|
| Նշումներ=
}}
'''Մարաստան'''<ref name="ՏՈՒՏ">{{ՏՈՒՏ|section=II.A.3|page=52}}</ref>, հնագույն պետություն [[Իրանական սարահարթում]]։
Մարաստանն'''Մարաստան'''<ref name="ՏՈՒՏ">{{ՏՈՒՏ|section=II.A.3|page=52}}</ref>՝ հնագույն պետություն [[Իրանական սարահարթում]]։ Մարական ցեղերը [[մ.թ.ա. 7-րդ դար]]ում միավորում է [[Դայուկկու]] արքան [[Ասորեստան]]ի դեմ պայքարելու համար։ Մարաստանը իր հզորության գագաթնակետին է հասնում [[Ուվախշատրա]] (Կիաքսար) արքայի ժամանակ։ Մարաստանը և, Նոր Բաբելոնի թագավորությունը և Հայաստանը [[մ.թ.ա. 620]]-ական թթ. կնքում են հակաասորեստանյան դաշինք։ Շուտով սկսվում են լայնածավալ ռազմական գործողություններ։ [[Մ.թ.ա. 614]] թ. ընկնում է Ասորեստանի նախկին մայրաքաղաք [[Աշշուր]]ը, [[մ.թ.ա. 612]] թվականինթ. մայրաքաղաք [[Նինվե]]ն։ Ասորեստանի արքա [[Սին-Շարի-Իշկուն]] ինքնասպան է լինում։ Ասորեստանյան վերջին զորքերը [[մ.թ.ա. 605]] թվականինթ. ջախջախվումջախքախվում են [[Կարքեմիշ]]ի մոտ։ [[Ուվախշատրա]]ն հայոց տիրակալ [[Պարույր Սկայորդի|Պարույր Սկայորդուն]] ուղարկում է թագավորական թագ՝ ճանաչելով նրան հայոց օրինական արքա։ Մարական Կայսրությունը տարածվում էէր Հայաստանից մինչև Հնդկաստան և Կասպից Ծովից մինչև Միջագետք՝ ընդգրկելով բազմաթիվ կիսանկախ պետություններ և ցեղային միություններ։ [[Իշտուվեգու]]յի կառավարման ժամանակ Հայոց արքա [[Երվանդ Ա Սակավակյաց]]ը դառնում է մարերին հարկատու։ Մարական պետությունը անկում է ապրում [[մ.թ.ա. 550]] թ. [[Իշտուվեգու]]յի թոռ, [[Պարսուա]]յի և Անշանի արքա [[Կյուրոս Բ Մեծ]]ի կողմից։ Այլևս անկախ մարական պետություն երբևէ չի վերականգնվում։▼Ասորեստանի թագավոր Ասարխադդոնին (մ.թ.ա. 681-մ.թ.ա. 668) հաջորդած Աշշուրբանապալի (մ.թ.ա. 668-մ.թ.ա. 633) օրոք պատերազմական գործողություններ են սկսվել Ասորեստանի և Մանայի (որն Ուրարտուի ու Աշգուզայի դաշնակիցն էր) միջև՝ կապված Մանայի գահակալ Ախշերիի հակաասորեստանյան դիրքորոշման հետ։ Այս իրապայմաններում ըստ Մ. Խորենացու վկայության՝ Պարույրի (Պարտատուա) հրամանատարությամբ Արարատյան թագավորության և Ասքանազյան գնդի զորամիավորումները՝ Մարական ցեղապետերից Վարբակեսի (ըստ Հերոդոտոսի՝ Հարպագ, իսկ ըստ Կտեսիաս Կնիդացու՝ Արբակ) գլխավորած մարաց զորքի հետ միասին պաշարել են Ասորեստանի մայրաքաղաք Նինվեն։ Մ. Խորենացին գրում է, որ գրավելով Նինվեն, նրանք պարտադրել են Աշշուրբանապալին ընդունելու Մանայի և Մարաստանի իրավունքները և իրենց հսկող վերակացուները թողնելով այնտեղ, վերադարձել իրենց երկրները։ Այս իրողություններից հետո հզորացել է Պարույրի (Պարտատուա) հեղինակությունը և Մարաց Վարբակես իշխանի եռանդուն միջամտությամբ Պարույրը ճանաչվել է թագավոր։
Ըստ Հերոդոտոսի. Վարբակեսի ջանքերով Հայաստանի հյուսիս-արևելյան հարևանությամբ, Կասպից ծովի հարավային տարածքներում վերջնական ձևավորվում է, Ասորեստանից անկախացած մարական ցեղերի հզոր պետականությունը։ Վարբակեսի հաջորդներից [[Դայուկկու]]ն (Դեովկես) համախմբելով մարական ցեղերի առաջնորդներին, այն դարձնում է կայուն թագավորություն, հիմնադրելով նրանց առաջին մայրաքաղաքը, որը կոչում է Եկբատան (Հանգմատանա) որ մարերեն նշանակում է «Մարաց ժողովատեղ»։
Մարաստանի թագավորությունը, որտեղ իշխանության գլուխ էր անցել Դեովկեսին հաջորդած [[Ֆրավարտիշ]]ը (Փռավորտիս), սկսել է իր իշխանության տարածքներն ընդարձակել իրենցից արևելք ընկած երկրամասերի հաշվին, որը բնակեցված էր քոչվոր ապրելակերպ վարող սկյութամազքութական ծագում ունեցող ցեղերով։ Վերջիններիս ռազմառաջնորդները թալանի ու ռազմավարի նպատակով զինվորական ծառայության էին անցնում մարաց թագավորի մոտ։
▲Մարաստանն իր հզորության գագաթնակետին է հասնում [[Ուվախշատրա]] (Կիաքսար) արքայի ժամանակ։ Մարաստանը և Նոր Բաբելոնի թագավորությունը [[մ.թ.ա. 620]]-ական թթ. կնքում են հակաասորեստանյան դաշինք։ Շուտով սկսվում են լայնածավալ ռազմական գործողություններ։ [[Մ.թ.ա. 614]] թ. ընկնում է Ասորեստանի նախկին մայրաքաղաք [[Աշշուր]]ը, [[մ.թ.ա. 612]] թվականին մայրաքաղաք [[Նինվե]]ն։ Ասորեստանի արքա [[Սին-Շարի-Իշկուն]] ինքնասպան է լինում։ Ասորեստանյան վերջին զորքերը [[մ.թ.ա. 605]] թվականին ջախջախվում են [[Կարքեմիշ]]ի մոտ։ Մարական Կայսրությունը տարածվում է Հայաստանից մինչև Հնդկաստան և Կասպից Ծովից մինչև Միջագետք՝ ընդգրկելով բազմաթիվ կիսանկախ պետություններ և ցեղային միություններ։
[[Իշտուվեգու]]յի (Աժդահակ) կառավարման ժամանակ Հայոց արքա [[Երվանդ Ա Սակավակյաց]]ը դառնում է մարերին հարկատու։ Մարական պետությունն անկում է ապրում [[մ.թ.ա. 550]] թվականին [[Իշտուվեգու]]յի (Աժդահակ) թոռ, [[Պարսուա]]յի և Անշանի արքա [[Կյուրոս Բ Մեծ]]ի կողմից։ Հայ-պարսկական դաշնակիցների պատերազմը մարերի դեմ (Կյուրոս Բ Մեծին դաշնակցում էր Հայոց արքա Տիգրան Երվանդյանը) տևում է երեք տարի (553-550) մ.թ.ա., որն ավարտվում է Մարաց թագավորության կործանմամբ։ Ըստ Մ. Խորենացու՝ Տիգրան Հայկազունը այդ կռվի ժամանակ Աժդահակի երկաթե ամուր զրահը ինչպես ջուր ճեղքելով՝ Աժդահակին շամփրում է իր նիզակի ընդարձակ տեգին և սպանում նրան։ Այլևս անկախ մարական պետություն երբևէ չի վերականգնվում։
==Մարական արքաներ==
== Ծանոթագրություններ ==
Մարական ցեղերի գենետիկական ժառանգորդներն են համարվում ներկայիս Քուրդ ժողովրդի էթնոսը, որի ձևավորման գործընթացում պատմական իրադարձություններից ելնելով՝ իրեն մեծ ներդրումն ունի նաև Հայ ժողովուրդը։ժողովուրդը:
== Աղբյուրներ ==
{{ծանցանկ}}
Геродот <<История в девяти книгах>> - Л. 1972г.
И. М. Дьяконов <<Ассиро – вавилонские источники по истории Урарту>> <ВДИ> - 1951г., Ν3
Մովսես Խորենացի <<Պատմություն Հայոց>> -1968թ.
Ա. Ե. Մխիթարյան <<Հաբեթի սերունդները>> -2002թ.{{ծանցանկ}}
{{Հին աշխարհ}}
[[Կատեգորիա:Մարաստան]]
[[Կատեգորիա:ԹուրքիայիԻրանի պատմություն]]
| 