«ԽՍՀՄ տիեզերական ծրագիր»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8
No edit summary
Տող 10.
'''ԽՍՀՄ տիեզերական ծրագիր,''' ({{lang-ru|Космическая программа СССР|Kosmicheskaya programma SSSR}}) [[ԽՍՀՄ]] ազգային [[տիեզերեկան ծրագիր]], որը գործում էր 1950-ական թվականներից մինչև [[ԽՍՀՄ փլուզում]]ը 1991 թվականին։
 
ԽՍՀՄ տիեզերական ծրագիրը գլխավորապես զբաղվում էր [[անձնակազմային տիեզերական թռիչք]]ների ծրագրով և [[մեկանգամյա օգտագործման կրող հրթիռ]]ների մշակմամբ. սա բաժանված էր միմյանց հետ մրցակցող բազմաթիվ կոնստրուկտորական բյորոների միջև։ Իր 60-ամյա պատմության ընթացքում ԽՍՀՄ տիեզերական ծրագիրը անձնակազմային տիեզերական թռիչքների ոլորտում բազմաթիվ ձեռքբերումների է հասել, որոնց շարքին են պատկանում առաջին [[Միջմայրցամաքային հրթիռ|միջմայրցամաքային բալիստիկ հրթիռ]]ը (Ռ-7), առաջին արբանյակը («[[Սպուտնիկ 1]]»), առաջին կենդանին [[Երկրի ուղեծիր|Երկրի ուղեծրի]] վրա ([[Լայկա]] շունը «Սպուտնիկ 2»-ի վրա), առաջին մարդը տիեզերքում և Երկրի ուղեծրի վրա ([[Յուրի Գագարին]]ը «Վոստոկ 1»-ի վրա), առաջին կինը տիեզերքում և Երկրի ուղեծրի վրա ([[Վալենտինա Տերեշկովա]] «Վոստոկ 6»-ի վրա), [[Ելք դեպի բաց տիեզերք|բաց տիեզերք]] դուրս եկած առաջին մարդը ([[Ալեքսեյ Լեոնով]] «Վոսխոդ 2»-ի վրա), [[Լուսին|Լուսնի]] մակերևույթին հայտնված առաջին կայանը («Լունա 2»), Լուսնի հակառակ կողմի առաջին լուսանկարը («Լունա 3»), առանց անձնակազմի առաձինառաջին փափուկ վայրէջքը Լուսնի մակերևույթի վրա («Լունա 9» առաջին [[Մոլորակագնաց|մոլորակագնաց]]ը («Լունոխոդ 1»), [[Լուսնային հողի նմուշ|լուսնային հողի առաջին նմուշ]]ը, որն ինքնաշխատ կերպով վերցվել է և բերվել Երկիր («Լունա 16») և առաջին [[Ուղեծրակայան|տիեզերական կայան]]ը («Սալյուտ 1»)։ Նշանակալից մյուս ձեռքբերումները ներառում են [[Ավտոմատ միջմոլորակային կայան|միջմոլորակային առաջին կայաններ]]ը․ «Վեներա 1»-ը և «Մարս 1»-ը համապատասխանաբար [[Վեներա (մոլորակ)|Վեներա]]յի և [[Մարս (մոլորակ)|Մարս]]ի մոտ թռիչք կատարելու համար, «Վեներա 3»-ը և «Մարս 2»-ը համապատասխան մոլորակների մակերևույթին նստելու համար և «Վեներա 7»-ը ու «Մարս 3»-ը այդ մոլորակների վրա փափուկ վայրէջքներ կատարելու համար։
 
ԽՍՀՄ հրթիռային և տիեզերական ծրագիրը, որի վրա սկզբնապես աշխատում էին «[[Ֆաու-2]]» հրթիռային ծրագրի գիտնականները<ref>{{cite web |url=http://www.russianspaceweb.com/gorodomlya.html|title=Gorodomlya Island|website=Russianspaceweb.com|access-date=2016-01-19|url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20160303210456/http://www.russianspaceweb.com/gorodomlya.html|archive-date=2016-03-03}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.russianspaceweb.com/a4_team_moscow.html |title=German rocket scientists in Moscow|website=Russianspaceweb.com|access-date=2016-01-19|url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20160104225656/http://www.russianspaceweb.com/a4_team_moscow.html|archive-date=2016-01-04}}</ref>, 1955 թվականից ի վեր գլխավորապես իրականացվում էր ԽՍՀՄ ինժեներների և գիտնականների կողմից։ Այն հիմնված էր խորհրդային և [[Ռուսական կայսրություն|Ռուսական կայսրության]] տեսական յուրահատուկ գաղափարների վրա, որոնցից շատերի հեղինակը [[Կոնստանտին Ցիոլկովսկի]]ն է, որին երբեմն անվանում են տեսական [[Տիեզերագնացություն|տիեզերագնացության]] նախահայր<ref>[http://www.aiaa.org/index.cfm] {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20120104012817/http://www.aiaa.org/index.cfm |date=January 4, 2012 }}</ref><ref>The early [[US space program]] employed scientists and rocket engineers from [[Nazi Germany]] who immigrated to the United States after [[World War II]] and was based on German technological experience, and the early Soviet program also used them (see [[Helmut Gröttrup]]).</ref>։ [[Սերգեյ Կորոլյով]]ը կոնստրուկտորական հիմնական խմբի ղեկավարն էր։ Նրա պաշտոնական կոչումն էր գլխավոր կոնստրուկտոր (ստանդարտ կոչում համանման պաշտոնների համար Խորհրդային Միությունում)։ Ի տարբերություն [[Տիեզերական մրցավազք|տիեզերական մրցավազք]]ում իրենց ամերիկյան մրցակիցների, որտեղ [[ՆԱՍԱ]]-ն համակարգող միակ գործակալությունն էր՝ ԽՍՀՄ տիեզերական ծրագիրը բաժանված էր մրցակցության մեջ գտնվող կոնստրուկտորական մի քանի բյուրոների միջև, որոնց ղեկավարներն էին՝ [[Սերգեյ Կորոլյով]]ը, Քերիմ Քերիմովը, Միխայիլ Յանգելը, Վալենտին Գլուշկոն, Վլադիմիր Չելոմեյը, Վիկտոր Մակեևը, Միխայիլ Ռեշետնևը և այլք։