%B5%D0%B7_%D1%82%D1%83%D1%80%D0%BE%D0%BA.html?id=TrobAAAAMAAJ&redir_esc=y|title=Этногенез турок (происхождение и основные этапы этнической истории)|author=Д.Е.Еремеев|date=1971|publisher=Наука (Главная редакция восточной литературы)|quote=Սելջուկների կողմից Փոքր Ասիայի գրավումից հետո, որոնց մեծ մասը թուրքմեններ էին, այս էթնոնիմը երկար ժամանակ դարձավ Անատոլիայի թյուրքական ցեղերի անվանումը շատ պատմական աղբյուրներում:աղբյուրներում։}}</ref>) մի ճյուղ, որն ի սկզբանե բնակվում էր [[Սիրդարյա (գետ)|Սիրդարյայի]] շրջանում<ref name="БРЭ" />։

Անունը ստացել է իր ցեղի գլխավոր առաջնորդ [[Սելջուկ]]ից, ով, ըստ լեգենդի, 955 թվականին բնակություն է հաստատել ժամանակակից [[Ղազախստան]]ի տարածքում, [[Սիրդարյա]]յի ափին գտնվող [[Ջենդ]]ում. նրա թոռներն էին նվաճողներ [[Տուղրիլ բեկ]]ը և [[Չաղրի բեկ]]ը։ Սելջուկների ինքնակալ [[սուլթան]]ներ էին [[Տուղրիլ բեկ]]ը (1035, 1058-1063), Չաղրի բեկի որդի [[Ալփ-Արսլան]]ը (1063-1072), [[Մելիք շահ I]]-ը (1072-1092), [[Ահմադ Սանջար|սուլթան Սանջարը]] (1118-1157):։

}} — «Դրանից հետո բազմաթիվ իլեր՝ Սելջուկ-Բեյի գլխավորությամբ, [ծագումով] օղուզական իլի թագավորող ուրուգ քընըքից...»</ref>:։ Նրանց հետ համաձայն է խորհրդային և ռուս հայտնի պատմաբան և արևելագետ, ակադեմիկոս Վասիլի Բարտոլդը<ref name=":2">{{книга

[[Գուստավ Վեյլ]]ը կարծում էր, որ Սելջուկների հարստության հիմնադիրը սկզբում ծառայության մեջ է եղել Բեյգու անունով «ղրղզ» տիրակալի մոտ<ref>''Weil G.'' Geschichte der islamischen Volker von Muhammed bis zu Zeit des Sultan Selim. — Stuttgart, 1866. — P. 266.</ref>։ Նմանատիպ տեսակետին կողմնակից է Կարլ Բրոքելմանը, ով սելջուկներին համարում է «ղրղզական» տափաստաններից դուրս եկած<ref>''Brockelmann C.'' History of Islamic Peoples. — London, 1949. — P. 171.</ref><ref name=":0" /><ref name=":1" />:։

# [[Սելջուկյան սուլթանություն|Գլխավորը]]՝ [[Մելիք շահ I|Մելիք շահի]] ժառանգները, թագավորել են տերության կենտրոնում և արևելքում, բայց աստիճանաբար նրա տարածքը զիջել են [[աթաբեկ]]ներին:ներին։ Սուլթաններ՝ իր մոր՝ Թուրքան-խաթունի կողմից ղեկավարվող [[Մահմուդ իբն Մելիք-շահ|Մահմուդը]] (1092-1094), նրա եղբայր՝ Բերքյարուկը (1092-1104) և նրա որդի՝ Մելիք շահ II-ը (1105), երրորդ եղբայր՝ [[Մուհամմեդ I Տապար|Մուհամմեդ I-ը]] (1105-1118) և նրա զավակներ՝ [[Մահմուդ իբն Մուհամմեդ|Մահմուդ II-ը]] (1118—1131), Տուղրիլ II-ը (1131—1134) և Մասուդը (1134—1152), Մելիք շահ I-ի չորրորդ որդի՝ Ահմադ Սանջարը (1097, 1119-1157)․ ապա աթաբեկների կամքով նշանակված մի շարք սուլթաններ՝ Մելիք-շահ III-ը (1152-1153), Մուհամմեդ II-ը (1153-1160), Սոլեյման-շահը (1160), Արսլան իբն-Տուղրիլը (1160-1177), Տուղրիլ III իբն-Արսլանը (1177 -1194), գահընկեց արված Ելտկուզյանների կողմից, Խորասանում Սանջարի եղբորորդին՝ Մահմուդ իբն Մուհամեդը (1157-1162), գահընկեց արվել և կուրացվեց էմիր Մոայադի կողմից։

# [[Իկոնիայի սուլթանություն|Փոքրասիական]] (այլ կերպ՝ Իկոնիական)՝ Քուտալմիշի ([[Տուղրիլ բեկ]]ի եղբորորդի) և նրա որդի Սուլեյմանի (1081-1086) ժառանգները. [[Կիլիջ-Արսլան I]]ը (1092-1107), նրա որդին, ով կռվել է [[Ֆրիդրիխ I Շիկամորուս|Բարբարոսաայի]] հետ, Քութբադդին (1190), [[Քեյխոսրով Ա]] (1164—1211), զոհվել է [[Թեոդորոս Ա Լասկարիս]]ի հետ պատերազմում, նրան ժամանակավորապես վտարած Ռուքնեդդին Սուլեյման (մինչև 1204), Լասկարիսին և [[Տրապիզոնի կայսրություն|Տրապիզոնի կայսր]] [[Ալեքսիոս Ա Մեծ Կոմնենոս]]ին հաղթող [[Քեյքավուս I]] (1211-1219), Մելիք Աշրաֆի և Ալ-Կամիլի հակառակորդ Քեյղուբադ Ա (1219—1234), մոնղոլներին ենթարկված Քեյխոսրով Բ (1237-1244)։ Նրա թշնամական զավակները՝ մոնղոլներին ծառայող Քեյքավուս Բ-ին (մինչև 1262) և Կիլիջ-Արսլան Դ-ին (մինչև 1265), մոնղոլները հաստատել են մեկ միաժամանակ, մեկ փոփոխակի:փոփոխակի։ Կիլիջ-Արսլան Դ-ի որդին՝ Քեյխոսրով Գ-ն (1265-1284) սպանվում է [[Իլխանություն|իշխան]] Արղուն-խանի օրոք, իսկ Քեյքավուս Բ-ի որդին, վերջին Սելջուկյանը՝ Մասուդ Բ-ն, մահանում է աղքատության մեջ մոտավորապես 1309 թվականին։ Ըստ այլ տեղեկությունների, նրան տապալել է Ղազան խանը 1295 թվականին, իսկ 1297 թվականին [[Իկոնիայի սուլթանություն]]ը փոխանցվել է Ալաեդդին Քեյղուբադ Գ-ին, որի ճակատագիրն ամբողջովին անհայտ է։