«Էպիթելային հյուսվածք»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added
Տառի բացթողման լրացում
Պիտակներ՝ Վիզուալ խմբագիր Խմբագրում բջջային սարքով Խմբագրում կայքի բջջային տարբերակից
No edit summary
Տող 1.
[[Պատկեր:Illu epithelium.jpg|thumb|300px|Էպիթելային հյուսվածք տեսակները]]
'''Էպիթելային հյուսվածք''' ({{lang-la|''epithelium''}}, {{lang-gr|''ἐπι-''}}-ից - վերեևվերև- և {{lang-grc2|''θηλή''}} - [[կրծքագեղձ]]իբշտիկներ), հաճախ ուղղակի կոչվում է էպիթել։ Էպիթելի [[բջիջներ]]ը դասավորված են շարքերով՝ մեկը մյուսի կողքին։ Դրանք հոծ շերտերով ծածկում են մարմնի մակերեսը և պատում մարմնի խոռոչներն ու խողովակներն իրենց փոսերով։ Այս բջջային [[հյուսվածք]]ը ֆիլոգենետիկորեն պատկանում է բջիջների զարգացման ամենահին (նախնական) ձևին։
 
Էպիթելը բարդ [[օրգանիզմ]]ում շատ է տարածված։ Այն ամենուրեք սահմանազատում է մյուս հյուսվածքներն արտաքին միջավայրից, որի հետևանքով դեպի ներքին օրգանները (բացառությամբ նյարդային հյուսվածքի ճյուղավորումներից) կարելի է թափանցել միայն այդ պատնեշի խախտումից հետո։
Տող 12.
[[Պատկեր:Dogsquamos100x.jpg|մինի]]
*'''Միաշերտ էպիթել'''՝ խողովակաձև օրգանների տարբեր հատվածներում էականորեն տարբերվում է թե՛ ըստ ձևի, և թե՛ ըստ կառուցվածքի։
Մի շարք տեղերում (աղիք, [[շնչառական օրգաններ]], ազմաթիվբազմաթիվ գեղձեր) միաշերտ էպիթելն ունի բարձր բրգի տեսք. դա բարձր բրգաձև կամ գլանաձև էպիթելն է։
 
Ըստ կառուցվածքի մանրամասնությունների՝մանրամասնությունների գլանաձև էպիթելը կարող է լինել՝
* թարթիչավոր,
* երիզավոր կամ աղիքային
* գեղձային։
**'''Թարթիչավոր էպիթել'''՝ հիմնականում գտնվում է շնչառական ուղիներում և ձվափողերում և նորոշբնորոշ է նրանով, որ բջիջների ազատ, այսինքն՝ դեպի խոռոչի լուսանցքն ուղղված եզրերի վրա ձևավորված է բարակ, շարժուն թելերի խրձիկ, այդ թելերը կոչվում են թարթիչներ կամ թարթիչավոր թելիկներ։ Վերջինների նշանակությունն այն է, որ թելիկներն իրենց մշտական շարժմամշարժմամբ մի որոշակի ուղղությամբ թարթելու միջոցով էպիթելային պատի դաշտով խողովակից դեպի դուրս են մղում պինդ և հեղուկ մասնիկները։
 
Այդ գործողությամ խողովակի լուսանցքը մաքրվում է կեղտոտություններից և խցանումներից (շնչառական ուղիներ) կամ մազիկների շարժման շնորհիվ խողովակի պարունակությունը տեղափոխում է դեպի հարևան օրգանը (ձվաջիջը ձվափողով դեպի [[արգանդ]])։
 
**'''Երիզավոր կամ աղիքային էպիթել'''՝ բնորոշվում է գլխավորապես բջջի ազատ ծայրում գոյություն ունեցող յուրահատուկ հարմարանքով՝ երիզի (վերնածածկի) կամ կուտիկուլայի ձևով։ Այն բաղկացած է մի շարք կարճ սյունիկներից, որոնք ուղղաձիգ դասավորված են էպիթելի ազատ մակերեսի վրա։ Այդ երիզը ներծծում է տարալուծված սննդանյութերը, որոնք գտնվում են աղիքային խողովակի լուսանցքում, որը պատում է երիզավոր էպիթելը։ Էպիթելի այդ տեսակը կոչվում է ներծծող։
 
**'''Գեղձային էպիթել'''՝ շատ է տարածված օրգանիզմում (բազմաթիվ գեղձերում)։ Դրա կառուցվածքը հարմարված է արտազատուկի (սեկրետի) արտադրման հետ։
Հյութազատության գործընթացն իրականանում է բջջի մարմնում՝ դրա կպման (հիմքի) մասից դեպի ազատ ծայրը, և արտադրված արտազատուկը բջջի գրգռման դեպքում թափվում է այն խողովակի լուսանցքի մեջ, որը պատված է բջիջներով։ Գեղձային էպիթելի բջիջների ձևն ու ներքին կառուցվածքը լրիվ տարբեր են, ինչպես տարերտարբեր են նաև դրանց արտադրած արտազատուկները։ Մի շարք գեղձերում կարելի հանդիպել ցածր պրիզմայաձև կամ խորանարդաձև էպիթելի։ Նույնպիսի էպիթել լինում է նաև գեղձի մի շարք արտազատիչ ծորանների հատվածներում։
[[Պատկեր:Cheekcells stained.jpg|մինի|ձախից]]
 
*'''Բազմաշերտ էպիթել'''՝ բնորոշ է նրանով, որ վերջինիս բջիջները դասավորված են մեկը մյուսի վրա մի քանի շերտերով։ Շարքերի քանակը և շերտավորման ձևը լինում են տարբեր։
Բազմաշերտ տափակ էպիթել, որը տափակ է կոչվում այն պատճառով, որ դրա մակերեսային շարքի բջիջներն ուժեղ տափակած են։ Սա սահմանային հյուսվածքի ամենաշատ տարածված ձևն է։ Դրանով արտաքինից պատած է ամբողջ մաշկը և [[բերանի խոռոչ]]ի, [[կերակրափող]]ի, որոշ կենդանիների [[ստամոքս]]ի մի մասի լորձաթաղանթը։ Գործունեության տեսակետից բազմաշերտ տափակ էպիթելը կարելի է կոչել պաշտպանական, ծածկող էպիթել։ Էպիթելի պաշտպանական նշանակությունը պայմանավորված է վերջինիս մակերեսի վրա գտնվող ուժեղ զարգացած եղջրային շերտով, որը դիմադրում է արտաքին անբարենպաստ (վնասակար) ազդակների ներգործություններին, դրանով իսկ պաշտպանելով իրենից ավելի խորն ընկած հյուսվածքները։
 
Գոյություն ունի բազմաշերտ տափակ էպիթելին մի ձև, որը կոչվում է անցողիկ էպիթել։ Վերջինս աչքի է ընկնում նրանով, որ թույլ է տալիս դրա մեջ ընդգրկվող բջիջներին առանց ամբողջականությունը խախտելու ձգվել այն օրգանի մակերեսով, որի խոռոչում դրանք սփռված են, ինչպես [[միզապարկ]]ի խոռոչում։
բջիջներին առանց ամբողջականությունը խախտելու ձգվել այն օրգանի մակերեսով, որի խոռոչում դրանք սփռված են, ինչպես [[միզապարկ]]ի խոռոչում։
 
== Տես նաև ==
Տող 40 ⟶ 41՝
*Մխիթարյան Ռ.Ս. և ուրիշն.- Ընտանի կենդանիների անատոմիա..Մաս I Մարմնական.(սոմատիկ) համակարգեր.
* ''Билич Г. Л., Крыжановский В. А.'' Биология. Полный курс։ В 4 т. — издание 5-е, дополненное и переработанное. — М.։ Издательство Оникс, 2009. — Т. 1. — 864 с. — ISBN 978-5-488-02311-6
{{ՀՍՀ|հատոր=4|էջ=62}}
 
[[Կատեգորիա:Հյուսվածքներ]]