Վիքիպեդիա

«Մասնակից:Արմին-Կարապետյան/Ավազարկղ»–ի խմբագրումների տարբերություն

Դիտել պատմությունը
← Նախորդ տարբՀաջորդ տարբ →
Content deleted Content added
ՎիզուալԵլատեքստ
Տող 1.
Ներկայիս [[Թուրքիայի Հանրապետություն|Թուրքիայի Հանրապետության]] տարածքի արևելյան հատվածը [[հայեր]]ի նախահայրենիքն է<ref name="Encyclopedia of diasporas">{{cite book|title=Encyclopedia of diasporas: immigrant and refugee cultures around the world|year=2004|publisher=Kluwer Academic Publishers|location=Dordrecht, Netherlands|isbn=978-0-306-48321-9|author1=Melvin Ember |author2=Carol R. Ember |author3=Ian A. Skoggard |page=36|quote=Currently, only one-sixth of that land [ancestral territory] is inhabited by Armenians, due first to variously coerced emigrations and finally to the genocide of the Armenian inhabitants of the Ottoman Turkish Empire in 1915.}}</ref>: [[Հայոց ցեղասպանություն|Հայոց ցեղասպանության]] ժամանակ և հետոդրան հաջորդող տարիներին հայ բնակչության հետ միասին հայկական մշակույթը նույպեսնույնպես թուրքական կառավարության նշանակետում էր: 1914 թվականին [[Օսմանյան կայսրություն]]ում կային մի քանի հազար տաճարներ (մոտավորապես գնահատված է 2 հազարից 3 հազար), այսօր դրանցից մի քանի հարյուրն են կանգունմնացել, սակայն սրանցից շատերը փլուզման վտանգի տակ են: Գործող եկեղեցիները հիմնականում [[Ստամբուլ]]ում են:
 
Հայերին պատկանող ունեցվածը հիմնականում բռնազավթվել է Օսմանյան և Թուրքիայի կառավարությունների կողմից[[Օսմանյան և Թուրքիայի կառավարությունների կողմից հայերի ունեցվածքի բռնազավթում]] և ուղղվել ռազմական, բժշկական ոլորտներին, բանտերին և դպրոցներին: Մի մասն էլ հատկացվել է այն մուսուլմաներին, ովքեր փախստական են, գաղթյալէին կամ փախելգաղթել ենէին իրենց բնակավայրերից [[Բալկանյան պատերազմներ]]ի ժամանակ:
Բռնագրավումների համար օրինական արդարացում էր «Emval-i Metruke» (Լքված գույքի օրենք) օրենքը, որով օրինականացվում էր հայկական գույքի բռնագրավումը, եթե սեփականատերը չվերադառնար<ref>Biner, Z. Ö. (2010). Acts of defacement, memory of loss: Ghostly effects of the "Armenian crisis" in Mardin, southeastern Turkey. History and Memory, 22(2), 68–94, 178.</ref>:
 
Տող 19.
}}
{{Հիմնական հոդված|Հայկական կրթությունն Օսմանյան կայսրությունում}}
Օսմանյան կայսրությունում մինչև 18-րդ դարի վերջ հայկական դպրոցների գործունեությունն արգելված էր: Ոչ պաշտոնական մի շարք դպրոցներ գործել են [[Բիթլիսի գավառակումգավառակ]]<nowiki/>ում, բայց առաջին հայկական վարժարանը բացվել է 1790 թվականին [[Շնորհք Մկրտիչ Ամիրա Միրիճանեան]]ի բարերարությամբ: 1823-1831 թվականներինթվականներին՝ Կարապետ պատրիարքի աթոռակալության տարիներին, հայկական դպրոցների կառուցումն աննախադեպ վերելք էր ապրում:

Առաջին բարձրագույն ուսումնական հաստատությունը բացվել է 1838 թվականին [[Սկյուտար]]ում և կոչվել ճեմարան:
Մոտ 1838 թվականին [[Կոստանդնուպոլսի Հայոց Պատրիարքություն|Կոստանդնուպոլսի Հայոց Պատրիարքության]] ջանքերով [[Անատոլիա]]յում 439 հայկական դպրոցներ գործարկվեցին<ref>{{cite journal|last=Gökçe|first=Feyyat |title=Minority and Foreign Schools on the Ottoman Education System|journal=E-International Journal of Educational Research|date=Summer 2010|volume= 1|issue= 1|pages=44–45|url=https://www.academia.edu/1434041|access-date=26 May 2013}}</ref>: [[Թանզիմաթ]]ի հռչակման և [[Աբդուլ Մեջիդ]]ի կառավարման ժամանակ՝ 1839 թվականին, հայերն ունեին 37 դպրոցներ՝ ներառյալ երկու քոլեջ, 4620 ուսանողներովաշակերտներով, բազմաթիվ թանգարաններ, տպարաններ, հիվանդանոցներ, հանրային գրադարաններ և միայն Պոլսում տպագրվող 8 տարբեր ամսագրեր<ref>{{cite book|last=Oshagan|first=Vahe|title=The Armenian people from ancient to modern times|year=2004|publisher=St. Martin's Press|location=New York, NY|isbn=978-1-4039-6422-9|page=151|edition=1st paperback|editor1-first=Richard G. |editor1-last=Hovannisian}}</ref>: Համաձայն Կոստանդնուպոլսի Հայոց Պատրիարքության, ներկայացրած տվյալների՝ [[Օսմանյան կայսրություն]]ում 1901-1902 թվականներին եղել են 803 հայկական դպրոցներ 81,226 աշակերտներով և 2,088 ուսուցիչներով: Սրանցից 438-ը գտնվել են [[Վիլայեթ|6 վիլայեթներ]]ում 36,839 աշակերտներով և 897 ուսուցիչներով<ref name="Bryce">[[James Bryce, 1st Viscount Bryce]], ''[http://www.armenianhouse.org/bryce/treatment/654-670-annexe.html The Treatment of Armenians in the Ottoman Empire 1915–16]'', London, T. Fisher Unwin Ltd., 1916, pp. 662–64</ref>:

Հայոց ցեղասպանության ընթացքում հայ բնակչությունը ենթարկվել է զանգվածային բնաջնջման: Շատ դպրոցներ Անատոլիայում կամ ավերվել են, կամ ծառայեցվել այլ նպատակներով:

2005 թվականի դրությամբ, [[Ստամբուլ]]ում գործում էին 18 հայկական դպրոցներ<ref>{{cite web|title=Armenian Claims and Historical Facts: Questions and Answers|url=http://www.mfa.gov.tr/data/DISPOLITIKA/ErmeniIddialari/ArmenianClaimsandHistoricalFacts.pdf|publisher=Turkish Ministry of Tourism, Center for Strategic Research|access-date=26 May 2013|location=Ankara|page=44|year=2005|quote=The Armenian community in Istanbul has 18 schools, 17 cultural and social organizations, three daily newspapers, five periodicals, two sports clubs, 57 churches, 58 foundations and two hospitals.}}</ref>:
 
===Գրականություն===
Տող 26 ⟶ 32՝
Այս շրջանի նշանավոր գրողներ են [[Սիամանթո]]ն, [[Հակոբ Պարոնյան]]ը, [[Վահան Թեքեյան]]ը, [[Լևոն Շանթ]]ը, [[Գրիգոր Զոհրապ]]ը, [[Ռուբեն Զարդարյան]]ը, [[Ավետիս Ահարոնյան]]ը, [[Ատրպետ]]ը, [[Կոստան Զարյան]]ը:
 
19-րդ դարում գրական մեծ շարժում ծավալվեց, ինչի նպատակը հայ նոր գրականությունը ծաղկեցնելն էր: Այս շրջանումշրջանը, երբ հայ գրականությունը վերելք ապրեց, հայտնի է Վերածննդի շրջան կամ Զարթոնք անվամբ: [[Կոստանդնուպոլիս|Կոստանդնուպոլս]]ի և [[Թիֆլիս]]ի վերածննդի գործիչները, եվրոպացի ռոմանտիստների հետ համարյա կիսում էին միևնույն գաղափարները և հետաքրքրված էին աջակցելու հայկական նացիոնալիզմին: Նրանցից շատերը ընդունում էին նոր ձևավորված արևելյան կամ արևմտյան հայերենը՝ կախված թիրախային լսարանիլսարանից, դրանք դասական հայերենից՝ [[գրաբար]]ից գերադասելով:
 
Վերածննդի շրջանը ավարտվեց 1885-1890 թվականներին, երբ հայ ժողովուրդը փոթորկոտ և դժվարին ժամանակներ էր ապրում: Նշանավոր իրադարձություններ են [[Բեռլինի պայմանագիր (1878)|Բեռլինի պայմանագիր]]ը, 1878, Բալկանյան ժողովուրդների անկախությունը, ինչպես [[Բուլղարիա]]ն, և իհարկե, 1895-1896 թվականների [[Համիդյան ջարդեր|համիդյան ջարդեր]]ը:
 
===Բարբառներ===
Տող 37 ⟶ 43՝
 
Որոշ մասնագետներ պնդում են, որ հայ ռեալիստ գրողներ ասպարեզ եկան, երբ հիմնադրվեց [[Արևելք (օրաթերթ)|«Արևելք»]] թերթը (1884):
[[Արփիար Արփիարյան]]ը, [[Լևոն Բաշալյան]]ը, [[Գրիգոր Զոհրապ]]ը, Մելքոն Գյուրջյանը, Տիգրան Կամսարյանը և այլք համախմբվեցին վերոնշյալ թերթի շուրջ:

Այդ շրջանի մյուս կարևոր թերթը «[[Հայրենիք (օրաթերթ)|Հայրենիքն]]» էր, որը դարձավ շատ պոպուլիստական, խրախուսեց քննադատությունը և այլն:
 
Այսօր [[Ստամբուլ]]ում տպագրվում են երեք հայկական օրաթերթեր՝ ''[[Ակոս (ամսաթերթ)|«Ակոս»]], [[Ժամանակ (օրաթերթ)|«Ժամանակ»]] և [[Մարմարա (թերթ)|«Մարմարա»]]'':
 
===Այբուբեն===
Պետրոս Տեր-Մաթոսյանը ([[Կոլումբիայի համալսարան]]) նշում է, որ համարյա 250 տարի,տարի՝ 18-րդ դարի սկզբից մինչև մոտ 1950 թվականը, ավելի քան 2000 թուրքերեն գրքեր տպագրվել են օգտագործելով հայերեն գիրը: Այն կարդում էին ոչ միայն թուրքահայերը, այլև ոչ հայկական էլիտան (ներառյալ Օսմանյան կայրությանկայսրության թուրքերը): [[Հայերեն|Հայերեն գիր]]ը զուգահեռ կիրառվել է նաև [[Արաբական գրային համակարգի պատմություն|արաբական գրի]] հետ Օսմանյան կայսրության [[օսմաներեն]] փաստաթղթերում:
Օրինակ Օսմանյան կայսրությունում գրված առաջին նովելը եղել է Վարդան փաշայի ''[[Akabi Hikayesi]]'' գործը (1851), որը գրվել է հայերեն գրով: Նաև, [[Աբդուլ Մեջիդ]]ի կառավարման օրոք օսմանյան դրամհատարանըդրամահատարանը հսկող Դուզյան ընտանիքը թուրքերեն գրանցումները կատարում էր օգտագործելով հայերեն նշանագրերը<ref>{{cite book|last=Mansel|first=Philip|title=Constantinople|year=2011|publisher=Hachette UK|isbn=978-1-84854-647-9|url=https://books.google.com/books?id=LrnvC98bNSoC}}</ref>: 19-րդ դարի վերջից [[Հայկական այբուբեն|հայկական այբուբեն]]ը կիրառվում էր նաև [[քրդերեն]] գրքեր գրելու համար:
 
===Հայկական տեղանուններ===
{{Հիմնական հոդված|Աշխարհագրական անվանումների փոփոխությունը Թուրքիայում|Կենդանիների անվանումների փոփոխությունը Թուրքիայում
}}
Հայկական տեղանունների նախնական անվանափոխումը ծրագրվել է [[Աբդուլ Համիդ II|Սուլթան Աբդուլ Համիդ]]ի կառավարման ժամանակ:
Հայկական տեղանունների նախնական անվանափոխումը ծրագրվել է [[Աբդուլ Համիդ II|Սուլթան Աբդուլ Համիդ]]ի կառավարման ժամանակ: 1880 թվականին''Հայաստան'' անվանումը կտրականապես արգելվեց կիրառել մամուլում, դասագրքերում, պետական ենթակառուցվածներում և հետագայում փոխարինվեց [[Անատոլիա]] կամ [[Քուրդիստան]] անվանումներով<ref>{{in lang|ru}} Modern History of Armenia in the Works of Foreign Authors [Novaya istoriya Armenii v trudax sovremennix zarubezhnix avtorov], edited by R. Sahakyan, Yerevan, 1993, p. 15</ref><ref>{{cite book|first1=Roger|last1=Boar|last2=Blundell|first2=Nigel|title=Crooks, crime and corruption|year=1991|publisher=Dorset Press|location=New York|isbn=978-0-88029-615-1|page=[https://archive.org/details/crookscrimecorru0000boar/page/232 232]|url-access=registration|url=https://archive.org/details/crookscrimecorru0000boar/page/232}}</ref><ref>{{cite book|last=Balakian|first=Peter|title=The Burning Tigris: The Armenian Genocide and America's Response|publisher=HarperCollins|isbn=978-0-06-186017-1|page=36|date=13 October 2009}}</ref><ref>{{cite book|last=Books|first=the editors of Time-Life|title=The World in arms : timeframe AD 1900–1925|year=1989|publisher=Time-Life Books|location=Alexandria, Va.|isbn=978-0-8094-6470-8|edition=US|page=[https://archive.org/details/worldinarmstimef00time/page/84 84]|url-access=registration|url=https://archive.org/details/worldinarmstimef00time/page/84}}</ref><ref>{{cite book|last=K. Al-Rawi|first=Ahmed|title=Media Practice in Iraq|year=2012|publisher=Palgrave Macmillan|isbn=978-0-230-35452-4|page=9|url=https://books.google.com/books?id=AhMoMFuO--gC&q=armenia+word+banned+abdul&pg=PA9|access-date=16 January 2013}}</ref>: ▼
 
▲Հայկական տեղանունների նախնական անվանափոխումը ծրագրվել է [[Աբդուլ Համիդ II|Սուլթան Աբդուլ Համիդ]]ի կառավարման ժամանակ: 1880 թվականին''Հայաստան'' անվանումը կտրականապես արգելվեց կիրառել մամուլում, դասագրքերում, պետական ենթակառուցվածներում և հետագայում փոխարինվեց [[Անատոլիա]] կամ [[Քուրդիստան]] անվանումներով<ref>{{in lang|ru}} Modern History of Armenia in the Works of Foreign Authors [Novaya istoriya Armenii v trudax sovremennix zarubezhnix avtorov], edited by R. Sahakyan, Yerevan, 1993, p. 15</ref><ref>{{cite book|first1=Roger|last1=Boar|last2=Blundell|first2=Nigel|title=Crooks, crime and corruption|year=1991|publisher=Dorset Press|location=New York|isbn=978-0-88029-615-1|page=[https://archive.org/details/crookscrimecorru0000boar/page/232 232]|url-access=registration|url=https://archive.org/details/crookscrimecorru0000boar/page/232}}</ref><ref>{{cite book|last=Balakian|first=Peter|title=The Burning Tigris: The Armenian Genocide and America's Response|publisher=HarperCollins|isbn=978-0-06-186017-1|page=36|date=13 October 2009}}</ref><ref>{{cite book|last=Books|first=the editors of Time-Life|title=The World in arms : timeframe AD 1900–1925|year=1989|publisher=Time-Life Books|location=Alexandria, Va.|isbn=978-0-8094-6470-8|edition=US|page=[https://archive.org/details/worldinarmstimef00time/page/84 84]|url-access=registration|url=https://archive.org/details/worldinarmstimef00time/page/84}}</ref><ref>{{cite book|last=K. Al-Rawi|first=Ahmed|title=Media Practice in Iraq|year=2012|publisher=Palgrave Macmillan|isbn=978-0-230-35452-4|page=9|url=https://books.google.com/books?id=AhMoMFuO--gC&q=armenia+word+banned+abdul&pg=PA9|access-date=16 January 2013}}</ref>:
Անվանափոխումը շարունակվել է դեռ վաղ հանրապետական դարաշրջանում՝ մինչև 21-րդ դարը: Այն ներառում էր ազգանունների թուրքացումը, կենդանիների անունների փոփոխությունը<ref name=Animals>{{cite news|title=Turkey renames 'divisive' animals|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/4328285.stm|access-date=16 January 2013|newspaper=BBC|date=8 March 2005|quote=Animal name changes: Red fox known as Vulpes Vulpes Kurdistanica becomes Vulpes Vulpes. Wild sheep called Ovis Armeniana becomes Ovis Orientalis Anatolicus. Roe deer known as Capreolus Capreolus Armenus becomes Capreolus Cuprelus Capreolus.}}</ref>, հայ պատմական գործիչների անունների փոփոխությունները (օրինակ հայտի Բալյան ընտանիքի անվանումը քողարկված էր իտալական Բալիանի անվամբ),<ref>{{cite news|title=Yiğidi öldürmek ama hakkını da vermek... |url=http://www.lraper.org/main.aspx?Action=DisplayNews&NewsCode=N000001527&Lang=TR |access-date=16 January 2013 |newspaper=Lraper |language=tr |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20131021094318/http://www.lraper.org/main.aspx?Action=DisplayNews&NewsCode=N000001527&Lang=TR |archive-date=21 October 2013 }}</ref><ref>{{cite news|title=Patrik II. Mesrob Hazretleri 6 Agustos 2006 Pazar|url=http://www.bolsohays.com/haberdetay-32339/patrik-ii-mesrob-hazretleri-6-agustos-2006-pazar-kumkapi-daki-surp-asdvadzadzin-meryem-ana-pat.html|access-date=16 January 2013|newspaper=Bolsohays News|date=7 August 2006|language=tr}}</ref>և հայկական պատմական իրադարձությունների փոփոխությունն ու խեղաթյուրումը<ref>{{cite book|editor1-last=Hovannisian|editor1-first=Richard G.|title=The Armenian genocide in perspective|url=https://archive.org/details/armeniangenocide00hova|url-access=registration|year=1991|publisher=Transaction|location=New Brunswick, NJ [u.a.]|isbn=978-0-88738-636-7|edition=4th|pages=[https://archive.org/details/armeniangenocide00hova/page/128 128–30]}}</ref>:▼
 
▲Անվանափոխումը շարունակվել է դեռ վաղ հանրապետական դարաշրջանում՝շրջանում՝ մինչև 21-րդ դարը: Այն ներառում էր ազգանունների թուրքացումը, կենդանիների անունների փոփոխությունը<ref name="Animals">{{cite news|title=Turkey renames 'divisive' animals|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/4328285.stm|access-date=16 January 2013|newspaper=BBC|date=8 March 2005|quote=Animal name changes: Red fox known as Vulpes Vulpes Kurdistanica becomes Vulpes Vulpes. Wild sheep called Ovis Armeniana becomes Ovis Orientalis Anatolicus. Roe deer known as Capreolus Capreolus Armenus becomes Capreolus Cuprelus Capreolus.}}</ref>, հայ պատմական գործիչների անունների փոփոխությունները (օրինակ հայտի Բալյան ընտանիքի անվանումը քողարկված էր իտալական Բալիանի անվամբ),<ref>{{cite news|title=Yiğidi öldürmek ama hakkını da vermek... |url=http://www.lraper.org/main.aspx?Action=DisplayNews&NewsCode=N000001527&Lang=TR |access-date=16 January 2013 |newspaper=Lraper |language=tr |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20131021094318/http://www.lraper.org/main.aspx?Action=DisplayNews&NewsCode=N000001527&Lang=TR |archive-date=21 October 2013 }}</ref><ref>{{cite news|title=Patrik II. Mesrob Hazretleri 6 Agustos 2006 Pazar|url=http://www.bolsohays.com/haberdetay-32339/patrik-ii-mesrob-hazretleri-6-agustos-2006-pazar-kumkapi-daki-surp-asdvadzadzin-meryem-ana-pat.html|access-date=16 January 2013|newspaper=Bolsohays News|date=7 August 2006|language=tr}}</ref>և հայկական պատմական իրադարձությունների փոփոխությունն ու խեղաթյուրումը<ref>{{cite book|editor1-last=Hovannisian|editor1-first=Richard G.|title=The Armenian genocide in perspective|url=https://archive.org/details/armeniangenocide00hova|url-access=registration|year=1991|publisher=Transaction|location=New Brunswick, NJ [u.a.]|isbn=978-0-88738-636-7|edition=4th|pages=[https://archive.org/details/armeniangenocide00hova/page/128 128–30]}}</ref>:
 
[[Պատկեր:Armenian places renamed.svg|thumbnail|Աշխարհագրական անվանումների փոփոխությունը Թուրքիայում]]
 
Հայերեն աշխարհագրական անվանումներիանվանումներ ունեցող վայրերի մեծ մասը գտնվում էեն [[Օսմանյան կայսրություն|Օսմանյան կայսրության]] արևելյան նահանգներում։ Այն բնակավայրերը, որոնց անվանումներում կան -կերտ (օրինակ՝ Մանազկերտ, Նորակերտ, Տիգրանակերտ, Նոյակերտ), -շեն (օրինակ՝ Արծվաշեն, Պեմզաշեն, Նորաշեն) և -վան (օրինակ՝ Չարենցավան, ՆախիջեվանՆախիջևան, Դատվան) համարվում են հայերեն անվանում:<ref name="Turkification of the Toponyms">{{cite book|last=Sahakyan|first=Lusine|title=Turkification of the Toponyms in the Ottoman Empire and the Republic of Turkey|year=2010|publisher=Arod Books|location=Montreal|isbn=978-0-9699879-7-0|url=http://www.ararat-center.org/upload/files/Toponym_Lusine.pdf}}</ref>:

Օսմանյան պատմության ընթացքում թուրքական և քրդական ցեղերը բնակեցրել են հայկական գյուղերը և փոխել են տեղական անվանումները։ Հատկապես Հայոցհայոց ցեղասպանությունից հետո, երբ արևելյան Թուրքիայի մեծ մասի հայ բնակչությունը դատարկվեց<ref name="Turkification of the Toponyms" />:
 
Ըստ [[Սևան Նիշանյան]]ի 3, 600 հայերեն աշխարհագրական անվանում փոխվել է<ref>{{cite book|last=Nisanyan|first=Sevan|title=Hayali Coğrafyalar: Cumhuriyet Döneminde Türkiye'de Değiştirilen Yeradları|year=2011|publisher=TESEV Demokratikleşme Programı|location=Istanbul|url=http://www.tesev.org.tr/Upload/Publication/07099885-0fa4-47ce-937c-84baf4a75cc2/yeradlari-tumu.pdf|access-date=12 January 2013|language=tr|archive-url=https://web.archive.org/web/20150826224002/http://www.tesev.org.tr/Upload/Publication/07099885-0fa4-47ce-937c-84baf4a75cc2/yeradlari-tumu.pdf|archive-date=26 August 2015|url-status=dead}}</ref>:
Տող 60 ⟶ 72՝
==Կրոնական կառույցներ==
===Ակնարկ===
1914 թվականին Կ. Պոլսի Հայոց Պատրիարքությունը կազմեց Օսմանյան կայսրությունում գտնվող բոլոր վանքերի, եկեղեցիների և կրոնական այլ ենթակառուցվածքների ցուցակը: Պատրիարքարանը ներկայացրեց ավելի քան 2549 կրոնական կառույցներ, որոնք գտնվում էին իր հովանու ներքո. դրանցից ավելի քան 200-ը վանքեր էին և 1600՝1600-ը՝ եկեղեցիներ<ref name=Bevan>{{cite book|last=Bevan|first=Robert|title=The destruction of memory : architectural and cultural warfare|year=2004|publisher=Reaktion Books|location=London|isbn=1-86189-205-5|url=https://books.google.com/books?id=Xuz6GngdaVsC|edition=1st}}</ref>: 1974 թվականին [[ՅՈՒՆԵՍԿՈ]]ն հայտարարել է, որ 1923 թվականից հետո, ավելի քան 913 հայկական պատմական հուշարձաններ մնացել են [[Արևելյան Թուրքիա]]յում, որոնցից 464-ը լիովին ոչնչացվել են, 252-ը ավերվում են և 197-ը ենթակա են վերանորոգման<ref>{{cite web|title=Cultural Genocide|url=http://www.genocide-museum.am/eng/cultural_genocide.php|publisher=Armenian Genocide Museum-Institute|access-date=12 January 2013}}</ref>:
 
[[Ֆայեզ Ղոսեյն]], արաբ գրող և հայոց ցեղասպանության ականատես, գրում է.
{{Քաղվածք|Հայերի կոտորածներից հետո կառավարությունը ստեղծեց հանձնաժողովներ, որոնք զբաղվում էին մնացած ունեցվածքի վաճառքով: Հայկական մշակութային արժեքները վաճառվում էին ամենաէժան գներով&nbsp;... Մի անգամ ես գնացի եկեղեցի՝ տեսնելու, թե այս առևտուրն ինչպես է կազմակերպվում: Հայկական դպրոցների դռները փակ էին: Թուրքերը գիտական գրքերը օգտագործում էին շուկայում պանիր, մրգեր ու արևածաղիկ փաթաթելու համար&nbsp;... 1914 թվականին Ստամբուլի հայոց պատրիարքարանը ներկայացրել էր Արևմտյան Հայաստանի և Օսմանյան կայսրության եկեղեցիների և վանքերի թիվը: Ավելի քան 2,300-ը նշված էին ընդգրկվելու 4-5-րդ դարերի վաղ քրիստոնեական եզակի հուշարձանների թվին: Դրանց մեծ մասը վառվեց, թալանվեց և ավերվեց թուրքերի կողմից հայոց ցեղասպանության ժամանակ<ref name=cultural123>{{cite web|title=Cultural Genocide|url=http://www.genocide-museum.am/eng/cultural_genocide.php|publisher=Armenian Genocide Museum}}</ref>}}:
 
 
2011 թվականի դրությամբ Թուրքիայում գործում էին 34 հայկական եկեղեցիներ, որոնցից շատերը գտնվում են Ստամբուլում:
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/wiki/Մասնակից:Արմին-Կարապետյան/Ավազարկղ» էջից