«Կեմ»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
No edit summary |
|||
Տող 79.
==== Տափարակի կամուրջ ====
Կեմ գյուղում գտնվող կամրջի մասին քիչ տեղեկություններ կան։ Հայտնի է, որ գյուղում հայերը կառուցել են կամուրջ, որը կոչվել է Տափարակի կամուրջ անունով։ Կամուրջն այդ անունով է հիշատակվում 1916 թվականին։ 1969 թվականին ուսումնասիրող ճանապարհորդ Ջ․Մ․ Թիերրին հայտնել է, որ արդեն քրդաբնակ գյուղում առկա է կամուրջ, որը հայերն են կառուցե<ref name="Հայոց ձոր, հատոր Ա, Սամվել Կարապետյան"/>
== Կրթություն ==
1878 թվականին Կեմ գյուղի ծայրամասում սկսվում է դպրոցի շինարարություն<ref name="Հայոց ձոր, հատոր Ա, Սամվել Կարապետյան"/><ref name="Խանասորա Վարդան, Երևան, 1992, էջ 121:"/><ref name="Վ. Պ., Կեմ գիւղ եւ իր դպրոց, «Վանտոսպ», 1912, N 17, 27 յուլիս, էջ 307-308:">Վ. Պ., Կեմ գիւղ եւ իր դպրոց, «Վանտոսպ», 1912, N 17, 27 յուլիս, էջ 307-308:</ref>։ 1879 թվականի մայիսի 16-ին Կեմ բնակավայրում սկսում է գործել «Արարատյան» ընկերության կողմից բացված վարժարանը։ Դպրոցում ձմռանը սովորել են շուրջ 120, իսկ ամռանը՝ շուրջ 60-ից 70 աշակերտ։ Այն իրենից ներկայացրել է գյուղական նախակրթական հաստատություն և ունեցել է երկսեռ կրթություն<ref name="Հայոց ձոր, հատոր Ա, Սամվել Կարապետյան"/><ref name="Պօղոսեան Ե., Պատմութիւն Հայ մշակութային ընկերութիւններու, հ. Ա, Վիեննա, 1957, էջ 226:">Պօղոսեան Ե., Պատմութիւն Հայ մշակութային ընկերութիւններու, հ. Ա, Վիեննա, 1957, էջ 226:</ref><ref name="Արարատեան ընկերութիւն, Գ. Տեղեկագիր, Կ. Պոլիս, 1879, էջ 16:">Արարատեան ընկերութիւն, Գ. Տեղեկագիր, Կ. Պոլիս, 1879, էջ 16:</ref><ref name="Միացեալ ընկերութիւնք Հայոց, Կ. Պոլիս, 1882, էջ 11:">Միացեալ ընկերութիւնք Հայոց, Կ. Պոլիս, 1882, էջ 11:</ref><ref name="«Մշակ», 1882, N 85, 18 մայիս, էջ 2:">«Մշակ», 1882, N 85, 18 մայիս, էջ 2:</ref>։ Ըստ որոշ տեղեկությունների՝ դպրոցի առաջին հարկը կառուցել են Կեմի բնակիչները, իսկ երկրորդ հարկը նույն տարում կառուցել է Միացյալ ընկերությունը<ref name="Հայոց ձոր, հատոր Ա, Սամվել Կարապետյան"/><ref name="Վ. Պ., Կեմ գիւղ եւ իր դպրոց, «Վանտոսպ», 1912, N 17, 27 յուլիս, էջ 307-308:"/>։ Այլ տեղեկություններով դպրոցի հիմնադրման նախաձեռնությունը ազգային-հասարակական գործիչ Մկրտիչ Պորտուգալյանցինն է եղել։ Հաստատության համար ֆինանսական միջոցները տրամադրել է Բարեգործական ընկերությունը, իսկ գործավարությունը և աշխատանքների կազմակերպումն իրականացրել է «Արարատյան» ընկերությունը<ref name="Հայոց ձոր, հատոր Ա, Սամվել Կարապետյան"/><ref name="Սմբատ, Նամակ Թուրքիայից, «Մշակ», 1879, N 132, 9 օգոստոս, էջ 3:">Սմբատ, Նամակ Թուրքիայից, «Մշակ», 1879, N 132, 9 օգոստոս, էջ 3:</ref>։ Ի տարբերություն Հայոց ձոր գավառում բացված բազմաթիվ այլ հայկական դպրոցների, որոնք սեփական շենք չեն ունեցել, Կեմի բնակիչները կարողացել են կրթական հաստատությանն ապահովել մասնավոր երկհարկ շենքով<ref name="«Մշակ», 1882, N 85, 18 մայիս, էջ 2: ">«Մշակ», 1882, N 85, 18 մայիս, էջ 2: </ref>։ Հայտնի է, որ այս դպրոցը գործել է մինչև 1881 թվականը<ref name="Հայոց ձոր, հատոր Ա, Սամվել Կարապետյան"/><ref name="Թոխմախեան Ա., Թիւրքաց Հայաստան, մաս Ա, «Մշակ», 1881, N 121, 3 յուլիս, էջ 1:">Թոխմախեան Ա., Թիւրքաց Հայաստան, մաս Ա, «Մշակ», 1881, N 121, 3 յուլիս, էջ 1:</ref><ref name="«Մեղու Հայաստանի», 1882, N 24, 12 մարտ, էջ 3:">«Մեղու Հայաստանի», 1882, N 24, 12 մարտ, էջ 3:</ref><ref name="«Արձագանք», 1882, N 5, 21 մարտ, էջ 74:">«Արձագանք», 1882, N 5, 21 մարտ, էջ 74:</ref>։ 1882 թվականին դպրոցը կարճ ժամանակով դադարեցնում է իր գործունեությունը։ Արդեն 1883 թվականին այն գործում էր<ref name="Հայոց ձոր, հատոր Ա, Սամվել Կարապետյան"/><ref name="Միրախորեան Մ., Նկարագրական ուղեւորութիւն հայաբնակ գաւառս Արեւելեան Տաճկաստանի, մասն Ա, Կ.Պօլիս, 1884, էջ 139: ">Միրախորեան Մ., Նկարագրական ուղեւորութիւն հայաբնակ գաւառս Արեւելեան Տաճկաստանի, մասն Ա, Կ.Պօլիս, 1884, էջ 139:</ref><ref name="Գռուզեան Խ., Վասպուրականի մտաւորական զարթօնքը, «Վասպուրական» ժողովածու, Վենետիկ, 1930, էջ 202:">Գռուզեան Խ., Վասպուրականի մտաւորական զարթօնքը, «Վասպուրական» ժողովածու, Վենետիկ, 1930, էջ 202:</ref>։ Հայտնի է, որ դպրոցը գործելիս է եղել նաև 1887 թվականին, որի մասին առկա են մի շարք հիշատակություններ որպես Հայոց ձոր գավառի ամենամեծ գյուղի դպրոց<ref name="Ա. Դ., Հայոց ձորի վրայ մի քանի տեղեկութիւններ, «Արձագանք», 1887, N 16, 10 մայիս, էջ 239-240:">Ա. Դ., Հայոց ձորի վրայ մի քանի տեղեկութիւններ, «Արձագանք», 1887, N 16, 10 մայիս, էջ 239-240:</ref><ref name="«Արաքս», 1887, Ա, էջ 154:">«Արաքս», 1887, Ա, էջ 154:</ref>։ Ըստ որոշ տեղեկությունների՝ դպրոցն իր գործունեությունն իրականացրել է մինչև 1894 թվականն անընդմեջ և փակվել միայն [[Համիդյան ջարդեր]]ի երկու տարիներին<ref name="Հայոց ձոր, հատոր Ա, Սամվել Կարապետյան"/><ref name="Վ. Պ., Կեմ գիւղ եւ իր դպրոց, «Վանտոսպ», 1912, N 17, 27 յուլիս, էջ 307-308:">Վ. Պ., Կեմ գիւղ եւ իր դպրոց, «Վանտոսպ», 1912, N 17, 27 յուլիս, էջ 307-308:</ref>։ Հայտնի է, որ Միացյալ ընկերության ուղարկած վերջին ուսուցիչը՝ Հայրապետ Համամջյանը, թուրքական իշխանությունների կողմից մեղադրվել է արգելված գրականություն պահելու մեջ և ձերբակալվել։ Համիդյան ջարդերից հետո կաթոլիկ միսիոներների, ապա Աղթամարի վանքի օգնությամբ դպրոցը վերսկսում է իր գործունեությունը, սակայն մերթ ընդ մերթ դադարներով<ref name="Հայոց ձոր, հատոր Ա, Սամվել Կարապետյան"/><ref name="Վ. Պ., Կեմ գիւղ եւ իր դպրոց, «Վանտոսպ», 1912, N 17, 27 յուլիս, էջ 307-308:">Վ. Պ., Կեմ գիւղ եւ իր դպրոց, «Վանտոսպ», 1912, N 17, 27 յուլիս, էջ 307-308:</ref><ref name="Խանասորա Վարդան, Երևան, 1992, էջ 121:">Խանասորա Վարդան, Երևան, 1992, էջ 121:</ref>։
== Աղբյուրներ ==
| |||