Վիքիպեդիա

«Աղնջաձոր»–ի խմբագրումների տարբերություն

Դիտել պատմությունը
← Նախորդ տարբՀաջորդ տարբ →
Content deleted Content added
ՎիզուալԵլատեքստ
չ 1989 թ. մարդահամարի տվյալների ավելացում
No edit summary
Տող 1.
{{Այլ կիրառումներ|Աղնջաձոր (այլ կիրառումներ)}}
{{Տեղեկաքարտ Բնակավայր
| կարգավիճակ = Գյուղգյուղ
| հայերեն անվանում = Աղնջաձոր
| բնօրինակ անվանում =
| ենթարկում =
| երկիր = Հայաստան
| պատկեր = Selimall.JPG
| պատկերի նկարագրում = Քարավանատուն Սելիմի
| զինանշան =
| զինանշանի լայնություն =
| զինանշանի նկարագրում =
| դրոշ =
| դրոշի լայնություն =
| դրոշի նկարագրում =
|lat_dir = N|lat_deg = 39 |lat_min = 54 |lat_sec = 08
|lon_dir = E|lon_deg = 45 |lon_min = 14 |lon_sec = 51
|CoordAddon =
|CoordScale =
|երկրի քարտեզի չափ = 300
| երկրամասի քարտեզի չափ =
| շրջանի քարտեզի չափ =
| երկրամասի տեսակ = Հայաստանի վարչական բաժանում{{!}}Մարզ
| երկրամաս = Վայոց ձորի մարզ
| երկրամասը աղյուսակում = Վայոց ձորի մարզ
| շրջանի տեսակ =
| շրջան =
| շրջանը աղյուսակում =
| համայնքի տեսակ =
| համայնք =
| համայնքը աղյուսակում =
| երկրի քարտեզ =
| երկրամասի քարտեզ =
| շրջանի քարտեզ =
| ներքին բաժանում =
| ղեկավարի պաշտոն = Համայնքի ղեկավար
| ղեկավար = Արթուր Ստեփանյան
| հիմնադրման թվական =
| տվյալ կարգավիճակում =
| առաջին հիշատակում =
| այլ անվանումներ = Տրունք, Դեզպանարտ
| տարածք = 32,25
| բարձրության տեսակ =
| կենտրոնի բարձրություն = 1610
| կլիմա =
| պաշտոնական լեզու = [[Հայերեն]]
| բնակչություն = 480<ref name="vayotsdzor" />
| մարդահամարի թվական = 2009
| խտություն =
| ագլոմերացիա =
| ազգային կազմ = [[Հայեր]]
| կրոնական կազմ = [[Հայ Առաքելական եկեղեցի]]
| էթնոհորոնիմ =
| ժամային գոտի = +4
| DST =
| հեռախոսային կոդ = +374281
| փոստային ինդեքս =
| փոստային ինդեքսներ =
| ավտոմոբիլային կոդ =
| իդենտիֆիկատորի տեսակ =
| թվային իդենտիֆիկատոր =
| Վիքիպահեստում =
| կայք =
}}
 
'''Աղնջաձոր''', գյուղ [[Հայաստան]]ի [[Վայոց ձորի մարզ]]ում<ref name="vayotsdzor">[http://www.armstat.am/file/article/marz_09_42.pdf Վայոց մարզի մարդահամար, 2008] {{ref-en}}</ref>, մարզկենտրոնից 23 կմ հյուսիս։ Եղեգնաձոր քաղաքից գտնվում է մոտ 17-18 կմ հյուսիս-արևմուտք, [[Երևան]]ից ունի 140 կմ հեռավորություն։
 
Մինչև Վարդենյաց լեռնանցքի տակով անցնող [[Մարտունի]]-[[Եղեգնաձոր]] միջպետական նշանակության ճանապարհի վերանորոգումը, գյուղը կտրված դիրք ուներ, իսկ այժմ գյուղի բնակչությունը մեծ ակնկալիքներ ունի գյուղի տարանցիկ լինելու փաստից։ Առավել ևս, որ արդեն [[Իրան]]-[[Վրաստան]] բեռնափոխադրումների մի մասն անցնում է այս [[ճանապարհ]]ով։ճանապարհով։
 
== Տեղադրություն ==
Տող 72 ⟶ 19՝
 
== Անվանում ==
Գյուղի պատմական անունը մոռացության է մատնվել։ Ավանդաբար վկայվել է, որ հնում կոչվել է Դրունք (Տրունք) և Դեզպանարտ։ 19-րդXIX դարի վավերագրերում հանդիպում է եկվոր թյուրքական ցեղերից ժառանգված օտարոտի՝ Աղքենդ կամ Ենգիջա անվանումով։ Այնուհետև կոչվել է Լեռնանցք, իսկ 1968 թվակական վերանվանվել՝ Աղնջաձոր։
 
== Կլիմա ==
Տող 78 ⟶ 25՝
 
== Պատմություն ==
Գյուղը հիշատակվում է նաև 13XIII-14 -րդXIV դարերում։ Նախկինում գյուղն ունեցել է Ենգիչա, Դրունք, Աղքյանդ, Լեռնանցք անվանումները, պայմանավորված իր տեղադիրքով, գտնվում է Սուլեմայի լեռնանցքից հարավ։ Գյուղը վերանվանվել է Աղնջաձոր 1968 թվականին։ Սա պատմականորեն եղել է Օրբելյանների կալվածքը և այս ժամանակահատվածը դիտվում է որպես [[Վայոց ձոր]]ի ամենածաղկուն շրջանը։
 
Տնտեսական կյանքին, առևտրի զարգացման համար մեծ նշանակություն ուներ [[ճանապարհ]]աշինությունըճանապարհաշինությունը, քանի որ երկրի տերերը մեծ շահ ունեին անց ու դարձ անող քարավաններից, բացի մաքսավարձից, նրանք օգտվում էին նաև առևտրից։ Այս տարածքով էին անցնում Դավրեժ-[[Պարտավ]] տարանցիկ ճանապարհը։ Ճանապարհի ապահովության, ուղևորների համար բարեկարգ օթևաններ, [[անասուն]]ներիանասունների համար կեր, գոմեր և այլ հարմարություններ ստեղծելու հարցով մտահոգվում էին կալվածատեր իշխանները։ 1332 թվականին Լիպարիտ Օրբելյանի որդին՝ Չեսար իշխանը կառուցել է [[ՍուլեմայիՕրբելյանների քարավանատունիջևանատուն|Սուլեմայի (Սելիմի) քարավանատունը]], որը գտնվում է համանուն [[Վարդենյաց լեռնանցք|համանուն լեռնանցքի]]ի ամենաբարձր հատվածի վրա։ Այն բաղկացած է սրբատաշ քարերով կառուցված երեք թաղակապ [[սենյակ]]ներից։սենյակներից։
 
Ժողովրդի մեջ էլ տարածված է մեկ այլ ավանդույթ, թե իբր Սմբատ Օրբելյանի [[որդիՍմբատ Օրբելյան]]նի որդին ձնաբքերի ժամանակ կորել է այդ լեռներում և նա, ի հիշատակ որդու, կառուցել է տվել քարավանատունը այլ ճամփորդների համար, այսինքն ձնաբքերի ժամանակ նրանք կհանգրվանեն այստեղ այնքան ժամանակ, մինչև եղանակը կլավանա և կշարունակեն ճանապարհը։
 
== Բնակչություն ==
Գյուղում պահպանված նյութական մշակույթի հուշարձանները վկայում են, որ բնակավայրը ծաղկուն և մարդաշատ է եղել զարգացած միջնադարում, մասնավորապես՝ Օրբելյան իշխանների տիրապետության ժամանակաշրջանում։ Հայաթափ է եղել [[Շահ Աբաաս]]ի կազմակերպած բռնագաղթի հետևանքով։ Բնակչությունը ներգաղթել է [[Ռուս-պարսկական պատերազմ (1826-1828)|ռուս-պարսկական պատերազմի]] տարիներին՝ 1829 թ.-ին, [[Խոյ (քաղաք)|Խոյ]], [[Սալմաստ]] գավառներից։ 1925-1927 թվականներին գյուղում հաստատվել են հարևան [[Քարագլուխ]] և [[Թառաթումբ]] գյուղերից փոխադրված հայերը։ Սեռային կազմում կանայք կազմում են 225, իսկ տղամարդիկ՝ 246։ Երեխաները` 0-15 տարեկան կազմում են 100, աշխատունակ տարիքի ներկայացուցիչները` 282, իսկ հետաշխատունակները՝ 89 մարդ։
Հայաթափ է եղել Շահ- Աբաասի կազմակերպած բռնագաղթի հետևանքով։
Բնակչությունը ներգաղթել է [[Ռուս-պարսկական պատերազմ (1826-1828)|ռուս-պարսկական պատերազմի]] տարիներին՝ 1829 թ.-ին, Խոյ, Սալմաստ գավառներից։
1925-1927 թվականներին գյուղում հաստատվել են հարևան [[Քարագլուխ]] և [[Թառաթումբ]] գյուղերից փոխադրված հայերը։
Սեռային կազմում կանայք կազմում են 225, իսկ տղամարդիկ՝ 246։ [[Երեխա]]ները` 0-15 տարեկան կազմում են 100, աշխատունակ տարիքի ներկայացուցիչները` 282, իսկ հետաշխատունակները՝ 89 մարդ։
 
Աղնջաձորի ազգաբնակչության փոփոխությունը<ref name=hay_gyux>{{cite web|url=http://www.cadastre.am/storage/files/pages/pg_907871769_HH_bnak._bar..pdf|title=Հայաստանի հանրապետության բնակավայրերի բառարան, էջ 112|date=|accessdate=2014 Հունիսի 4|archive-date=2014 թ․ սեպտեմբերի 12|archive-url=https://web.archive.org/web/20140912150541/http://www.cadastre.am/storage/files/pages/pg_907871769_HH_bnak._bar..pdf|dead-url=yes}}</ref>.
Տող 124 ⟶ 67՝
 
== Պատմամշակութային կառույցներ ==
Գյուղի մոտ է կառուցված Սուրբ Աստվածածին [[եկեղեցի]]նեկեղեցին, [[Սուլեմա]]յիՍուլեմայի բերդը, Աղնջաձորի քարավանատունը՝ կառուցված 1332 թ.-ին։
 
Աղնջաձորից 4 կմ հյուսիսում է գտնվում “Կապույտ” բերդի ավերակները, խաչքարեր (IX-XIV դարեր) և կամուրջներ (XIII-XV դարեր, XVIII-XIX դարեր)։
Տող 131 ⟶ 74՝
 
=== Եկեղեցատեղի ===
18XVIII-19- րդXIX դարերում գյուղում հաստատված մահմեդականները նախքան հեռանալը, հասցրել էին իսպառ անհետացնել երբեմնի եկեղեցին, և այժմ տեղացիները եկեղեցատեղին մատնանշում են ոչ թե տեղում պահպանված նյութական մշակույթի մնացորդների, այլ պարզապես ըստ ավանդված վկայությունների։ Այնտեղ, որտեղ տեղորոշվում է երբեմնի եկեղեցին, ներկայումս պահպանվել են միայն մի քանի տեղահան և կոտրատված խաչքարեր։
Այնտեղ, որտեղ տեղորոշվում է երբեմնի եկեղեցին, ներկայումս պահպանվել են միայն մի քանի տեղահան և կոտրատված խաչքարեր։
 
=== Յավար գյուղատեղի ===
Գտնվում է գյուղի կենտրոնից ուղիղ գծով 1,2 կմ հյուսիս- արևմուտք։ Տեղում հազիվ նշմարվող տնատեղերից զատէ պահպանվել են միջնադարյան գերեզմանոցի մնացորդները՝ 13XIII-16XVI դարերի. կանգուն կամ տեղահան, նաև բեկորված մի քանի խաչքարերով։▼
 
Գտնվում է գյուղի կենտրոնից ուղիղ գծով 1,2 կմ հյուսիս- արևմուտք։
▲Տեղում հազիվ նշմարվող տնատեղերից զատէ պահպանվել են միջնադարյան գերեզմանոցի մնացորդները՝ 13-16 դարերի. կանգուն կամ տեղահան, նաև բեկորված մի քանի խաչքարերով։
 
=== Իջևանատուն ===
Գտնվում է Աղնջաձորից 2,2 կմ հյուսիս։ Ունի միանավ հորինվածք, որի կիսաշրջանաձև թաղը ներքուստ պահում են 6 զույգ որմնասյուների վրա հենված թաղակիր կամարները։ Միակ մուտքը բացված է դեպի հարավ- արևմուտք նայող վաղուց ի վեր փլուզված ճակատից։ Կառուցված է համակ սրբատաշ բազալտ քարով։ Արտաքին չափերն են 23,3 × 10,6 մետր։ Աղոտ լուսավորությունն ապահովել են զույգ երդիկները։ Որմերի պահպանված հատվածները վիմագրեր չեն պարունակում, սակայն շինարարական առանձնահատկությունները հուշում են, որ իջևանատունը կառուցվել է 13-րդXIII դարի վերջին 14- րդXIV դարի սկզբին։▼
Գտնվում է Աղնջաձորից 2,2 կմ հյուսիս։
 
▲Ունի միանավ հորինվածք, որի կիսաշրջանաձև թաղը ներքուստ պահում են 6 զույգ որմնասյուների վրա հենված թաղակիր կամարները։ Միակ մուտքը բացված է դեպի հարավ- արևմուտք նայող վաղուց ի վեր փլուզված ճակատից։ Կառուցված է համակ սրբատաշ բազալտ քարով։ Արտաքին չափերն են 23,3 × 10,6 մետր։ Աղոտ լուսավորությունն ապահովել են զույգ երդիկները։ Որմերի պահպանված հատվածները վիմագրեր չեն պարունակում, սակայն շինարարական առանձնահատկությունները հուշում են, որ իջևանատունը կառուցվել է 13-րդ դարի վերջին 14- րդ դարի սկզբին։
=== Խաչքարերով գերեզմանոց ===
իջևանատնից ընդամենը 140 մետր հարավ- արևելք հարավարևմտահայաց բլրակողին տարածված միջնադարյան գերեզմանոցում առկա են շուրջ մեկ տասնյակի հասնող գեղաքանդակ, սակայն անարձանագիր խաչքարեր, որոնց ոճական և գեղարվեստական առանձնահատկությունները բնորոշ են 12XII-14- րդXIV դարերին։
 
=== Կապույտ բերդ ===
Այս անվամբ հայտնի ժայռազանգվածի վրա, որը գտնվում է գյուղից 3 կմ հյուսիս, համառձայն գյուղաբնակների վկայության, 1960-70- ական թվականներին նշմարվել են պարսպապատերի հիմնահատվածներ, որոնք անցած տասնամյակների ընթացքում շարունակաբար քայքայվելով, իսպառ անհետացել են։
 
=== Օրբելյանների իջևանատուն ===
{{հիմնական|Օրբելյանների իջևանատուն}}
Գտնվում է Աղնջաձորից ուղիղ գծով 5,4 կմ հյուսիս՝ Վարդենյաց լեռնանցքի հարավային կողմում՝ նրանից 380 մ հեռու և գրեթե 70 մ ցած։ Բաղկացած է միմյանց կից երկու կոռույցներից, որոնցից ավելի ընդարձակն ունի եռանավ բազիլիկ հորինվածք։ Վերջինիս երկլանջ ծածկի ներքո առնված տանիքը ներքուստ պահում են 7 զույգ սյուներին հանգչող թաղակիր կամարները։ Միակ մուտքը բացված է արևելյան ճակատից՝ նույն կողմից կցված միանավ սրահի մեջ, որի հարավային որմում էլ գտնվում է իջևանատան գլխավոր մուտքը՝ արաբերեն շինարարական արձանագրությամբ բարավորով հանդերձ։ Լուսամուտներ չկան, դրանց փոխարեն առկա են այդ խնդիրը կարգավորող 11 երդիկներ։ Վերջիններիցս 3-ը բացված են կենտրոնական, իսկ 4-ական՝ եզրային նավերի թաղերի մեջ, ընդ որում, առաջիններն ունեն ութանիստ բացվածք և հարդարված են ստալակտիտներով, իսկ երկրորդները պարզ քառանկյուն բացվածքներով են և չեն կրում հարդարանքի որևէ տարր։ Սրահի արևմտյան ծայրում առկա են ընդհանուր մակերեսից խուլ որմերով զատված երկու միանման սենյակներ։
Չափերով շատ ավելի սահմանափակ նախասրահի ծածկը ևս երկլանջ է, որը կենտրոնական մասում նույնպես մի երդիկ ունի։ Նախասրահի ներսում՝ արևելյան որմի՝ դեպի թաղ ձգվող կորության երկու շարք քարերի վրա, առկա է հայերեն շինարարական 12 տողանի արձանագրությունը, որը վկայում է իջևանատան 1332 թվական, Օրբելյան իշխանների նախաձեռնությամբ և ջանքերով կառուցված լինելու մասին։
Նախասրահի ներսում՝ արևելյան որմի՝ դեպի թաղ ձգվող կորության երկու շարք քարերի վրա, առկա է հայերեն շինարարական 12 տողանի արձանագրությունը, որը վկայում է իջևանատան 1332 թվական, Օրբելյան իշխանների նախաձեռնությամբ և ջանքերով կառուցված լինելու մասին։
 
== Հասարակական կառույցներ ==
Գյուղում գործում է միջնակարգ [[դպրոց]]։դպրոց։
 
== Տես նաև ==
* [[Աղնջաձորի պատմության և մշակույթի անշարժ հուշարձանների ցանկ (Վայոց ձորի մարզ)]]
 
== Արտաքին հղումներ ==▼
* {{GEOnet2|32FA881E75463774E0440003BA962ED3}}
* [http://world-gazetteer.com/wg.php?x=&men=gcis&lng=en&des=wg&geo=-17&srt=npan&col=abcdefghinoq&msz=1500&pt=c&va=x World Gazeteer: Armenia]{{Չաշխատող արտաքին հղում|bot=InternetArchiveBot }} &ndash; World-Gazetteer.com
* {{ArmenianCensus|226}}
* {{citation|last=Kiesling |first=Brady |title=Rediscovering Armenia: Guide |publisher=Matit Graphic Design Studio|location=[[Yerevan, Armenia]]|year=2005}}
* {{RediscoveringArmenia|125}}
 
== Ծանոթագրություններ ==
{{Ծանցանկ}}
▲== {{Արտաքին հղումներ ==}}
 
{{ՀՍՀ|հատոր=1|էջ=129}}
{{Վայոց ձորի մարզ}}
 
[[Կատեգորիա:Վայոց ձորի մարզի բնակավայրեր]]
[[Կատեգորիա:Վայոց ձորի մարզի գյուղեր]]
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/wiki/Աղնջաձոր» էջից