«Տյան Շան»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added
չ →‎Անվանում: կետադրական նշանը ծանոթագրությունից հետո oգտվելով ԱՎԲ
No edit summary
Տող 5.
}}
 
'''Տյան-Շան''' ({{չինարեն|天山山脈|天山山脉|Tiānshān shānmài}}, {{lang-ky|Ала-Тоо}}, {{lang-kk|Аспан-Тау/Тәңір шыңы/Тәңір тау}}, {{lang-uz|Tyan Shan}}, {{lang-mn|Тэнгэр-уул}}), լեռնաշղթա [[Կենտրոնական Ասիա]]յում։և Միջին Ասիայում, հյուսիսային լայնության 40°–45°-ի և արևելյան երկայնության 67°– 95°-ի միջև։ Լեռնաշղթան անցնում է [[Չինաստան]]ով, [[Պակիստան]]ով, [[Հնդկաստան]]ով, [[Ղազախստան]]ով, [[Ղրղզստան]]ով և [[Ուզբեկստան]]ով։ Արևմտյան մասը գտնվում է Ռուսաստանում, արևելյաբ մասը՝ Չինաստանի սահմաններում։ Ձգվում է 2450 կմ (այլ տվյալներով՝ 2500 կմ), 1200 կմ՝ Ռուսաստանում։ Ամենաբարձր գագաթներն են Հաղթանակի պիկը (7439 մ), Խան Տենգրին (6995 մ) ևն։ Ռուսաստանի սահմաններում առանձնացվում են հետևյալ լեռնագրական մարզերը․ Հյուսիսային յան-Շանը կազմված է Կետմեն (մի մասը գտնվում է Չինաստանում), Անդրիլիական Ալաթաու (Տալգար պիկ, 4973 մ), Կյունգյոյ Ալատոռ (4770 մ) և Կիրգիզական լեռնաշղթաներից (4855 մ), Արևմտյան յան-Շան, ընդգրկում է Տալասի Ալաթաու, Չատկալի (4503 մ), Պսկեմի, Ուգամի (4882 մ) լեռնաշղթաները և Կարաթաուն (2176 մ)։ Ֆերգանայի հովիտը շրջապատող լեռնաշղթաներն ու Ֆերգանայի լեռնաշղթայի հարավ–արևմտյան լանջերը երբեմն կոչվում են Հարավ–Արևմտյան յան-Շան։
 
Ներքին յան-Շան գտնվում է Կիրգիզական լեռնաշղթայից և Իսսիկ Կուլի գոգավորությունից հարավ։ Այստեղ առավել նշանավոր են Տերսկեյ Ալատոո, Բորկոլդոյ, Աթբաշի (մինչև 4500–5000 մ) և հարավում՝ Կոկշալթաու (Դանկովի պիկ, 5982 մ) լեռնաշղթաները։ յան-Շանում նկատելի է լայնական ուղղությամբ տարածվող լեռնաշղթաների 3 շերտ․ Տյան-Շանի լեռնաշղթաների շերտ, որը Ներքին յան-Շանի լեռնաշղթաներից (Մուսամիրթաու, Ջումգոլթաու, Տերսկեյ Ալատոո, Ջետիմ) բաժանվում է Սուսամիր և Իսսիկ Կուլ իջվածքներով։ Արևելյան Տյան-Շան բաղկացած է լեռնաշղթաների երկու շերտից, որոնք իրարից բաժանվում են լայնակի տարածվող հովիտներով ու գոգավորություններով։ Հիմնական լեռնաշղթաների բարձրությունը 4000–5000 մ է։ Հյուսիսային շերտի լեռնաշղթաներն են Բորոխորոն, Իրեն խաբիրգան, Բողդո Ուլան և Կարլըգտագը։ Հարագվային շերտը կարճ է, հիմնական լեռնաշղթաներն են․ Խալըկթաու, Բորոխոտան, Սարմին Ուլա, Կուրուկտաղ։ Աևելյան Տյան-Շանի ստորոտում են Տուրֆանի (մինչև –154 մ) և Խամիի իջվածքները։ Հարավային շերտի սահմաններում գտնվող միջլեռնային իջվածքում է Բագրաշկյոլ լիճը։ Երկրաբանական կառուցվածքն ու օգտակար հանածոները։ Տյան-Շանի լեռնաշըղթաները կազմված են պալեոզոյան և մինչպալեոզոյան ապարներից, իսկ միջլեռնային հովիտները (իջվածքները) լցված են կայնոզոյան և, մասամբ, մեզոզոյան նստվածքներով։ Նեոգեն-անթրոպոգենում ստեղծված ժամանակակից լեռնային համակարգի աշխարհագրական բաժանումը չի համընկնում պալեոզոյան ծալքավոր կառուցվածքի տեկտոնական
 
== Անվանում ==
Տող 13 ⟶ 15՝
{{ծանցանկ}}
{{Արտաքին հղումներ}}
{{ՀՍՀ|հատոր=12|էջ=22}}
 
[[Կատեգորիա:Չինաստանի լեռնաշղթաներ]]
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/wiki/Տյան_Շան» էջից