«Թռչուններ»–ի խմբագրումների տարբերություն

'''Թռչունները''' ({{lang-la|Aves}}) տաքարյուն կենդանիներ են։ Մարմնի ջերմաստիճանը բավականին բարձր է և կայուն։ Կարող է հասնել +40 - +46 °С: Ձմռանը թռչունների ջերմաստիճանն օդի ջերմաստիճանին կարող է գերազանցել 60-70°С-ով և կախված չէ միջավայրի ջերմաստիճանից։

Թռչունները հարմարվել են տարբեր [[էկոլոգիա]]կան պայմաններին։ Հայտնի է թռչունների ավելի քան 9 հազարհզ տեսակ, որոնք միավորվում են 3 հիմնական խմբերում՝ ողնուցավորներ (թռչողններ), անողնուցավորներ (վազողներ), լողացողներ կամ պինգվիններ։

<!-- Թռչնների շատ տեսակներ կանոնաորկանոնավոր երկարատև տեղաշարժեր են կատարում երկրի մի տարածաշրջանից մյուսը։ Մեծ թվով տեսակներ հարմարվել են քոչվոր ապրելակերպի, շարժվում է փոքր հեռաորուտյուններիհեռավորությունների վրա, իրենց արեալի շրջանում։ Թռչունները հասարակական կենդանիներ են, որոնք հաղորդակցվում են տեսողական ձայնային ազդանշանների միջոցով, և կատարում է մի շարք դեպքերում հասարակական գործողություններում։գործողություններ։ ՏեսասկներիՏեսակների մեծամասնության համար բնորոշ է մոնոգամիան։ Որպես կանոն ձվերը դնում են բնում և թխսում են մեկական կամ զույգերով։ Թռչունների մեծ մասը երկար ժամանակ խնամում են իրենց սերունդներին լույս աշխհար գալուց հետո։ Թռչունները բնակեցնում են երկրագնդի բոլոր Էկոհամակարգերըէկոհամակարգերը, ներառյալ Անտրակտիդայի ներքին մասերը։ Ըստ տվյալների միջազգային միության 2018 թվականի հունվարին գիտությանը հայտնի են ներկայումս ապրող թռչունների 10711 տեսակներ (0.55 ենթատեսակ), ինչպես նաև 185 տեսանտեսակ, որոնք անհետացել են պատմական ժամանակ։ Ռուսաստանի տարացքումտարածքում գրանցվել է 789 տեսակ, այդ թվում Nesting չեն ցուցադրվում, 7 անհետացման տեսակներ։ -->

Թռչունների [[մաշկ]]ը բարակ է, զուրկ է [[գեղձ]]երից, բացառությամբ պոչուկային գեղձը, որը լավ է զարգացած հատկապես ջրալող թռչունների մոտ։ Այդ գեղձի արտադրանքով թռչուններն օծում են իրենց փետուրները և չեն թրջվում։ Ծնոտները ձևափոխվել են եղջերավոր կտուցի, որ կազմված է վերնակտուցից և ենթակտուցից։ Կտուցի ձևը և մեծությունը տարբեր թռչունների մոտ տարբեր է և համապատասխանում է նրանց սնման առանձնահատկություններին։ Կտուցի միջոցով թռչունները կեր են հայթայթում, բույն կառուցում, պաշտպանվում են թշնամիներից։ Վերնակտուցի հիմքում գտնվում են քթանցքերը։ Թռչուններն [[ատամ]]ներ չունեն, որը թեթևանցնում է գլուխը և նպաստում է թռիչքին, բայց կան որոշ գիշատիչ տեսակներ որոնք իրենց վերնակտուցում ունեն մեկ ատամ, որը նրանց օգնում է սնունդը պատառոտել։ Գլխի կողքերին տեղավորված են խոշոր [[աչք]]երը։ Աչքերը, բացի վերին և ստորին կոպերից, ունեն նաև երրորդ կոպ՝ թարթող թաղանթ։ Գլխի վրա են գտնվում նաև լսողական անցքերը։ Թռչունների մարմինը ծածկված է փետուրներով, իսկ ոտքի ստորին մասը՝ կրնկաթաթը և մատները, զուրկ են փետուրներից, ծածկված են եղջերային թեփուկներով, մատների ծայրերն ունեն ճանկեր։

Ամենահայտնի թռչունը, որը ունակ է էվոլուցիայի, հանդիսանում է հարավամերիկյան գուախարոն։Թռչուններիգուախարոն։ Թռչունների մյուս խումբը, որը ունի նույն ունակությունըունակությունը՝ սալանգաները, որոնք ձվադրում են Հարավ-արևելյան Ասիայի, Բերնեոի և Շրի-լանկա կղզիների կախված ժայռերում և քարանձավներում։Շոշափելիքիքարանձավներում։ Շոշափելիքի օրգանները ցրված են ամբողջ մաշկային ծածկույթում և ներկայացված են հիմնականում երեք տիպի գոյություններով՝Գրանդրիի, մերկերի և հերբերի մարմնիկներ։Վերջինմարմնիկներ։ Վերջին ժամանակներում թռչունների մոտ հայտնաբերել են երկու միմյանցից անկախ մագնիտոռեցեպտորներ։

Անդիական կոնդորը պատկանում է ամենախոշոր թռչունների թվին, մարմնի քաշը հասնում է մինչև 11,4 կգ-ի, թևերի բացվածքը՝ 3,1մ։1 մ։ Հասուն թռչունների երկարությունը տատանվում է 117-135սմ135 սմ-ի սահմաններում։ Թափառող ալբատրոսը՝ (ջրխոթյան) հասնելով 117սմ117 սմ մարմնի երկարության, թևերի բացվածքը հասնում է մինչև 3,25մ։25

Թռչունների մաշկային ծածկույթները բարակ են և էլաստիկ։ Հյուսվածքային շերտում կան հարթ մկանների առատ փնջեր, որոնք ամրանում են եզրագծային փետուրներին և փոփոխում են իրենց դիրքը։ Թռչունների միայն մաշկային գեղձըհամարվումգեղձը համարվում է ճարպային գեղձը, որը գտնվում է պոչուկային ողի վրա։ Բացակայում է մեծ, չթռչող թռչունների մոտ, աղավնիների, թութակների և այլն։

Նա արտադրում է ճարպանման նյութ, որը թռչյուններըթռչունները կտուցով ճզմում են և քսում են փետուրներին (պատում են դրանով փետուրները, որըփետուրըորը փետուրը էլաստիկ է դարձնում)։

Այդ մասերը (հատվածները) բաժանվում են այդ մասերիմասերից, որոնց վրա փետուրներ չեն աճում՝ ապտերիա։

Եզրային փետուրները ծածկում են թռչունների ամբողջ մարմինը և ունեն լավ զարգացած խիտ առանցք, որի հիմքը խիտ ամուր բոննբունն է, որի հիմքը գտնվում է մաշկի մեջ գտնվող փետրային պարկում։

Որոնք կրում են կեռիկաձև քիստեր, որոնք շղթայակցվում են կեռիկներով հարևան քիստերին։ Փետուրի ամենաներքևի մասում հիմմնականում քիստերը համարվւմհամարվում են ավելի փափուկ և երկար, իսկ նրանց փոքրիկ քիստերը չունեն կեռիկներ, այդ հատվածը անվանում են աղվամազային փոտուր։փետուր։

Տեսակները, որոնք ապրում են ցածր ջերմային պայմաններում ունեն ավելի լավ զարգացածաղվափետուրներ։զարգացած աղվափետուրներ։

Փետուրների ընդհանուր թիվը խոշոր տեսակների մոտ ավելի շատ է, քան մանրերի մոտ։ Օրինակ կոլիբրներինը մոտավորապես 1000 փետուր է, իսկ մանր ճնճզուկներինըճնճղուկներինը 1500-2500, իսկ ճայերինը մինչև 6000, բադերինը՝ 25000: Փետուրների ընդհանուր թիվը, չափերը ու կառուցվածքի առանձնահատկությունը նման են մոտ խմբերի մոտ և կախված է էկոլոգիական մասնագիտացումից։ Փետուրների գունավորումը կարող է պայմանավորված լինել ինչպես պիգմենտնտներով, այնպեսել կառուցվածքային առանձնահատկուտյուններով։ Առավել տարածված են 2 տիպի պիգմենտներ՝ մելանինը և լիպոխրոմը։ Մելանինը ապահովվում է սև, շագանակագույն, կարմրագորշ և դեղին գույների տարբեր երանգները։ Լիպոխրոմները ապահովվում են ավելի վառ գույներ՝ կարմիր ըկարմիրը, կանաչը, դեղինը, կապույտը և այլն։ Սպիտակ գունավորումը առաջանում է պիգմենտի բացակայուտյանբացակայության պայմաններում փետուրի եղջրային օդով լցված բջիջների կողմից լույսի անդրադարձման շնորհիվ։ Կառուցվածքային (օպտիկական) գունավորումը լինում է երբներանգերփներանգ (փոխվում է տեսողության անկյունից կախված) և միատոն։ Այս դեպքում փետուրների եղջրային բջիջներում տեղի է ունենում նրբաշերտ ինտերֆերենցիա, ինչը գունավորմանը տալիս է մեծ պայծառություն։ Փետուրների գունավորումը կախված է նաև սեռից (սեռական դիմորֆիզմ), թռչնի տարիքից, տարվա եղանակից և սննդառությունից։ Փետրածածկի գործառությունները բազմազան են։ Այն ապահովվում է թռիչքը, առաջացնում հարթություններ, (թևերը, պոչը) և ստեղծում մարմնի շրջահոսելիություն։ Փետրածածկը պաշտպանում է մաշկը բազմաթիվ մեխանիկական վնասվածքներից։ Փետրածածկը մարմինը պաշտպանում է ջրի և ջերմության կորստից։

Թռչունների կմախքի կառուցվածքում հստակ երևում են հարմարվողական առանձնահատկությունները, որոնք կապված են թռիչքի հետ՝ որպես հիմնական տեղաշարժման միջոց, թռչունների կմաղքըկմախքը պարզեցված է և կառուցվակառուցված է թեթև ու ամուր ոսկորներից։ Որոշ ոսկորներ ունեն օդով լցված խոռոչներ, որոն կոչվում են պնևմատիկ և կապված են շնչառության օրգանների հետ։ Գանգի ոսկորները սերտաճած են միմյանց հետ ունեն կարաններ։ Ակնախոռոչները խոշոր են և միմյանցից բաժաված են ոսկրային միջնապատով։ Գանգը միանում է ողնաշարին ծոծորակային մկանի միջոցով, ստորին ծոտը ամրանոմ է գանգին քառակուսի ոսկորի միջոցով, որը կախիչի դեր է կատարում։ Գլխի առջևում գտնվում կտուցը, կազմված՝ վերկտուցից և ենթակտուցից։ ԱյնծածկվածԱյն ծածկված է եղջուրային պատյանով։

Թռչունների գանգի կարևոր առանձնահատկություններից է ենթակտուցի շարժունակությունը ուժեղացնում է կտցահարման ուժը և ավելացնում է հորանջման չափերը, իսկ շարժողական քիմքը օգնում է սննդագնդիկի հրմանը կերակրափող։ Կտուցի երկարությունն ու ձևը, շարժման բնույթը, բերանի խոռոչի չափերը տարբեր թռչունների մոտ տատանվում են լայն սահմաններում, ցոցադրելովցուցադրելով տեսակի սննդային մասնագիտացումը։

Ողնաշարը բաժանվում է ծոծրակային, կրծքային, գոտկային, սրբանային և պոչուկային բաժինների։ Ողնաշարի բոլոր բաժինների համար, բացի ծոծրակայինից բնութագրական է ողերի սերտաճումը։ Այդ առանձնահատկությամբ է պայմանավորված թռչնի մարմնի անշարժությունը, ինչը կարևոր նշանակություն ունի թռիչքի ժամանակ։ Ծոծրակը կազմված է 9-25 ծոխծրակայինծոծրակային ողերից։ Ծոծրակային բաժինը տարբերվում է մեծ ճկունությամբ, սակայն ողնաշարի շարժունակություը նշանակալի պակասում է կրծքային բաժնում և ամբողջությամբ բացակայում է գոտկային բաժնում։ Կրծքային բաժինը կազմված է ողերից, որոնք շատ թռչունների մոտ սերտաճած են առաջացելով մեջքային ոսկորը։ Բոլոր գոտկային, սրբանային և պոչուկային ողերի մի մասը կոնքի հետ միասին սետաճումսերտաճում են առաջացնելով մեկ բարդ ոսկոր։

Ամենաշարժուն կոպը համարվում է ստորին կոպը։ Բացի ներքին կոպից սողունների նման թռչուններն ուերրորդունեն երրորդ կոպը թարթող թաղանթը, որը գտնվում է աչքի առջևի անկյունում և շարժվում է հորիզոնական դիրքով:Թռչուննռրի Թռչունների մեծ մասի մոտ թաղանթը ամբողջությամբ ծածկում է աչքը և ջրի տակ կատարում է կոնտակտային լինզայի դերը։ Հոտառության և համի զգայարնները թույլ են զարգացած: Թռչունների համային օրգաօրգանները զզնները Համայինհամային բողբոջնները են, որոնք գտնվում են փափուկ քիմքի վրա լեզվի հիմքի մոտ: Գերակշռող մեծամասնության մոտ վատ է զարգացած հոտառությունը, նրանք գրեթե չեն տարբերում հոտերը : Սակայն շատ քիչ ցամաքային, և մի քանի այլ խմբերի թռչունների հոտառությունը լավ է զարգացած։զարգացած (Քթափողայիններքթափողայիններ, որոշ ցերեկային գիշատիչներ, ամերիկյան գրիֆներ։գրիֆներ)։

Թռչունների մարսողական համակարգը կազմված է բերանից, կլանից, [[կերակրափող]]ից, կտնառքից, [[ստամոքս]]ից, [[աղիներ]]ից և մարսողական գեղձերից։ Բերանում գտնվում է շարժուն լեզուն, թքագեղձերը ոչ բոլոր թռչունների մոտ են զարգացած։ Հատիկավոր թռչունների (աղավնի, հավ) երկար կերակրափողի ստորին մասը լայնացած է և առաջացնում է կտնառք, որում սնունդը հավաքվում, փափկում է և կատարվում է նախնական մարսումը։ Աղավնիների կտնառքի պատերից բազմացման շրջանում արտադրվում է մածուցիկ նյութ՝ «կաթ», որով նրանք կերակրում են ձագերին։

Կերակրափողի շարունակությունը կազմում է երկխորշ [[ստամոքս]]՝ [[գեղձ]]ային և [[մկան]]ային։ Գեղձային բաժնում սնունդը ենթարկվում է մարսողական գեղձերի կողմից արտազատված մարսողական հյութի ազդեցությանը։ Մկանային ստամոքսը հաստ պատեր ունեցող, ներսից եղջերապատ օրգան է, որում սնունդը տրորվում է այնտեղ գտնվող փոքրիկ քարերի մասնակցությամբ, որը կուլ է տալիս թռչունը, վերածվում շիլայանման զանգվածի, ապա անցնում աղիներ։ Աղիները կազմված են 2 բաժնից՝ բարակ, հաստ և տասներկումատնյա աղիքից։ Բարակ աղիների առջևի մասը տասներկումատնյա աղին է։ ՏասսներկումատնյաՏասներկումատնյա աղիքի մեջ են բացվում [[ենթաստամոքսային գեղձ]]ից և [[լյարդ]]ից եկող ծորանները։ Ուղիղ աղին կարճ է և բացվում է կոյանոցի մեջ։ Աղիներում արտաթորանքը չի կուտակվում, թռչունները հաճախ են արտաթորում, որպեսզի մարմինը թեթև լինի։

Թռչունների մարսողական համակարգը սկսվում է բերանի խոռոչից։ Ժամանակակից թռչունների ատամները բացակայում են, դրանց մասամբ փոխարինում են կտուցի սուր եզրերը, որոնցով թռչունները բռնում են, պահում են, երբեմն մանրացնում են սնունդը։ Բերանի խոռոչում է գտնվում լեզուն շատ բազմազան՝ մեծությամբ և ձևով, կախվախկախված սննդի բնույթից։ Բերանի խոռոչում գտնվում են թքագեղձերը։ Որոշ թռչունների մոտ կպչուն թուք է ապահովում մանր մասնիկների սոսնձումը։ Թքագեղձերը թույլ են արտահայտված կամ բացակայում են այնպիսի տեսակների մոտ, որոնք սնվում են խոնավ կերերով։ Որոշ թռչունների լեզվի տակ է գտնվում բերանի խոռոչի պատերից կպած առաձգական պարկը, որը սննդի ժամանակավոր պահեստարանի դեր է խաղում․ (ձկնկուլներ, մայրի, որոշ մաքրողներ):

Թռիչքի ժամանակ էներգիայի ապահովման համար պահանջվում է արագ նյութափոխանակություն։ Դրա համար թռչունների մեծ մասի մոտ մարսողական համակարգը հարմարված է արագ մարսելու պրոցեսին։ Մարսողության գործընթացը թռչունների մոտ կատարվում է շատ արագ՝ հատապտուղները ամբողջ մարսողական համակարգով անցնում են 8-10 րոպեում, իսկ բադերի մոտ 30 րոպե հետո 6 սանտիմետրանոց ձկանը կուլ տալուց հետո աղիներում հետք չի մնում։ Էներգետիկ պաշարները կուտակվում են գլյուկոգենի տեսքով լյարդում և ճարպերի տեսքով՝ ենթամաշկային և ներքին։ Չուի ժամանակ ճարպերի քանակը, որոշ տեսակների մոտ, ճարպերի քանակը կարող է հասնել մարմնի քաշի 30-50%-ի։

Ինչպես սողունների, այնպես էլ թռչունների մոտ երիկամները արյան մեջից արտազատում են ազոտ պարունակող արգասիքները և արտազատում են դրանք միզաթթվի տեսքով և ոչ թե մեզի կամ ամիակի տեսքով ինչպես կաթնասունները։ Խոշոր մետանեֆրիկ երիկամները տեղավորված են քոնքագոտուկոնքագոտու խորացված հատվածում։ Մեզածորանը բացվում է կոյանոցում, մեզապարկը բացակայում է։ Որոշ թռչուններ, ինչպես օրինակ կոլիբրիները բացառություն են կազմում, նրանց ազոտային արգասիքները կարող են արտազատվել ամիակի տեսքով։ Եվս մեկ արգասիք հանդիսանում է կրեատինը (կաթնասունների մոտ այդ ֆունկցիան կատարում է կրեատինինը)։

Բնակության տարբեր միջավայրերի հետ կապված թռչունների նյարդային համակարգը ավելի զարգացած է, քան սողուններինը։ Գլխուղեղի չափերը գերազանցում են սողունների գլխուղեղի չափերին։ Որոշ թռչունների օրինակ պինգվիններինը մոտ այն կազմում է մարմնի զագվածի 0.04-0,09%-ը, իսկ մնացած թռչող թռչունների մոտ՝ 5-8%-ը։ Երկարավուն ուղեղը շատ լավ է զարգացած, այստեղ են գտնվում շնչառության, սիրտ-անոթային, մարսողական և մյուս կենսականորեն կարևոր գործողությունների կենտրունները։կենտրոնները։

Ուղեղիկը, որը գտնվում է գլխուղեղի հետին մասում բավականին խուշորխոշոր է, ինչը կապված է թռիչքի հետ, ինչը պահանջում է ճժգրիտճշգրիտ շարժումների կորդինացիա և հավասարակշռություն պահպանում։ Միջին ուղեղը վերևից ծածկված է խոշոր կիսագնդերով և երևում է երևում է միայն կողքերից։ միջանկյալՄիջանկյալ ուղեղը փոքր է, էպինփիզմը թույլ է զարգացած, հիպոֆիզմը խոշոր է։ Առջևի ուղեղը լավ է զարգացած, դա գլխուղեղի ամենամեծ բաժինն է։ Թռչունների առջևի ուղեղի կեղևը ավելի զարգացած է, քան թռչուններինըսողուններինը, սակայն թաղանթը բավականին բարակ է։ Լավ զարգացած են շերտավոր մարմնիկը առջևի ուղեղի գլխավոր մասը, այստեղ են գտնվում տեսողության, շարժումներիկարգավորմանշարժումների կարգավորման և այլ կենտտրոններ։

Հոտառական կենտրոնը փոքր է և սերտորեն հատում են կիսագնդերին, դրա համար ելէլ թռչունների հոտառությունը սահմանափակ է։ ԼեղովսնվողԼեղով սնվող թռչունների մոտ հոտառությունը զգալիորեն լավ է զարգացած։ Առջևի ուղեղի կիսագնդերը հարթ են, գազանների և կաթնասունների համեմատ մեծ չէ։ Նրա գործառութի մեջ է մտնում վարքի ղեկավորումը, տարածական կողմնորոշումը, սննդի ընդունումը, բազմացումը և բների կառուցման ընդունակությունը։ Ողնուղեղը պոչի բացակայության պատճառով համեմատաբար կարճ է։ Նրանում կա երկու հաստացումներ՝ պարանոցային և գոտկային, որոնք զարդավորում են առջևի և ետևի վերջույթներ, առաջացնելով հզոր անրակային և կոնքային նյարդային համախումբ։

Թռչունների շնչառական համակարգը ունի թռիչքին հարմարվածություն, որի ժամանակ ունի ինտեսիվ գազափոխանակության անհրաժեշտություն։ Թռչունների այաարյան համակարգը ամենաբարդն էկենդանականէ կենդանական աշխարհում: Շնչառական ուղիների մեջ են մտնում քթի և բերանի խոռոչները, վերին քիմքը և շնչափողը, բրոնշխները։բրոնխները։ Կոկորդին հաջորդում է երկար շնչափողը, որը կրցքավանդակումկրծքավանդակում բաժանվում է երկու բռոնխներիբրոնխների: Կոկորդը ունի լաենացում՝լայնացում՝ ներքին կոկորդ, որտեղ էլ գտնվում է ձաենաեինձայնային ապարատը և ամենից լավ է զառգացածզարգացած երգող և բարձր ձաեներձայներ արձակող թռչունների մոտ։ Թռչունների թոքերը ունեն փոքր ծավալ, ունեն մեծ քանակով և խիտ մազանոթաեինմազանոթային ցանց։ Թոքերի հետ կապված է հինգ զուեգզույգ օդապատկեր՝ բարակ պատերով, որոնք բռոնխներիբրոնխների առանձգական ելուստներ են, գտնվում են ներքին օրգանների միջև, մկաններում թևերի խողովակավոր ոսկրեռում։ոսկրերում։ Նրանք կարևոր դեր են խաղում թռիչքի ժամանակ, և թեթեվացնումթեթևացնում են մարմնի կշիռը թռիչքի ժամանակ, մասնակցում են ջերմափոխանակմանը, հարում են խոշոր մկաններին, իսկ ջրլողների մոտ նպաստում են լողալուն։

Թոքերի կառուցվածքն այնպիսին է, որ օդը ամբողջությամբ անցնում է թոերիթոքերի միջով, ներշնչելիս օդի 25%-ը մնում է թոքերում, իսկ 75%-ը թոքերից լցվում է օդապարկեր։ Արտաշնչելիս օդը օդապարկերից նորցնորից անցնում է թոքերի միջով, բայց դեպի դուրս՝ առաջացնելով կրկնակի շնչառություն։ Այդպիսով թոքերը հարստանում են թթվածնով ինչպես ներչնչմաններշնչման, այսպես էլ արտաշնչման ընթացքում։ Հանգիստ վիճակում թռչնի շնչառությունը կատարվում է կրծքավանդակի իջնելու և բարձանալու շնորհիվ։ Թռիչքի ժամանակ շարժվող թևերի համար ամուր հենարան է անհրաժեշտ, թռչնի կրծքավանդակը գործնականում մնում է անշարշանշարժ և օդը թափանցում է թոքեր։