«Մատերիա (փիլիսոփայություն)»–ի խմբագրումների տարբերություն

Հին աշխարհի ([[Հնդկաստան]], [[Չինաստան]], [[Եգիպտոս]] և այլն) փիլիսոփայության մեջ մատերիայի գաղափարը ըմբռնվել է մտահայեցողական ձևով՝ որպես նախանյութ, որից «կերտված» են աշխարհի բոլոր առարկաները։ Այդ պատճառով, օրինակ, [[Հին Հունաստան]]ում, մատերայի պարզունակորեն նույնացվել է ջրի ([[Թալես]]), օդի ([[Անաքսիմենես]]) հետ, դիտվել է որպես վերացական տրամաբանական նախասկիզբ՝ ապեյրոն (Անաքսիմանդրոս), որպես [[կրակ]] ([[Հերակլիտ]]), որն իր մեջ [[սինթեզ]]ում է նախանյութը և շարժման ու փոփոխման կենսական ուժը։ Այս երկու միտումները Դեմոկրիտը ներկայացնում է մեկ ընդհանուր մտահայեցողական նախասկզբի՝ [[ատոմ]]ի մեջ, իսկ մատերիայի՝ երկու ձևով՝ ատոմ և դատարկություն։ Նոր ժամանակից սկսած, փորձարարական գիտության զարգացմանը զուգընթաց, մատերայի գաղափարի հիմքը դառնում է [[բնագիտություն]]ը։ Փորձեր էին արվում նախանյութի փոխարեն գտնել անփոփոխ առաջնային հատկություններ, որոնք ընդհանուր լինեն աշխարհի բոլոր առարկաների համար և ընկած լինեն նրանց հիմքում։ Որպես այդպիսիք հանդես էին գալիս երկրաչափական ու մեխանիկական հատկանիշներ՝ տարածականություն, անթափանցիկություն, ծանրություն, տեղափոխություն են, որոնք սովորաբար ամփոփվում էին իրենց մեկ միասնական կրողի՝ ֆիզիկական ատոմի մեջ։ Մատերիան ըմբռնվում էր նրա ֆիզիկական հատկանիշների տեսանկյունից ու սահմանվում էր առանց գիտակցության հետ հարաբերակցությանը դիմելու։ Ֆրանսիացի մատերիալիստները (Դ. Դիդրո, Պ. "Հոլբախ) առաջինըաոաջինը նկատեցին, որ անհնարին է առարկաների բոլոր հատկանիշները հանգեցնել միայն մեխանիկականի և բոլոր ձևերը՝ միայն երկրաչափականի, և փորձեցին մատերայի սահմանման համար նշել փիլիսոփայական իմացաբանական հիմքեր՝ ներկայացնելով այն գիտակցության հետ ունեցած իր հակադրության մեջ։ Այս միտումը իր հետագա զարգացումն ստացավ մարքսիստական փիլիսոփայության մեջ, որը մատերայի սահմանումը ուղղակիորեն կապեց [[Փիլիսոփայություն|փիլիսոփայության]] հիմնական հարցի մատերիալիստական լուծման հետ։Մատերիան դիտվեց որպես գիտակցությունից անկախ գոյություն ունեցող ռեալություն։Մատերիայի այդ դիալեկտիկամատերիալիստական ըմբռնումը հենվում է աշխարհի մատերիական միասնության, գիտակցության նկատմամբ մատերայի առաջնայնությանաոաջնայնության ու աշխարհի ճանաչելիության սկզբունքների վրա։ Սրանով մատերայի որպես փիլիսոփայական կատեգորիայի ըմբըռնումը սահմանազատվում է մատերայի դրսևորման կոնկրետ բնագիտական պատկերացումներից և այն խարսխվում համընդհանուր հատկությունների վրա (օբյեկտիվություն, շարժում ու զարգացում, անստեղծելիություն ու անոչնչանելիություն, տարածաժամանակային անվերջ գոյություն.կառուցվածքայնության անսպառելիություն և այլն)։: Ընդհանրացնելով բնագիտության նորագույն նվաճումները և մարքսիստական փիլիսոփայության դրույթները՝ Լենինը ձևակերպեց մատերայի սահմանումը. «Մատերիան փիլիսոփայական կատեգորիա ՝ նշանակելու համար օբյեկտիվ ռեալությունը, որ տրված է մարդուն նրա զգայությունների մեջ, գոյություն ունի նրանցից անկախ» ։