Վիքիպեդիա

«Մասնակից:Մարիամ Անտիկյան/Ավազարկղ1»–ի խմբագրումների տարբերություն

Դիտել պատմությունը
← Նախորդ տարբՀաջորդ տարբ →
Content deleted Content added
ՎիզուալԵլատեքստ
No edit summary
Տող 1.
{{Տեղեկաքարտ Անձ}}
 
'''ՖրանցիսկոՖրանսիսկո դե Վիտորիա''' ՕՊ ({{ԱԾ}}) Հռոմի կաթոլիկ եկեղեցու իսպանացիփիլիսոփա, աստվածաբան և Վերածննդի դարաշրջանի իրավաբան Իսպանիայում: Նա փիլիսոփայության ավանդույթի հիմնադիրն է, որը հայտնի է որպես Սալամանկայի դպրոց՝ նշանավորված հատկապես արդար պատերազմի և միջազգային իրավունքի տեսությունների մեջ իր ներդրման համար: Նախկինում որոշ գիտնականներ նրան բնորոշել են որպես «միջազգային իրավունքի հայրերից» մեկը՝ Ալբերիկո Ջենտիլիի և Հուգո Գրոտիուսի հետ միասին, չնայած ժամանակակից ակադեմիկոսները ենթադրում են, որ նման բնորոշումն անախրոնիկ է, քանի որ միջազգային իրավունք գաղափարն ավելի ուշ է զարգացել։ <ref name="Woods">{{cite book|last=Woods|first=Thomas E. (Jr.)|title=How The Catholic Church Built Western Civilization|year=2005|publisher=Regnery Publishing|location=Washington, DC|isbn=0-89526-038-7|url-access=registration|url=https://archive.org/details/howcatholicchurc0000wood}}</ref><ref name=Pagden>{{cite book|last=Pagden|first=Anthony|title=Vitoria: Political Writings (Cambridge Texts in the History of Political Thought)|year=1991|publisher=Cambridge University Press|location=UK|isbn=0-521-36714-X|page=xvi}}</ref> Ամերիկացի իրավաբան Արթուր Նուսբաումը նշել է, որ Վիտորիան «առաջինն է շարադրել ազատ առևտրի և ազատ ծովագնացության հասկացությունները (թեև ոչ պայմանները)»<ref name="Nussbaum1947">{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=TxkQAQAAMAAJ|title=A concise history of the law of nations|author=Arthur Nussbaum|publisher=Macmillan Co.|year=1947|page=62|authorlink=Arthur Nussbaum}}</ref>։
 
== Կյանքը ==
Վիտորիան՝ ալավացի ազնվականներ Պեդրո դե Վիտորիայի և Կատալինա դե Կոմպլուդոյի որդին ծնվել է մոտավորապես 1483 թվականին Բուրգոսում կամ Վիտորիա-Գաստեյսում և մեծացել է Բուրգոսում: <ref name=Hernandez>[http://ir.lawnet.fordham.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1325&context=ilj Hernandez O.P., Ramon. "The Internationalization of Francisco de Vitoria and Domingo de Soto", translated by Jay J. Aragones, ''Fordham International Law Journal'', Vol. 15, Issue 4, 1991]</ref> Ըստ արդի ուսումնասիրությունների՝ մայրական նա կողմից ուներ հրեական ծագում (Կոմպլուդոները)՝ կապված հայտնի կրոնափոխների հետ, ինչպիսիք են Պողոս Բուրգոսցին և Ալֆոնսո դե Կարտագենան: <ref>Carlos G. Noreña, ''Studies in Spanish Renaissance Thought'', Springer Science & Business Media (2012), p. 37</ref> 1504 թվականի նա դարձել է Դոմինիկյան միաբանության անդամ և կրթություն ստացել Փարիզի Սեն-Ժակ քոլեջում, որտեղ մեծ ազդեցություն է կրել Դեզիդերիուս Էրազմուսի աշխատանքից: 1516 թվականից սկսած՝ նա շարունակում է աստվածաբանություն դասավանդել (Պիտեր Կրոկաերտի և Թոմաս Կաետանի ազդեցության ներքո): 1522 թվականին նա վերադարձել է Իսպանիա՝ աստվածաբանություն դասավանդելու Վալյադոլիդում գտնվող Սուրբ Գրեգորիի քոլեջում, որտեղ Դոմինիկյան միաբանության շատ երիտասարդ անդամներ վերապատրաստվում էին Նոր աշխարհում միսիոներական աշխատանքի համար: 1524 թվականին նա ընտրվել է Սալամանկայի համալսարանի աստվածաբանության ամբիոնի վարիչ, որտեղ նա մեծապես նպաստել է Թոմիզմի (Սբ. Թովմա Աքվինացու փիլիսոփայությունն ու աստվածաբանությունը) խթանմանը: ՖրանցիսկոՖրանսիսկո դե Վիտորիան մահացել է 1546 թվականի օգոստոսի 12-ին <ref name=Schroeder>[http://www.newadvent.org/cathen/06232a.htm Schroeder, Henry Joseph. "Francis of Vittoria." The Catholic Encyclopedia. Vol. 6. New York: Robert Appleton Company, 1909. 10 Sept. 2014]</ref> Սալամանկայում:
 
== Հնդկացիների կարգավիճակի վերաբերյալ դիրքորոշումներ ==
Ակականվոր գիտնական լինելով, դե Վիտորիան հրապարակավ խորհրդակցական կապի մեջ է եղել Կառլոս V-ի՝ Սուրբ Հռոմի կասյեր և Իսպանիայի թագավորի հետ: Նա փորձել է սահմանափակել Իսպանական կայսրության՝ բնիկ ժողովուրդների վրա ունեցած իշխանությունը: Նա ասել է. «Վերոհիշյալի արդյունքն այն է, որ աբորիգենները, անկասկած, իսկական գերիշխանություն են ունեցել ինչպես պետական, այնպես էլ մասնավոր հարցերում ճիշտ այնպես, ինչպես քրիստոնյաները, և որ ո՛չ նրանց իշխանները, և ո՛չ էլ անհատները չէին կարող զրկվել իրենց ունեցվածքից այն պատճառաբանությամբ, թե հողի իսկական տերերը չեն»։ <ref>Francisco de Vitoria, “The Law of War,” in War and Christian Ethics, ed. Author F. Holmes (Grand Rapids, MI: Baker Book House, 1975), 118-119.</ref> Վիտորիան հերքել է, որ բնիկ ժողովուրդները, Արիստոտելի խոսքով, բնության կողմից կարող են ընկալվել որպես ստրուկ: դե<ref>[http://www.college.columbia.edu/core/content/francisco-de-vitoria "Francisco de Vitoria", Columbia University]</ref> Դե Վիտորիան Աքվինացուց որդեգրել է հռոմեական օրենքի ius gentium («ազգերի օրենք») գաղափարը: Նրա՝ ամերիկյան հնդկացիներին պաշտպանելը հիմնված էր մարդու ներքին արժանապատվության սքոլաստիկ ընկալման վրա, արժանապատվություն, որը, ըստ նրա, ոտնահարվում էր Նոր աշխարհում Իսպանիայի քաղաքականության կողմից:
 
1537-1539 թվականներին անցկացված երեք դասախոսությունների ընթացքում Վիտորիան եզրակացրել է, որ հնդկացիներն իրենց ունեցվածքի օրինական տերերն են, և որ նրանց ղեկավարներն օրինականորեն են իրավասություն ունեն իրենց ցեղերի նկատամբ: Այսպիսի դիրքորոշում ավելի վաղ արտահայտել է Պալացիոս Ռուբիոսը։ Ո՛չ Հռոմի պապը, ո՛չ էլ Կառլոս V-ը օրինական պահանջ չունեին հնդկացիների կյանքի կամ ունեցվածքի նկատմամբ: Նրանց դեմ ոչ մի բռնի գործողություն չէր կարող ձեռնարկվել, ինչպես նաև հնարավոր չէր նրանց հողերը կամ ունեցվածքը խլել, քանի դեռ հնդկացիները վնաս չէին հասցրել իսպանացիներին՝ խախտելով վերջիններիս օրինական իրավունքները: <ref name=Pagden/>«Անհավատների ավետարանացման մասին» իր դասախոսություններից մեկում Վիտորիան հաստատել է, որ նախ հնդկացիները «չպետք է բռնի դավանափոխ լինեն, բայց երկրորդ եզրակացությունն այն է, որ նրանք կարող են ուժի կիրառմամբ հետ պահվել հավատքի միսիոներներին խոչընդոտելուց և Քրիստոսին ու քրիստոնյաներին վիրավորելուց»:<ref>Francisco de Vitoria, “On the Evangelization of Unbelievers,” 1534-35, in ''Colonial Latin America : A Documentary History''. Denver: Rowman & Littlefield Publishers, 2002, 70.</ref>
 
«Անհավատների ավետարանացման մասին» դասախոսության ընթացքում ՖրանցիսկոՖրանսիսկո դե Վիտորիան օգտագործել է այն գաղափարը, որը համարվում էր իսպանական քրիստոնեական ունիվերսալիզմ: Իսպանական քրիստոնեական ունիվերսալիզմը համոզմունք էր, որ աշխարհում բոլոր հարցերը, փաստարկները և իրադարձությունները փոխկապակցված են, և Վիտորիան «պատկերացրել է աշխարհում ունիվերսալ մի հասարակություն, որի մեջ կարող են տեղավորվել ցանկացած թվով անկախ պետություններ և խթանել հարաբերությունները»։<ref>Kenneth Mills et al., ''Colonial Latin America : A Documentary History.'' Denver: Rowman & Littlefield Publishers, 2002, 67.</ref>
 
ՖրանցիսկոՖրանսիսկո դե Վիտորիան պնդել էր, որ հնդկացիների բռնի կրոնափոխությունը «մեծ սադրանք և անհանգստություն կառաջացնի հեթանոսների մեջ»: Երկրորդ հերթին, «հավատքի համար պահանջվող բարյացակամ և պատշաճ սիրո փոխարեն բռնի դարձը նրանց մեջ հսկայական ատելություն կառաջացնի, իսկ դա իր հերթին առաջ կբերի խաբեություն և կեղծ բարեպաշտություն»։<ref>Ibid., 71.</ref>
 
Վիտորիան պաշտպանել է հնդկացիներին վնասի առաջարկվող այլ ձևերից, օրինակ՝ հնդկացիներին անուղղակիորեն քրիստոնեություն պարտադրելը «հարկերով և գանձումներով, որոնք կարող են ստիպել նրանց դառնալ հավատափոխներ»: Նա պնդում էր. «Բայց ինչ վերաբերում է տուրքերին, որոնք չեն կարող պահանջվել նաև հավատացյալներից, ես պնդում եմ, որ անհավատներից ևս դրանք չպետք է պահանջվեն՝ նրանց դարձի բերելու մտադրությամբ: Անհավատներին չեն կարող զրկվել իրենց ունեցվածքից` իրենց անհավատության պատճառով, ինչպես և մյուս քրիստոնյաները, քանի որ նրանք սեփականատիրության իսկական իրավունք ունեն իրենց սեփական ունեցվածքի հանդեպ»։<ref>Ibid., 75-76.</ref>
 
Արդար պատերազմի տեսության կողմնակից ՖրանցիսկոսնՖրանսիսկոսն իր «De iure belli»-ում մատնանշել է, որ «արդար պատերազմի» հիմքում ընկած նախադրյալ պայմանները «ամբողջովին բացակայում էին հնդկացիների դեպքում»:<ref name=Salas>[http://legacy.avemarialaw.edu/lr/assets/articles/AMLR.v.10i2.salas.pdf Salas Jr., Victor M., "Francisco de Vitoria on the ''Ius Gentium'' and the American Indios", ''Ave Maria Law Review'', 2012] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140911001651/http://legacy.avemarialaw.edu/lr/assets/articles/AMLR.v.10i2.salas.pdf |date=2014-09-11 }}</ref> Միակ ոլորտը, որտեղ նա արդարացում տեսավ իսպանացիների կողմից բնիկների գործերին միջամտելու համար, մարդկային զոհաբերության համար բռնազավթված զոհերին պաշտպանելն էր, և հենց նրանց` զոհերի բնածին մարդկային արժանապատվության պատճառով, որոնց իրավունքները ոտնահարվում էին և, այդպիսով, պաշտպանության կարիք ունեին։<ref name=Salas/>
 
Թոմաս Է. Վուդսը շարունակում է նկարագրել, թե ինչպես ոմանք ցանկանում էին պնդել, որ բնիկները բանականությունից զուրկ են, բայց փաստերը հակառակն էին ապացուցում, քանի որ բնիկներն ունեին ակնառու սովորույթներ, օրենքներ և կառավարման ձև։<ref name="Woods" />
Thomas E. Woods goes on to describe how some wished to argue that the natives lacked reason, but the evidence was against this because the natives had obvious customs, laws, and a form of government.[1]
 
Իրենց ամերիկյան նվաճումների ժամանակ իսպանացիները սովորություն ունեին վկայակոչելու այսպես կոչված «Requerimiento» փաստաթուղթը, որը կարդացվում էր հնդկացիներին ցանկացած ռազմական գործողություն սկսելուց առաջ: «Requerimiento»-ն, որը հռչակում է Հռոմի պապի համընդհանուր իշխանությունը ու Իսպանիայի միապետների՝ վերջինի կողմից ստացված լիազորությունները Նոր աշխարհի այս հատվածի վրա՝ այն գաղութացնելու և ավետարանացնելու նպատակով։ Հնդկացիները ստիպված էին ընդունել իսպանական միապետերի ինքնիշխանությունը կամ ստիպված ենթարկվել բռնության սպառնալիքով: Վիտորիան հերքեց այս փաստաթղթի օրինականությունը։<ref name=Hernandez/>
The Spaniards were in the practice of invoking in their American conquests the so-called "Requerimiento", a document read to the Indians before the commencement of any hostilities. The "Requerimiento", declared the universal authority of the Pope, and the authority the Spanish monarchs had received from the Pope over this part of the New World for the purpose of colonizing and evangelizing it. The Indians had to accept the sovereignty of the Spanish monarchs or be compelled to submit by force. Vitoria denied the legitimacy of this document.[4]
 
Հարավամերիկյան տարածքների վրա իսպանական իշխանության դեմ փաստարկներ բերելուց հետո Վիտորիան փաստարկններ է բերում, որոնք արդարացնում են իսպանացիների գործունեությունը՝ հիմնած են բնական օրենքի վրա: Նա հաստատում է իսպանացիների ազատ ճանապարհորդելու և առևտուր կատարելու իրավունքը, որը ներառում է այն ​​հարուստ բնական ռեսուրսների որոնումը, հանքայնացումն ու արտահանում, որոնք նրանք գտնում են Հարավային Ամերիկայում: Իսպանացու ճանապարհորդության, առևտրի և հանքագործության իրավունքները ոտնահարող կամ Հռոմի պապի՝ քրիստոնեությունը տարածելու իրավունքը ոտնահարող անօրինական դիմադրությունը կարող է օգտագործվել բնիկների դեմ իսպանացիների «արդար պատերազմը» արդարացնելու համար՝ անպատասխան թողնելով այդ տարածքների վրա իսպանացիների իշխանության հարցը։<ref>{{Cite journal|last=Bentancor|first=Orlando|date=2014|title=Francisco de Vitoria, Carl Schmitt, and Originary Technicity|url=https://quod.lib.umich.edu/p/pc/12322227.0005.002|journal=Política Común|language=en|volume=5|issue=20200129|doi=10.3998/pc.12322227.0005.002|issn=2007-5227|doi-access=free}}</ref>
Vitoria follows the arguments against Spanish rule of South-American territories by arguments that justify the Spanish practices, which are grounded in natural law. He asserts the right of the Spaniards to travel freely, and to trade, which includes searching for, mining, and exporting the abundant natural resources they find in South America. Unlawful resistance infringing upon the Spaniard's rights of travel, trade and exploitation, or infringing upon the Pope's right to spread Christianity, can be used to justify a "just war" of the Spaniards against the indigenous inhabitants, ending in Spanish rule over the territories in question.[14]
 
Վիտորիայի ստեղծագործությունները հայտնի են միայն նրա դասախոսությունների նոթերից, քանի որ նա իր կյանքի ընթացքում ոչինչ չի հրապարակել: Այնուամենայնիվ, նրա ազդեցությունը, հատկապես հոլանդացի իրավական փիլիսոփա Հուգո Գրոտիուսի վրա, զգալի էր:<ref>{{cite book|last=Borschberg|first=Peter|author-link=Peter Borschberg|title=Hugo Grotius, the Portuguese and Free Trade in the East Indies |year=2011|publisher=NUS Press and KITLV Press|location=Singapore and Leiden|isbn=978-9971-69-467-8}}</ref> «Relectiones Theologicae» աշխատությունը հրատարակվել է հետմահու մի քանի անգամ (Լիոն, 1557; Սալամանկա, 1565; Ինգոլշտադտ, 1580; Լիոն, 1586 & 1587; Վենետիկ, 1626; Վենետիկ, 1640; Քյոլն և Ֆրանկֆուրտ, 1696; և Մադրիդ, 1765)։<ref>Ernest Nys, introduction to Francisco de Vitoria, [http://www.constitution.org/victoria/victoria.txt De Indis et Ivre Belli], English translation of a substantial portion of ''Relectiones XII Theologicae'', available online.</ref><ref>Coujou, Jean-Paul, & Zorroza, María Idoya. ''Bibliografía Vitoriana''. Pamplona: Publicaciones Universidad de Navarra, 2014. [https://dadun.unav.edu/bitstream/10171/37937/4/CPE%20052%20%282014%29.pdf]</ref>
Vitoria's works are known only from his lecture notes, as he has published nothing in his lifetime. Nevertheless, his influence such as that on the Dutch legal philosopher Hugo Grotius was significant.[15] Relectiones Theologicae was published posthumously several times (Lyon, 1557; Salamanca, 1565; Ingolstadt, 1580; Lyon, 1586 & 1587; Venice, 1626; Venice, 1640; Cologne & Frankfurt, 1696; and Madrid, 1765).[16][17]
 
Ֆրանսիսկո դե Վիտորիայի գրվածքները մեկնաբանվել են տարբեր գիտնականների կողմից՝ հակադարձ քաղաքականությունը պաշտպանելու համար։<ref>Franciso Castilla Urbano, ''El pensamiento de Francisco de Vitoria. Filosofía, política e indio Americano'' (Barcelona, Anthropos, 1992) note 5, 317-323]</ref> Էնտոնի Էնգին և մյուսները պնդում են, որ Վիտորիայի մարդասիրությունն օրինականացրեց նվաճումը։<ref>[http://www.helsinki.fi/eci/Publications/Koskenniemi/Zaragoza-10final.pdf Koskenniemi, Martti. "Colonization of the ‘Indies’ –the Origin of International Law?, University of Helsinki(presentation at the University of Zaragoza, December 2009)]</ref>
Francisco de Vitoria's writings have been interpreted by various scholars to support contrary policies.[18] Antony Anghie and others argue that Vitoria's humanitarianism legitimized conquest.[19]
 
Francisco de Vitoria presented strict interpretation of baptism of desire:
 
When we postulate invincible ignorance on the subject of baptism or of the Christian faith, it does not follow that a person can be saved without baptism or the Christian faith. For the aborigines to whom no preaching of the faith or Christian religion has come will be damned for mortal sins or for idolatry, but not for the sin of unbelief. As St. Thomas says, however, if they do what in them lies, accompanied by a good life according to the law of nature, it is consistent with God’s providence that he will illuminate them regarding the name of Christ.[20]
 
Ֆրանսիսկո դե Վիտորիան ներկայացրել է ցանկության մկրտության խիստ մեկնաբանությունը.<blockquote>«Երբ մենք մկրտության կամ քրիստոնեական հավատքի վերաբերյալ անտեղյակությանան հաղթահարելիությունն ենք առաջ բերում, դրանից չի բխում, որ մարդը կարող է փրկվել առանց մկրտության կամ քրիստոնեական հավատքի: Քանզի այն բնիկները, որոնց հավատքի կամ քրիստոնեական կրոնի ոչ մի քարոզ չի տրվել, կդատապարտվեն մահացու մեղքերի կամ կռապաշտության համար, բայց ոչ անհավատության մեղքի համար: Ինչպես ասում է Սբ. Թովմասը, այնուամենայնիվ, եթե նրանք անում են այն, ինչ դրանցում քարոզվում է, վարում բարեպաշտ կյանք՝ համաձայն բնության օրենքի, Աստծո նախախնամությամբ, Նա կլուսավորի այդ մարդկանց Քրիստոսի անունով»:<ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=_LBIpmkOzvIC&pg=PR28|title=The Spanish Origin of International Law: Francisco de Vitoria and His Law of Nations|last1=Scott|first1=James Brown|last2=Vitoria|first2=Francisco de|date=2000|publisher=The Lawbook Exchange, Ltd.|isbn=978-1-58477-110-4|language=en}}</ref></blockquote>
 
== Աշխատություններ ==
[[Image:Francisco de vitoria (estatua).jpg|thumb|Statue of Francisco de Vitoria, in [[Vitoria-Gasteiz]]]]
1527-1540 թվականների նրա դասախոսությունների գրառումներն ընդօրինակվել են ուսանողների կողմից և տպագրվել հետևյալ վերնագրերով.
* ''De potestate civili'', 1528
* ''Del Homicidio'', 1530
Տող 44 ⟶ 43՝
* ''Relectiones Theologicae'', 1557
* ''Summa sacramentorum Ecclesiae'', 1561
* ''De Indis et De Jure Belli'' (1917«Relectiones translationTheologicae»-ի of1917-ի a large part of the ''Relectiones Theologicae''թարգմանություն)
 
== Քննադատական թարգմանություններ ==
Critical translations
*Francisco de Vitoria: Political Writings, translated by Jeremy Lawrance, ed. Jeremy Lawrance and Anthony Pagden, Cambridge University Press, 1991.
*Francisco de Vitoria: Relection on Homicide & Commentary on Summa theologiae IIa-IIae Q. 64 (Thomas Aquinas), translated with an Introduction and Notes by John P. Doyle, Milwaukee: Marquette University Press, 1997.
 
References
 
Sources
 
== Ծանոթագրություններ ==
{{ծանցանկ}}
 
== Աղբյուրներ ==
[http://www.grakov-berlin.de/index.php?option=com_content&task=view&id=226&Itemid=318 Johannes Thumfart]{{dead link|date=December 2017 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}: ''Die Begründung der globalpolitischen Philosophie. Zu Francisco de Vitorias "relectio de indis recenter inventis" von 1539.'' Berlin 2009. (256 pp.)
 
== Արտաքին հղումներ ==
*[http://theahi.org/wp-content/uploads/2013/10/Francisco-de-Vitoria-on-War.pdf Francisco de Vitoria, ''De Indis'' (1532)]
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/wiki/Մասնակից:Մարիամ_Անտիկյան/Ավազարկղ1» էջից