'''Աղանդավորություն''' - ուսմունք կամ վարդապետություն համաշխարհային այս կամ այն կրոնում ([[քրիստոնեություն]], [[իսլամ]], [[բուդդիզմ]] և այլն), որ խոտորվում է պաշտոնական դավանությունից և հակադրվում նրան:նրան։ Աղանդավորության մեջ կրոնական կերպարանքով արտացոլվում են տարբեր սոցիալական խմբերի (գյուղացիական, արհեստավորական և այլն) սոցիալ-տնտեսական, քաղաքական և բարոյական շահերն ու ձգտումները:ձգտումները։ Ժամանակակից կրոնները, որպես աղանդներ, ծագել են նախկին կրոնական համակարգերից:համակարգերից։
Աղանդավորական շարժումը միջնադարում ուղեկցել է մասնավորապես [[քրիստոնեություն|քրիստոնեությանը]]:։ [[քրիստոնեություն|Քրիստոնեական]] աղանդավորական շարժումների սոցիալական հիմքը բնակչության պլեբեյական-գյուղացիական խավերն էին, որոնք պայքարում էին [[ֆեոդալիզմ|ֆեոդալական]] պետության ու իշխող եկեղեցու դեմ ([[պավլիկյաններ]], [[բոգոմիլներ]] և այլն) ինչպես նաև [[բյուրգերականություն|բյուրգերականությունը]] ([[կաթարներ]], [[ալբիգոյցիներ]], [[վալդեսականներ]]):։ VI-V դդ. Հայաստանում տարածում ստացան [[բորբորիտներ|բորբորիտների]] և [[մծնղեականներ|մծնղեականների]] աղանդավորական շարժումները իսկ VII դ. սկիզբ առավ [[պավլիկյաններ|պավլիկյան]] շարժումը, որը մի քանի դար շարունակ ահաբեկման մեջ պահեց եկեղեցուն ու պետությանը, հոգեվոր ու աշխարհիկ իշխանություններին:իշխանություններին։ IX-XI դդ. Հայաստանում տարածվել է [[թոնդրակեցիներ|թոնդրակեցիների]] հզոր շարժումը:շարժումը։ [[Ֆեոդալիզմ|Ֆեոդալիզմի]] քայքայման ու [[կապիտալիզմ|կապիտալիստական]] հարաբերությունների ձևավորման շրջանում առաջ եկավ [[կաթոլիցիզմ|կաթոլիկ եկեղեցու]] դեմ ուղղված աղանդավորական շարժումը, որը լայնորեն տարածվեց [[Եվրոպա|եվրոպական]] երկրներում, [[Հյուսիսային Ամերիկա|Հյուսիսային Ամերիկայում]] և [[Ռուսաստան|Ռուսաստանում]] ([[անաբապտիզմ]], [[մենոնիտներ]], [[քվակերներ]], [[ադվենտիստներ]] և այլն):։ [[Ռուսաստան|Ռուսաստանում]] աղանդավորական ղեկավարները հանդես եկան բանվորների ու գյուղացիների հեղափոխական ելույթների ու [[սոցիալիզմ|սոցիալիզմի]] գաղափարների դեմ:դեմ։ Նրանք թշնամաբար դիմավորեցին [[Հոկտեմբերյան հեղափոխություն|Հոկտեմբերյան հեղափոխությունը]] և քաղաքացիական պատերազմի ժամանակ պայքարում էին [[ԽՍՀՄ|սովետական]] իշխանության դեմ:դեմ։
