«Աշոտ Բ Երկաթ»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
Տող 21.
|պատկեր=
|մահ=929|ծնունդ=882}}
'''Աշոտ Բ Երկաթ''' ({{ԱԾ}}), [[Հայկական պետականությունների ղեկավարների ցանկ|Հայոց թագավոր]] 914 թվականից, Շահնշահ Հայոց և Վրաց 922 թվականից։ Հաջորդել է հորը՝ [[Սմբատ Ա Նահատակ|Սմբատ I Բագրատունուն]]։
== Աշոտ Երկաթը՝ Հայոց իշխանաց իշխան ==▼
Աշոտ Բ Երկաթ թագավորի գահակալության պատմափուլը (914-929) Հայոց պատմության մեջ ամենահետաքրքրական ու կարևոր, բայց միևնույն ժամանակ ամբողջությամբ և խորությամբ
▲== Աշոտ Երկաթը՝ Հայոց իշխանաց իշխան ==
▲Աշոտ Բ Երկաթ թագավորի գահակալության պատմափուլը (914-929) Հայոց պատմության մեջ ամենահետաքրքրական ու կարևոր, բայց միևնույն ժամանակ ամբողջությամբ և խորությամբ ուսումնասիրությանչենթարկված ժամանակաշրջաններից է։
▲Հոր` Հայոց [[Սմբատ Ա]] թագավորի (891-914) սպանությունից հետո, երբ ողջ սրությամբ դրված էր Հայոց թագավորության լինել-չլինելու հարցը, ամեհի ֆիզիկական ուժի ու քաջության շնորհիվ («ըստ քաջապինդ արութեան») «Երկաթ» կոչված երիտասարդ արքայազնն աներկյուղ իր վրա վերցրեց մի կողմից Բագրատունիների գլխավորությամբ Հայոց թագավորության պահպանման, իսկ մյուս կողմից` Հայաստանն ու Այսրկովկասի քրիստոնեական երկրներն ընդգրկող`[[Աշոտ Ա]] և [[Սմբատ Ա]] թագավորների տերության վերականգնման գործը։ Աշոտ Երկաթը փաստորեն ստիպված եղավ ինչպես պահպանել Հայոց թագավորությունը, այնպես էլ վերականգնել Ատրպատականի տիրակալ Յուսուֆի սփռած ավերի ու ասպատակությունների պայմաններում Հայոց պետականության` կորսված կամ քայքայված այնպիսի կարևոր բաղադրիչները, ինչպիսիք էին պետական համակարգն ընդհանրապես եւ թագավորական իշխանությունը, պետական ինստիտուտները, կառավարման համակարգն ու բանակը` մասնավորապես։ Ի վերջո հասնելով իր նպատակին` նա հռչակվեց որպես շահնշահ կամ արքայից արքա։
Աշոտ Երկաթի գահակալության դժվարին ու հանգուցային պատմափուլում իր լուծումը գտավ Հայոց թագավորության հետագա գոյության հիմնախնդիրը, և վերջինիս պատմության մեջ այնուհետև սկիզբ առավ համեմատաբար խաղաղ և կայուն զարգացման ժամանակաշրջան։ Նշված առումներով Աշոտ Երկաթի գործունեությունը դարա- կազմիկ նշանակություն ունի Հայոց պատմության մեջ։
Աշոտ Երկաթի գահակալման բեմելը տեղի է ունեցել [[իշխանաց իշխան |Հայոց իշխանաց իշխան]]ի պաշտոնում։ Այս պաշտոնը զբաղեցրել են հիմնականում արքայական տան այն անդամները, որոնց ժառանգաբար անցնելու էր Հայոց գահը<ref>[http://ysu.am/files/02A_Eghiazaryan.pdf Ա. Եղիազարյան, Հայոց իշխանաց իշխանը Բագրատունի առաջին արքաների օրոք]</ref>։
[[Սմբատ Ա]]-ի օրոք իշխանաց իշխան նշանակվել են Հայոց արքայի երկու եղբայրները։ Սկզբում Շապուհն էր, իսկ այնուհետև՝ Դավիթը։ Այն ժամանակ Սմբատ Ա-ն չէր կարող իր որդի Աշոտին նշանակել Հայոց իշխանաց իշխան, քանի որ Ատրպատականի Աֆշին ամիրի դեմ պատերազմներից մեկի ավարտին՝ 897 թվականին ստիպված էր եղել նրան որպես պատանդ հանձնել ամիրին, և հետ էր ստացել միայն 901 թվականին։
903 թվականի պատերազմից հետո Յուսուֆ ամիրան հաշտություն է կնքում Սմբատ Ա-ի հետ։ Երկու արքաները հաշտվում են, իսկ Աշոտին կարգում են Հայոց իշխանաց իշխան՝ ճանաչելով նրա գահաժառանգման իրավունքը։ Այս պաշտոնը Աշոտ Երկաթը խաղաղությամբ վարեց մինչև 909 թվականը, երբ Յուսուֆը մեծ արշավանք ձեռնարկեց [[Հայաստան]]։
Տող 36.
== Աշոտ Երկաթի գլխավորած ազատագրական պատերազմը և թագադրությունը. 909-914 թվականների պատմափուլ ==
Յուսուֆը Հայաստան է արշավել հայոց 358 թվականին,
(հաս. գիտ.)», 1964, № 5, էջ 55-60<ref>[http://ysu.am/files/Hovhannes-Katoxikos_Drasxanakertci.pdf ՏԱՐԵԳԻՐՔ ԳԻՏԱԿԱՆ ՀՈԴՎԱԾՆԵՐԻ ԺՈՂՈՎԱԾՈՒ]
</ref>:․․․|Ն}}: Յուսուֆը պատերազմում էր խալիֆի զորքերի դեմ։ Ըստ Հովհաննես
919 թվականին Սբուքը պարտության մատնեց հակառակորդին
Յուսուֆի ձերբակալության հետ կապված հաղորդմամբ ընդմիջարկելով 918 թվականին վերաբերող տեղեկությունները` Հովհաննես Դրասխանակերտցին դարձյալ վերադառնում է այդ թվականի դեպքերի նկարագրությանը։ Ըստ նրա` այդ ժամանակ Սահակ Սևադան ականջ դնելով չարակամներին` թշնամանում է Աշոտ Երկաթի դեմ։ Հաջորդ տեղեկությունն արդեն վերաբերում է 919 թ.: Ձմեռն անցնելուն պես նրանք զորք են հավաքում պատերազմելու նպատակով, բայց հաշտվում իշխանների միջամտությամբ։▼
Հաշտվելով Սահակ Սեւադայի հետ` Աշոտ Երկաթն արշավեց Դվին։ Նա «հնազանդեցուցանէր զամբարտաւան եւ զբիրտ ապստամբութիւն նոցա ընդ լծով ծառայութեան իւրոյ»։ Այնուհետև, «թագաւորն Աշոտ իբրեւ կամակատարս զԴվին քաղաք իւր պատրաստեաց»։ Փաստորեն, Հայոց հինավուրց մայրաքաղաք Դվինն ազատագրվեց արաբական գերիշխանությունից և ենթարկվեց Հայոց թագավորին 919 թվական։▼
▲Յուսուֆի ձերբակալության հետ կապված հաղորդմամբ ընդմիջարկելով 918 թվականին վերաբերող
▲Հաշտվելով Սահակ
[[Հովհաննես Դրասխանակերտցի|Հովհաննես Դրասխանակերտցու]]` նույն կարգավիճակն ուներ նաեւ Աշոտ Շապուհյանը։ Փաստորեն, կարելի է արձանագրել, որ Վրաց իշխան Գուրգենը իր երկու փեսաների միջոցով, որոնք երկուսն էլ ունեին Հայոց գահին տիրելու նկրտումներ, կարողացավ լրջորեն վտանգել Հայոց թագավորության ներքին անվտանգությունը, անկասկած, հետապնդելով հեռուն գնացող նպատակներ, որոնք առնչվում էին Շամշուլդե ամրոցին եւ շրջակա գավառին տիրելուն։ Այդ պահի դրությամբ համընկել էին [[Աբաս]]ի եւ Աշոտ Շապուհյանի շահերը, բայց միայն կարճ ժամանակով, քանի որ հեռանկարում Հայոց գահին բազմել կարող էր նրանցից միայն մեկը։▼
Աշոտ Երկաթի ու Ատրներսեհի զորքի առաջ թշնամիները նահանջում են եւ սկսում աստիճանաբար տեղի տալ ու մտածել հանձնվելու մասին։ Այդ ժամանակ լուր է հասնում Սահակ Սեւադայի կողմից կատարված անօրենությունների մասին։ Այս անգամ Սահակ Սեւադայի զորքը ներխուժել էր Ուտի, իսկ այնուհետև` Ձորոփոր գավառները, բնակչությանը գաղթեցրել իր տիրույթները, իսկ ինքը` ամրացել էր Տավուշի ձորի արեւմտյան լեռնակի ծործորներում։ Աշոտ Երկաթը շտապ վերադառնում է և հասնում Ձորոփոր գավառը։ Այստեղ նա լուր է ստանում, որ Սահակ Սևադայի զորքը գրավել է Կայան բերդն ու ազատել այնտեղ բանտարկված [[Գեղարքունիքի մարզ|Գեղարքունիքի]] իշխան Վասակին, որին Աշոտ Երկաթը մեղադրել էր Աշոտ Շապուհյանի հետ գործակցելու համար և հրամայել ձերբակալել ու փակել այդ բերդում` զրկելով նաև սեփական տիրույթներից։ Արքայի հաշտության առաջարկը Սահակ Սևադան մերժում է, որից հետո նրա ութ հազարանոց բանակի վրա արքան հանկարծակի հարձակում է գործում 200 հեծյալներով։ Աշոտ Երկաթի առջևից տանում էին այն խաչը, «զոր սովորն էր միշտ առաջի իւր շրջեցուցանել» ։ Հակառակորդը ջախջախիչ պարտություն է կրում։ Գերի ընկած Սահակ Սեւադային ու նրա որդի Գրիգորին արքայի հրամանով կուրացնում են, իսկ նրանց տիրույթները` ռազմակալում։ [[Հովհաննես Դրասխանակերտցի]]ն հաղորդում է, որ «ամրոցն առ հասարակ զԳարդմանայ թագաւորն յինքն գրաւեալ եւ զբովանդակ աշխարհն յիւր անուն նուաճեալ` հնազանդէր» ։ Փաստորեն, Գեղարքունիքն ու Գարդմանը կցվեցին արքունի տիրույթներին։▼
▲Դվինի գրավումից հետո, դատելով [[Հովհաննես Դրասխանակերտցի|Հովհաննես Դրասխանակերտցու]] հետագա տեղեկություններից, այնտեղից հեռացավ Աշոտ Շապուհյանը՝ հաստատվելով [[Բագարան]]ում։ Դվինից Աշոտ Երկաթը դարձյալ մեկնեց Գուգարք՝ պատժելու Վրաց իշխան Գուրգենին։ Իր հետ վերցնելով Վրաց թագավոր Ատրներսեհին՝ արքան արշավեց նրա դեմ։ Վերջինիս օգնության են շտապում [[Աբաս]]ն ու Աշոտ Շապուհյանը։ Հայտնի է, որ Աբասը փեսայացել էր Վրաց իշխան Գուրգենին։ Ըստ [[Հովհաննես Դրասխանակերտցի|Հովհաննես Դրասխանակերտցու]]
▲Աշոտ Երկաթի ու Ատրներսեհի զորքի առաջ թշնամիները նահանջում են
Վերջին իրադարձությունների նկարագրության ժամանակ [[Հովհաննես Դրասխանակերտցի]]ն գրում է, որ «փոքր ինչ յառաջ քան զայս ոստիկանն Յուսուփ ապստամբութեամբ բազմաւ ընդվզեալ յիսմայելեան ամիրապետէ», սակայն պարտվեց ու ձերբակալվեց, որով նրա սպառնալիքից փրկվեց Գագիկ թագավորը։ Կարելի է վստահաբար ասել, որ նշված իրադարձությունները թվագրվում են Յուսուֆի ձերբակալման 919 թվականով։
Ի վերջո, ամփոփելով արդեն ասվածը, նշենք, որ այդ պատմափուլում Հայաստանում առկա երեք Հայոց թագավորներից իրադարձությունների կիզակետում միայն Աշոտ Երկաթն էր, որի տիրապետության տարբեր հատվածներում մերթընդմերթ տեղի էին ունենում խռովություններ
Չնայած
919 թվականին ձերբակալված Յուսուֆի փոխարեն [[Ատրպատական]]ին տիրած Սբուքն՝ ըստ Հովհաննես Դրասխանակերտցու, ոստիկան նշանակվեց «յետ սակաւ աւուրց»։ Նշանակվելուն պես նա խաղաղություն հաստատեց Աշոտ Երկաթի
Ինչպես տեսանք, Յուսուֆը ձերբակալվել է 919 թվականին, ուստի դրանից «յետ սակաւ աւուրց» ոստիկան նշանակված Սբուքն Աշոտ Երկաթին շահնշահ կարող էր հռչակել հենց 919 թվականին։ Մինչդեռ պատմագրության մեջ ընդունված է Աշոտ Երկաթի շահնշահ հռչակվելու 921 թվականը, որը հիմնված է երկու իրողությունների վրա։ Նախ, քանի որ Աշոտ Երկաթի մահն Ասողիկի կողմից թվագրված է հայոց 378 թվականով (929/930), իսկ նրա թագավորության տարիների
▲919 թվականին ձերբակալված Յուսուֆի փոխարեն [[Ատրպատական]]ին տիրած Սբուքն՝ ըստ Հովհաննես Դրասխանակերտցու, ոստիկան նշանակվեց «յետ սակաւ աւուրց»։ Նշանակվելուն պես նա խաղաղություն հաստատեց Աշոտ Երկաթի հետ` նրան հռչակելով շահնշահ, այսինքն` գերագահ թագավոր երկրում գոյություն ունեցող այլ թագավորների նկատմամբ։ Մյուս կողմից, Սբուքը թշնամացավ Գագիկ Արծրունու դեմ, որը նրա մոտ ուղարկեց Գեւորգ Հավնունուն` հաշտություն խնդրելու։ Սբուքը կատարեց նրա խնդրանքը։ Սբուքի և Աշոտ Երկաթի միջեւ ձեւավորված բարեկամական հարաբերություններն արդյունք էին այն բանի, որ Սբուքը թեև ստանձնել էր հարկատվական պարտականություն խալիֆի առաջ` Ատրպատականի կառավարիչ նշանակվելու դիմաց, բայց այդպես էլ չկատարեց իր պարտավորությունը։ Նման պայմաններում համընկան Աշոտ Երկաթի եւ Սբուքի շահերը. Հայոց թագավորը բարեկամացավ նրա հետ, իսկ Ատրպատականի կառավարիչը նրան հռչակեց շահնշահ։
▲Ինչպես տեսանք, Յուսուֆը ձերբակալվել է 919 թվականին, ուստի դրանից «յետ սակաւ աւուրց» ոստիկան նշանակված Սբուքն Աշոտ Երկաթին շահնշահ կարող էր հռչակել հենց 919 թվականին։ Մինչդեռ պատմագրության մեջ ընդունված է Աշոտ Երկաթի շահնշահ հռչակվելու 921 թվականը, որը հիմնված է երկու իրողությունների վրա։ Նախ, քանի որ Աշոտ Երկաթի մահն Ասողիկի կողմից թվագրված է հայոց 378 թվականով (929/930), իսկ նրա թագավորության տարիների քանակը` հավասարեցված է ութի («Աշոտ զկնի մահուան հաւր իւրոյ կեցեալ ամս ԺԵ (15) եւ թագաւորեալ ամս Ը (8), վախճանի յՅՀԸ (378/929-930) թուականին»), թվաբանական պարզ հաշվարկը ցույց է տալիս գահակալության (այս պարագայում` շահնշահ հռչակվելու) 921 թվականին (929-8=921): Այդ իսկ պատճառով 921 թվականը հեղինակների համար դարձել է այն մեկնակետը, որից սկսած Աշոտ Երկաթն իշխել է ութ տարի։ 921 թվականը Աշոտ Երկաթի թագավորության սկիզբ համարելու տեսակետը կարծես բյուրեղանում է, երբ Սմբատ Ա-ի մահվան 914 թվականին գումարում ենք նախքան Աշոտ Երկաթի ութամյա գահակալությունը տեղ գտած անիշխանության յոթամյա տեւողությունը (914+7=921):
Արշավանքը սկսվել է 909 թվականի գարնանը<ref>[http://ysu.am/files/Hovhannes-Katoxikos_Drasxanakertci.pdf Հովհաննես Դրասխանակերտցի]</ref>։ 909 թվականի գարնանը Յուսուֆի զորքերը հետապնդում են Սմբատ Ա-ին։ 910 թվականի գարնանը Յուսուֆը զորք է ուղարկում Սմբատ Ա-ի դեմ, որին միանում են [[Գագիկ Արծրունի|Գագիկ Արծրուն]]ու գնդերը։ Սմբատի զորքը ղեկավարում էին Հայոց իշխանաց իշխան Աշոտն ու Մուշեղը։ Ճակատամարտը տեղի ունեցավ Ձկնավաճառ կոչվող վայրում և ավարտվեց Սմբատ Ա-ի զորքի պարտությամբ։ Աշոտը փրկվեց, Մուշեղը՝ գերի ընկավ{{ref+| Մուշեղը հետագայում
դաժանաբար սպանվեց, իսկ նրա մարմինը ստացավ Սմբատ Ա-ի եղբայր
Շապուհի որդի Աշոտ սպարապետը և ուղարկեց Բագարան` Բագրատունյաց հանգստարանում ամփոփելու<ref>[http://publishing.ysu.am/files/46.pdf [[Հովհաննես Դրասխանակերտցի]]. Հայոց պատմություն]</ref>:․․․|Ն}}: Սմբատն ամրանում է Կապույտ բերդում, իսկ թագաժառանգ Աշոտի գլխավորությամբ սկսվում է ազատագրական պայքարը։ [[Գագիկ Արծրունի]]ն մեծ կորուստներ է տալիս և անհաջողության մատնվում։
914 թվականին Յուսուֆը հետ շպրտվեց [[Վասպուրական]]ից։ Աշոտ Երկաթի ղեկավարած առաջին ազատագրական մարտերում հաղթանակները հետևում էին մեկը մյուսին։ Աշոտ Երկաթի ղեկավարած ազատագրական պատերազմի աշխարհագրությունն ընդգրկում էր Հայաստանի կենտրոնական և հյուսիսարևելյան շրջաններն ու Վիրքի հարավը՝ Տփղիս քաղաքով<ref>[http://koha.etchmiadzinlibrary.am/cgi-bin/koha/opac-detail.pl?biblionumber=2510 Ա. Տեր-Ղևոնդյան, Արաբական ամիրայությունները Բագրատունյաց Հայաստանում, Ե., 1965, էջ 133]</ref>։ Սկզբում նա ոչնչացրեց [[Բագրևանդ|Բագրևանդ գավառ]]ում տեղակայված թշնամու գնդերը,մեկնում Գուգարք և ազատագրում տեղի ամրոցները։ Հետագայում ազատագրվում են Տփիղիսսը, Տաշիր գավառը, Աղստևը։ Այս ամենից հետո Երկաթը հաստատվեց Արշրունիք գավառում։
Աշոտ Երկաթի թագադրությունը տեղի է ունեցել Սմբատ Ա-ի սպանությունից հետո 914 թվականին։
Տող 65 ⟶ 66՝
[[Աշոտ Երկաթ]]ի թագադրությանը հաջորդած իրադարձությու դրդապատճառների վերաբերյալ հստակ պատկերացում կազմելու համար պետք է կատարել որոշակի ճշգրտումներ։
Երբ [[Յուսուֆ]]ը ասպատակում էր [[Գուգարք]]ը, Աշոտ Երկաթը ամրացել էր իր ազատագրած ամրոցներում։
Հայաստանի կենտրոնական ու հյուսիսային շրջանների ազատագրումը տեղի է ունեցել Աշոտ Երկաթի՝ [[Կոստանդնուպոլիս]] մեկնելուց առաջ։ Հայաստանում տիրող դժվարին իրավիճակը, Աշոտ Երկթին ստիպում է մեկնել Կոստանդնուպոլիս, միևնույն ժամանակ Յուսուֆը նոր հալածանքեր է սկսում Արծրունիների և Սյունիների նկատմամբ 913-914 թվականների ազատագրական պատերազմը, որի հաջող ընթացքը Աշոտ Երկաթին հնարավորություն էր տվել թագադրվելու, հայտնվել էր փակուղում։ Այդ պատճառով Աշոտ Երկաթը մեկնում է Բյուզանդիա։ Կոստանդին Կայսրը Աշոտ Երկաթին և նրա հետ Կոստանդնուպոլիս գնացած հայ նախարարներին մեծ պատիվների արժանացրեց։ Հայոց թագավորը հայրենիք էր վերադառնում բյուզանդական օգնական զորքով՝ հաղթանակի և Հայոց թագավորությունը վերահաստատելու անխախտ հավատով։
== Աշոտ Երկաթի վերադարձը Կոստանդնուպոլսից և ազատագրական նոր կռիվներ ==
Աշոտ Երկաթը մնաց [[Բյուզանդիա]]յում 10 ամիս։ Այս ընթացքում [[Յուսուֆ]]ը հարձակումներ իրականացրեց Վասպուրականի ուղղությամբ՝ հասնելով [[Մարդաստան]] և [[Տոսպ]] գավառները։ Ստանալով Յուսուֆի ասպատակությունների լուրը՝ 916 թվականին [[Կոստանդնուպոլիս|Կոստանդնուպոլսի]]ց բյուզանդական օգնական բանակով վերադառնում է Աշոտ Երկաթը։ Աշոտ Երկաթի կողմն են անցնում Սյունյաց իշխանները, ու պայքարը խիստ թեժանում է։ Վերադառնում է կաթողիկոսը և հասնում նրան, որ հակառակորդները զինադադար հաստատեն։
Աշոտ Երկաթի նոր հաջողությունները հնարավորություն են տալիս Սյունյաց իշխաններին` վերահաստատելու իրենց իշխանությունները։ ▼
Սևանա լճի շրջակայքն ընդգրկող իրենց տիրույթները վերականգնում են նաև Սյունյաց իշխաններ [[Սահակ (զորավար)| Սահակն]] ու Վասակը։ ▼
Այդպիսով` Աշոտ Երկաթի համար բացվեց պայքարի նոր ուղղություն ներքին ճակատում։ Հաշտվելով [[Սահակ Սևադա]]յի հետ` Աշոտ Երկաթն արշավեց Դվին։ Դվինն ազատագրվեց արաբական գերիշխանությունից և ենթարկվեց Հայոց թագավորին 919 թվականին<ref>[http://ijevanlib.ysu.am/wp-content/uploads/2018/04/Ashot_Yerkat.pdf Աշոտ Երկաթ] </ref>։▼
▲Աշոտ Երկաթի նոր հաջողությունները հնարավորություն են տալիս Սյունյաց
== Գահակալման սկիզբը ==▼
▲Սևանա լճի շրջակայքն ընդգրկող իրենց տիրույթները վերականգնում են նաև Սյունյաց իշխաններ [[Սահակ (զորավար)| Սահակն]] ու Վասակը։ Աշոտ Երկաթը Երազգավորսում կարողացավ փրկվել դավադրական մահից ու իր հետ վերցնելով Աբասի որդուն՝ հեռանալ Ուտիք։
▲
▲== Գահակալման սկիզբը ==
Աշոտ II–ի գահակալության սկզբում Հայաստանն գտնվել է ծանր իրավիճակում։ [[Ատրպատական]]ի Յուսուֆ իբն Աբու-ս-Սաջ|Յուսուֆ ամիրայի զորքը ներխուժել է Հայաստան, ինչը երկրի անկախությանը սպառնող վտանգ էր։ Իր եղբոր՝ Մուշեղի հետ 910 թվականին դուրս է եկել Յուսուֆ ամիրայի դեմ, [[Ձկնավաճառի ճակատամարտ]]ում գլխավորել հայոց բանակը։ Հոր մահից հետո մյուս եղբոր՝ [[Աբաս]]ի հետ արաբներից ազատագրել է Հայաստանի մի շարք մասեր։ 915 թվականին Յուսուֆը կրկին ներխուժել է Հայաստան, Աշոտ II-ը մեկնել է [[Բյուզանդիա]], բանակցել [[Կոստանդին Ծիրանածին]] կայսեր հետ, ինչից հետո Բյուզանդիան նրան ճանաչել է Հայոց թագավոր և տվել օգնական զորք։ Աշոտ II-ը պայքար է ծավալել բոլոր կենտրոնախույս ուժերի դեմ՝ ձգտելով ստեղծել քաղաքականապես միասնական Հայաստան։ Աշոտ II-ի հորեղբոր որդին՝ Աշոտ Շապուհյանը, որ դեռ [[Սմբատ Ա]]-ի օրոք հարում էր Յուսուֆին, վերջինիս կողմից 915 թվականին ճանաչվել է որպես Հայոց թագավոր։ Դառնալով Աշոտ II-ի հակաթոռը՝ նա պայքար սկսեց օրինական թագավորի դեմ։ [[Հովհաննես Դրասխանակերտցի]] կաթողիկոսը փորձ է արել հաշտեցնել նրանց։ Թեև Աշոտ Շապուհյանն ստացել է [[Վաղարշապատ]]ն իր շրջակայքով, բայց չի դադարեցրել պայքարը։ Աշոտ II-ի դեմ դուրս են եկել նաև [[Գուգարք]]ի Շամշուլդե բերդի տերերը, ապստամբել է նաև աները՝ [[Գարդմանք (տարածքային էթնիկ միավոր)|Գարդմանի]] իշխան [[Սահակ Սևադա]]ն։ Աշոտ II-ն գերի է վերցրել Սահակ Սևադային ու նրա որդուն, ապա կուրացնել տվել նրանց։ Նա հարկադրված է եղել պայքարել նաև [[Ուտիք]] նահանգի ապստամբ իշխան Ցլիկ Ամրամի և [[վրացիներ|վրաց]] Գուրգեն իշխանի դեմ։ Աշոտ II-ը ստիպված էր քաշվել [[Սևանա կղզի]]ն և այնտեղից կազմակերպել պայքարը։ [[Սևանի ճակատամարտ]]ում նրան հաջողվել է պարտության մատնել Յուսուֆ ամիրայի Բեշիր զորապետին։ Այնուհետև հաղթահարելով ներքին ու արտաքին թշնամիների դիմադրությունները՝ նա վերականգնել է [[Բագրատունյաց թագավորություն|Բագրատունյաց թագավորության]] սահմանները։ 922 թվականին Աշոտ II-ին շնորհվել է «Շահնշահ Հայոց և Վրաց» տիտղոսը։ Աշոտ Շապուհյանը դուրս է մղվել ասպարեզից։ Խիզախության և կորովի համար Աշոտ II-ը ստացել է «Երկաթ» մականունը։ [[928 թվական]]ին Աշոտ Երկաթը Ատրպատականի ամիրայի հետ դիմակայել են և հետ շպրտել բյուզանդական զորքերին<ref>Հայ ժողովրդի պատմություն, հատոր III, Երևան, 1979, էջ 153</ref>։
| |||