«Քիմիական գիտությունները Հայաստանում»–ի խմբագրումների տարբերություն

Հայաստանում քիմիական գիտելիքի բարձր մակարդակի մասին վկայում է ոչ միայն [[ոսկի]], [[արծաթ]], [[պղինձ]], «հայկավ» ([[արաբերեն]]՝ ստին արմանի), այլև [[մալաքիտ]], [[Անուշադրի սպիրտ|անուշադր]], [[պաղլեղներ]] (հայտնի էին «հայկական աղ»՝ {{lang-lat|sal armenium}}, և «հայքար»՝ {{lang-fr|Pierre d’ Armenie}}

Հայ ալքիմիկոսներն զբաղվել են [[աղեր]]ի, [[ներկեր]]ի, [[թանաքներԹանաք|թանաքների]]ի, [[ջնարակներՋնարակ|ջնարակների]]ի, [[սոսինձներ]]ի, [[դեղանյութեր]]ի, [[ամալգամներ]]ի, [[հայելիներՀայելի|հայելիների]]ի պատրաստմամբ, [[Մոմանյութեր|մոմանյութի]] սպիտակեցմամբ։ Հայտնի քիմիկոս Մ. Բերթլոն հունարեն մի ձեռագրում հանդիպող sal armenium-ը համարել է [[Մալաքիտ|մալաքիտը]], որը, ըստ նրա, «կանաչ գույնի [[պղնձի կարբոնատ]]ն է։ Նույնանման է [[լազուրիտ]]ը, որը երկնագույն պղնձի կարբոնատն է և ունի armenium անվանումը, հավանաբար այն պատճառով, որ բերվել է Հայաստանից» (M. Berthelot, Collection des Alchimistes Grees, [[1888]], էջ 39)։ Տարբեր հեղինակներ տարբեր ժամանակներում այդպես են անվանել [[կերակրի աղ]]ը, անուշադրը։

Ուշագրավ է հայատառ «սալարմենիկում» տերմինի և նրա տարբերակների գոյությունը հին հայկական ձեռագրերում ([[Մատենադարան]], ձեռագիր №6924)։ Ըստ ռուս ակադեմիկոս [[Նիկոլայ Ֆիգուրովսկի|Նիկոլայ Ֆիգուրովսկու]]՝ քիմիական գիտելիքները [[Ռուսաստան]] են անցել Հայաստանից։ Հին հայկական քիմիական ձեռագրերի ուսումնասիրությունների հիման վրա [[Տիրան Ղազանչյան|Տիրան Ղազանչյանը]] եզրակացրել է, որ հայ [[Ալքիմիկոսներ|ալքիմիկոսները]] կարևոր նշանակություն էին տալիս տեսական հարցերին, գործնական ալքիմիան Հայաստանում հենվում էր դասական բնափիլիսոփայության առանձին պատկերացումների վրա, ալքիմիայի արվեստով զբաղվողը պետք է քաջատեղյակ լիներ նաև այլ արվեստների։ 4 տարրերի մասին [[Արիստոտելականություն|Արիստոտելի ուսմունքն]] ընկած է հայկական բնափիլիսոփայության բնույթի բազմաթիվ ձեռագրերի հիմքում ([[Եզնիկ Կողբացի]], [[Դավիթ Անհաղթ]], [[Անանիա Շիրակացի]] և ուրիշներ)։ Ուշագրավ է «հայկական ձու» արտահայտության մեկնաբանությունը, որտեղ ձուն խորհրդանշում է 4 տարրերի՝ կրակի, օդի, ջրի և հողի միասնությունը։ Հայ ալքիմիկոսներից հայտնի են [[Ստեփանոս Իմաստասեր]]ը, [[Դանիել Աբեղա]]ն, [[Օհան Թոխաթցի]]ն, [[Ղազար Եպիսկոպոս]]ը, [[Տեր- Հարություն էրզրումցի]]ն, [[Տեր-Սահակ էջմիածնեցի]]ն, [[Տեր-Դավիթ]]ը, [[Ավագ]]ը, [[Թոդոր]]ը, որոնց ձեռագրերը պահպանվում են Մատենադարանում։