«Մադեյրա (կղզի)»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added
չ Colon֊ը (:, U+003A) փոխարինում եմ հայերեն վերջակետով (։, U+0589)
վիքիֆիկացում
Տող 38.
}}
 
'''Մադեյրա''' ({{lang-en|Madeira}}) [[Պորտուգալիա|պորտուգալական]] [[կղզի]], որը [[Մադեյրա|Մադեյրա կղզեխմբում]] ամենամեծն ու ամենաշատ բնակեցվածն է։ Ունի 740,7 քառակուսի կմ տարածք, որն ընդգրկում է Օգոստինոս, Սուրբ Լորենսի կղզիներն ու հյուսիս-արևմուտքում գտնվող Մոլ կյզյակը։ 2011 թվականի թվյալներով Մադեյրան ունեցել է ընդհանուր 262․456 բնակչություն։
 
Կղզին գտնվում է [[Վահանային հրաբուխ|Վահանային հրաբխի]] գագաթին, որը [[Ատլանտյան օվկիանոս|Ատլանտյան օվկիանոսի]]ի մակարդկից բարձր է 6 կիլոմետրով (3․7 մղոն)։ [[Միոցեն|Միոցենի դարաշրջանից]] ավելի քան 5 միլիոն տարի առաջ, շարունակելով մինչև մոտ 700,000 տարի առաջ [[Պլեյստոցեն]] դարաշրջանը, օվկիանոսի ընդերքում՝ [[Աֆրիկյան սալ|Աֆրիկյան սալի]]ի վրա, արևելյան-արևմտյան [[Ռիֆտ|ռիֆտիռիֆտ]]ի գագաթին ձևավորվել է [[հրաբուխ]]<ref>Geldemacher et al., 2000</ref><ref>Ribeiro, 2001</ref><ref name="GVP">{{cite gvp| vn=382120 | title=Madeira}}</ref>։
 
Սրան հաջորդել է լայնածավալ [[Էրոզիա|էրոզիանէրոզիա]]ն, որի պատճառով կղզու կենտրոնական մասի հարավում առաջացել են երկու մեծ գոգավորություններ։ Հրաբխային ակտիվությունը հետագայում վերսկսվել է՝ ավելի հին, քայքայված սալիկի վրա առաջացնելով [[Խարամայինխարամային կոն|խարամային կոներ]]եր և [[լավա]]։ Ամենավերջին հրաբխային ժայթքումները տեղի են ունեցել 6․500 տարի առաջ կղզու արևմտյան-կենտրոնական հատվածում և առաջացրել են ավելի շատ խարամային կոներ և լավային հոսքեր<ref name="GVP" />։
'''Մադեյրա''' ({{lang-en|Madeira}}) [[Պորտուգալիա|պորտուգալական]] [[կղզի]], որը [[Մադեյրա|Մադեյրա կղզեխմբում]] ամենամեծն ու ամենաշատ բնակեցվածն է։ Ունի 740,7 քառակուսի կմ տարածք, որն ընդգրկում է Օգոստինոս, Սուրբ Լորենսի կղզիներն ու հյուսիս-արևմուտքում գտնվող Մոլ կյզյակը։ 2011 թվականի թվյալներով Մադեյրան ունեցել է ընդհանուր 262․456 բնակչություն։
 
Կղզին գտնվում է [[Վահանային հրաբուխ|Վահանային հրաբխի]] գագաթին, որը [[Ատլանտյան օվկիանոս|Ատլանտյան օվկիանոսի]] մակարդկից բարձր է 6 կիլոմետրով (3․7 մղոն)։ [[Միոցեն|Միոցենի դարաշրջանից]] ավելի քան 5 միլիոն տարի առաջ, շարունակելով մինչև մոտ 700,000 տարի առաջ [[Պլեյստոցեն]] դարաշրջանը, օվկիանոսի ընդերքում՝ [[Աֆրիկյան սալ|Աֆրիկյան սալի]] վրա, արևելյան-արևմտյան [[Ռիֆտ|ռիֆտի]] գագաթին ձևավորվել է [[հրաբուխ]]<ref>Geldemacher et al., 2000</ref><ref>Ribeiro, 2001</ref><ref name="GVP">{{cite gvp| vn=382120 | title=Madeira}}</ref>։
 
Սրան հաջորդել է լայնածավալ [[Էրոզիա|էրոզիան]], որի պատճառով կղզու կենտրոնական մասի հարավում առաջացել են երկու մեծ գոգավորություններ։ Հրաբխային ակտիվությունը հետագայում վերսկսվել է՝ ավելի հին, քայքայված սալիկի վրա առաջացնելով [[Խարամային կոն|խարամային կոներ]] և [[լավա]]։ Ամենավերջին հրաբխային ժայթքումները տեղի են ունեցել 6․500 տարի առաջ կղզու արևմտյան-կենտրոնական հատվածում և առաջացրել են ավելի շատ խարամային կոներ և լավային հոսքեր<ref name="GVP" />։
 
Մադեյրան կղզեխմբի ամենամեծ կղզին է, որը զբաղեցնում է 741 քառակուսի կիլոմետր տարածք և ունի 57 կիլոմետր երկարություն, իսկ ամենամեծ լայնություը կազմում է 22 կմ՝ 150 կմ ափամերձ տարածքով։ Կղզում գտնվում է լեռնաշղթա, որը ձգվում է կղզու կենտրոնի երկայնքով և ունի 1․862 մ․ բարձրություն ([[Պիկու Ռույվու]]), իսկ արևելյան ափին գտնվում են շատ ավելի ցածր լեռներ (200 մետրից ցածր)։ Սկզբնական հրաբխային օջախները, որոնք հանգեցրել են կենտրոնական լեռնային տարածքների առաջացմանը, բաղկացած են Ռույվու (1,862 մ․), Տորես (1,851 մ․), Արիեյռո (1,818 մ․), Սեդրո (1,759 մ․), Կասադո (1,725 մ․), Գրանդե (1,657 մ․), Ֆերեյրո (1,582 մ․) և այլ լեռնագագաթներից։ Այս ժայթքման փուլի ավարտին խութերով շրջապատված կղզի է ձևավորվել, որի ծովային հետքերը նկատելի են հետագայում [[Կալցիումի օքսիդ|կալցիումի օքսիդի]] արտադրության համար օգտագործված Սաո Վիսենտեի տարածքում գտնվող Լամեյրոսի կրաքարային շերտում։ [[Կաբու Ժիրան|Կաբու Ժիրանի]] նման ծովային խութերը, ինչպես նաև հովիտները և ձորերը, ձգվում են կենտրոնական մասից ու կղզու ներքին հատվածը դարձնում անմատչելի<ref>{{cite web|url=http://www.madeirahelp.com/madeira_geography|title=MadeiraHelp.com|publisher=MadeiraHelp.com|date=22 February 1999|access-date=30 July 2010|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20100731015932/http://www.madeirahelp.com/madeira_geography|archive-date=31 July 2010}}</ref>։ Բնակչությունը կենտրոնացված է ձորափերին գտնվող բազմաթիվ գյուղերում, որոնցով աշնանային ու ձմեռային հորդառատ անձրևներն իրենց ճանապարհն են գտնում դեպի ծով<ref>Robert White, 1851, p.4</ref>։
[[Պատկեր:Vista desde el pico de Arieiro, Madeira, Portugal, 2019-05-30, DD 142-146 PAN.jpg|մինի|Տեսարան [[Պիկու դու Արիեյրու|Պիկու դու Արիեյրուից]]]]
 
 
Մադեյրան կղզեխմբի ամենամեծ կղզին է, որը զբաղեցնում է 741 քառակուսի կիլոմետր տարածք և ունի 57 կիլոմետր երկարություն, իսկ ամենամեծ լայնություը կազմում է 22 կմ՝ 150 կմ ափամերձ տարածքով։ Կղզում գտնվում է լեռնաշղթա, որը ձգվում է կղզու կենտրոնի երկայնքով և ունի 1․862 մ․ բարձրություն ([[Պիկու Ռույվու]]), իսկ արևելյան ափին գտնվում են շատ ավելի ցածր լեռներ (200 մետրից ցածր)։ Սկզբնական հրաբխային օջախները, որոնք հանգեցրել են կենտրոնական լեռնային տարածքների առաջացմանը, բաղկացած են Ռույվու (1,862 մ․), Տորես (1,851 մ․), Արիեյռո (1,818 մ․), Սեդրո (1,759 մ․), Կասադո (1,725 մ․), Գրանդե (1,657 մ․), Ֆերեյրո (1,582 մ․) և այլ լեռնագագաթներից։ Այս ժայթքման փուլի ավարտին խութերով շրջապատված կղզի է ձևավորվել, որի ծովային հետքերը նկատելի են հետագայում [[Կալցիումիկալցիումի օքսիդ|կալցիումի օքսիդի]]ի արտադրության համար օգտագործված Սաո Վիսենտեի տարածքում գտնվող Լամեյրոսի կրաքարային շերտում։ [[Կաբու Ժիրան|Կաբու Ժիրանի]]ի նման ծովային խութերը, ինչպես նաև հովիտները և ձորերը, ձգվում են կենտրոնական մասից ու կղզու ներքին հատվածը դարձնում անմատչելի<ref>{{cite web|url=http://www.madeirahelp.com/madeira_geography|title=MadeiraHelp.com|publisher=MadeiraHelp.com|date=22 February 1999|access-date=30 July 2010|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20100731015932/http://www.madeirahelp.com/madeira_geography|archive-date=31 July 2010}}</ref>։ Բնակչությունը կենտրոնացված է ձորափերին գտնվող բազմաթիվ գյուղերում, որոնցով աշնանային ու ձմեռային հորդառատ անձրևներն իրենց ճանապարհն են գտնում դեպի ծով<ref>Robert White, 1851, p.4</ref>։
[[Պատկեր:Vista desde el pico de Arieiro, Madeira, Portugal, 2019-05-30, DD 142-146 PAN.jpg|մինի|Տեսարան [[Պիկու դու Արիեյրու|Պիկու դու Արիեյրուից]]ից]]
 
== Տես նաև ==
Տող 61 ⟶ 57՝
{{ՎՊԵ}}
{{Արտաքին հղումներ}}
 
[[Կատեգորիա:Պորտուգալիայի կղզիներ]]
[[Կատեգորիա:Ատլանտյան օվկիանոսի կղզիներ]]