Վիքիպեդիա

«Մասնակից:XenonX88/Ավազարկղ 1»–ի խմբագրումների տարբերություն

Դիտել պատմությունը
← Նախորդ տարբՀաջորդ տարբ →
Content deleted Content added
ՎիզուալԵլատեքստ
No edit summary
Տող 1.
{{Տեղեկաքարտ Երաժիշտ
{{short description|Capital city of Tyrol, Austria}}
| Background = non_vocal_instrumentalist
{{For|places with similar names|Innsbrook (disambiguation){{!}}Innsbrook}}
|պատկեր=Տատյանա Հայրապետյան.jpg}}
{{Infobox settlement
'''Տատյանա Բագրատի Հայրապետյան''' ({{ԱԾ}}<ref>{{Cite web|url=http://www.yerkir.am/ru/news/view/111541.html|title=Ушла из жизни Татьяна Айрапетян|last=One|first=Studio|website=www.yerkir.am|accessdate=2017-10-21}}</ref>), [[հայ]] մենակատար [[ջութակ]]ահարուհի, ՀԽՍՀ վաստակավոր մանկավարժ։
| name = Innsbruck
| native_name =
| settlement_type =
<!-- Images -->
| image_skyline = {{Photomontage|position=center
| photo3b = Austria-01454 - Wilten Abbey (21402649823).jpg
| photo3a = Innsbruck - panoramio (45).jpg
| photo2a = Panorama insbruck4.jpg
| photo1a = Innsbruck at blue hour.jpg
| photo3c = Schloss Ambras - panoramio (2).jpg
| photo4a = Innsbruck - Altes Landhaus (Tiroler Landtag)1 (cropped).jpg
| size = 270
| spacing = 2
| color = #FFFFFF
| border = 0
| foot_montage = }}
| imagesize =
| image_caption =
| image_shield = AT Innsbruck COA.svg
| shield_size = 80x110px
| shield_link =
<!-- Maps -->
| pushpin_map = Austria Tyrol#Austria
| pushpin_mapsize = 270
| pushpin_map_caption = Location within Austria
| image_map =
| mapsize =
| map_alt =
| map_caption = Location within Statutarstadt district
<!-- Location -->
| coordinates = {{coord|47|16|06|N|11|23|36|E|display=inline,title}}
| subdivision_type = [[List of sovereign states|Country]]
| subdivision_name = {{AUT}}
| subdivision_type1 = [[States of Austria|State]]
| subdivision_name1 = [[Tyrol (state)|Tyrol]]
| subdivision_type2 = [[District (Austria)|District]]
| subdivision_name2 = [[Statutory city (Austria)|Statutory city]]
| parts_type =
| parts_style = para
| p1 =
<!-- Leaders -->
| leader_title = [[Burgomaster|Mayor]]
| leader_name = Georg Willi
| leader_party =
| leader_title1 =
| leader_name1 =
<!-- Statistics -->
| area_footnotes = {{Austria population Wikidata|area_footnotes}}
| area_total_km2 = {{Austria population Wikidata|area_total_km2}}
| area_metro_km2 =
| elevation_m = 574
| elevation_max_m =
| elevation_min_m =
| population_as_of = {{Austria population Wikidata|population_as_of}}
| population_footnotes = {{Austria population Wikidata|population_footnotes}}
| population_total = {{Austria population Wikidata|population_total}}
| population_urban =
| population_metro = 228,583
| population_note =
| population_density_km2 = auto
| established_title =
| established_date =
| timezone = [[Central European Time|CET]]
| timezone_DST = [[Central European Summer Time|CEST]]
| utc_offset = +1
| utc_offset_DST = +2
| registration_plate = [[Vehicle registration plates of Austria|I]]
| postal_code_type = [[List of postal codes in Austria|Postal code]]
| postal_code = 6010–6080
| area_code_type = [[Telephone numbers in Austria|Area code]]
| area_code = 0512
| website = [http://innsbruck.at/ innsbruck.at]
| footnotes =
}}
'''Ինսբրուք''' (գերմ. ''Innsbruck''), [[Տիրոլ]]ի նահանգի մայրաքաղաքն է և մեծությամբ [[Ավստրիա]]յի հինգերորդ խոշոր քաղաքը՝ [[Վիեննա]]յից, [[Գրաց]]ից, [[Լինց]]ից և [[Զալցբուրգ]]ից հետո։ Գտնվում է [[Ինն (գետ)|Ինն գետի]] ավազանի և Վիպտալ դաշտավայրի միացման տեղում, որը կապում է քաղաքը 30 կմ դեպի հարավ գտնվող [[Բրեների լեռնանցք]]ի հետ։
 
== Կենսագրություն ==
Քաղաքը տեղակայված է ընդարձակ դաշտավայրում՝ բարձրադիր լեռների միջև։ Դեպի հյուսիս [[Ալպեր]]ի Քարվենդել գագաթն է (ծովի մակերևույթից 2334 մ), իսկ հարավից՝ Փատչերքոֆել (ծովի մակերևույթից 2246 մ) և Զարլես (ծովի մակերևույթից 2718 մ) գագաթները։
Տատյանա Հայրապետյանը ծնվել է 1924 թվականի մայիսի 10-ին [[Թբիլիսի]]ում` նախկին ազնվականներ Բագրատ և Վարյա Հայրապետյանների ընտանիքում։ Մայրը եղել է մանկաբարձ (ավարտել է Թբիլիսիի բժշկական ուսումնարանը), տանը հաճախ է նվագել ռոյալ, և վաղ տարիքից Տատյանան մեծացել է երաժշտական միջավայրում։ «Հայրը չի ընդունել սովետական կյանքի բարքերը»<ref>Հայրապետյան Տատյանա, «Մեղեդիներ իմ հուշերի», Մոսկվա, Музыка, 2005, էջ 13</ref> և երկրից հեռանալուց հետո վախճանվել է երիտասարդ տարիքում։ 6 տարեկանից Տատյանա Հայրապետյանը տեղափոխվել է [[Երևան]]։ 1930-1940 թվականներին սովորել է [[Ստեփան Շահումյանի անվան թիվ 1 դպրոց|Ս․ Շահումյանի անվան հանրակրթական դպրոց]]ում։ 1931–1937թթ․ կրթվել է [[Ալեքսանդր Սպենդիարյանի անվան երաժշտական մասնագիտական դպրոց|Ալեքսանդր Սպենդիարյանի անվան երաժշտական դպրոց]]ում` Վերոնիկա Աշխարհումյանի դասարանում, այնուհետև 1937-1940 թթ․ սովորել է [[Երևանի Ռոմանոս Մելիքյանի անվան երաժշտական ուսումնարան]]ում (Դմիտրի Լեգկերի դասարան), որը չավարտած` 1941 թ․ ընդունվել է [[Մոսկվայի Չայկովսկու անվան պետական կոնսերվատորիա]]՝ սովորելով ՌԽՖՍՀ վաստակավոր արտիստ Յակով Ռաբինովիչի մասնագիտական դասարանում (մեկ տարի դասեր է վերցրել ՌԽՖՍՀ արվեստի վաստակավոր գործիչ, արվեստագիտության դոկտոր Աբրահամ Յամպոլսկու դասարանում, Երևանում սովորել է նաև ՀԽՍՀ ժողովրդական արտիստ, ԽՍՀՄ, ՀԽՍՀ Պետական մրցանակակիր [[Ավետ Գաբրիելյան]]ի մոտ)։ Սովորել [[Առնո Բաբաջանյան]]ի, [[Էդուարդ Միրզոյան (կոմպոզիտոր)|Էդուարդ Միրզոյանի]], [[Ադամ Խուդոյան]]ի, [[Ալեքսանդր Հարությունյան]]ի, [[Գերոնտի Թալալյան]]ի հետ։ [[Հայրենական մեծ պատերազմ]]ը սկսվելուն պես վերադարձել է Երևան՝<ref>{{Cite news|url=https://armenpress.am/arm/news/856972/tatyana-hayrapetyan%E2%80%A4-kyanq-nvirvats-bardzr-arvestin-ev-matax.html|title=Տատյանա Հայրապետյան․ կյանք` նվիրված բարձր արվեստին և մատաղ սերնդի
դաստիարակությանը․․․|newspaper=armenpress.am|language=hy|access-date=2017-10-21}}</ref> աշխատելով Ալ․ Սպենդիարյանի (1941-1944թթ) և Պ․ Չայկովսկու անվան միջնակարգ մասնագիտական երաժշտական դպրոցներում։
 
[[1944]]-[[1945]]թթ․ աշխատել է Մոսկվայի ՄոսՍովետի անվան թատրոնի նվագախմբում։
Ինսբրուքը ձմեռային սպորտաձևերի ճանաչված միջազգային կենտրոն է։ Այստեղ են անցկացվել [[1964]] թ. և [[1976]] թ. [[ձմեռային օլիմպիական խաղեր]]ը, ինչպես նաև [[1984]] թ. [[ձմեռային պարալիմպիկ խաղեր]]ը։ Ինսբրուքում են անցկացվել նաև [[2012]] թ. առաջին [[ձմեռային պատանեկական օլիմպիական խաղեր]]ը։
 
[[1945]]-[[1948]] թթ․ շարունակել և ավարտել է [[Մոսկվայի Չայկովսկու անվան պետական կոնսերվատորիա]]յի լարային բաժինը (Յակով Ռաբինովիչի դասարան)՝ մենակատար ջութակահար, մանկավարժ մասնագիտությամբ։
Տարածքը 104,91&nbsp;կմ² է, իսկ բնակչությունը՝ 132.493 մարդ ([[2018]] թ. տվյալներով)։ Կարևոր արդյունաբերական, մշակութային, կրթական, զբոսաշրջային և սպորտային կենտրոն է։
 
[[1945]]թ․ Մոսկվայից վերադարձել է Հայաստան և աշխատել է Ալ․ Սպենդիարյանի անվան երաժշտական դպրոցում, Ռ․ Մելիքյանի անվան երաժշտական ուսումնարանում, Հայաստանի Ֆիլհարմոնիկ նվագախմբում։
== Անվանում ==
 
[[1948]] թվականից անցել է աշխատանքի Չայկովսկու անվան երաժշտական դպրոցում որպես ջութակի դասատու, [[1956]] թվականից՝ որպես ուսմասվար, տնօրենի տեղակալ, իսկ [[1978]]-[[2007]]թթ․՝ [[Երևանի միջնակարգ մասնագիտական երաժշտական դպրոց|Չայկովսկու անվան երաժշտական դպրոց]]ի տնօրեն։
Ինսբրուք անվանումը թարգմանաբար նշանակում է «կամուրջ [[Ինն (գետ)|Ինն գետի]] վրա»։<ref>{{cite web|url=http://www.lonelyplanet.com/austria/tirol/innsbruck/history|title=History of Innsbruck - Lonely Planet Travel Information|first=Lonely|last=Planet|website=lonelyplanet.com}}</ref> Հայտնի է [[10-րդ դար]]ից։ Քաղաք է [[1234]] թվականից։ Անցյալում կոչվել է Veldidena ([[լատիներեն]] Vallis «հովիտ» բառից)։ Պահպանվել է Վիլտեն արվարձանի անվան մեջ<ref>{{cite book|author=Հ. Ղ. Գրգեարյան, Ն. Մ. Հարությունյան |title=Աշխարհագրական անունների բառարան |publisher=«Լույս» |location=Երևան |year=1987 |page=}}</ref>։
 
{{քաղվածք|...Այդ տարիների [[Երևանի կոնսերվատորիա]]ն շնորհիվ դրա հսկայական վերելք ապրեց` Իգումնով, Քուշնարով, Պավլյուչենկո, Տիգրանով, Գաբրիելյան... Ահա և ես այստեղ դարձա Ավետ Գաբրիելյանի ուսանողը, իսկ երբ մեզ ետ հրավիրեցին Մոսկվա` ես շարունակեցի իմ ուսումնառությունը հանրահայտ Յակով Իլյիչ Ռաբինովիչի դասարանում...|}}
== Պատմություն ==
 
Պատերազմի տարիներին Տատյանա Հայրապետյանը հաճախ է ելույթներ ունեցել հոսպիտալներում` վիրավոր մարտիկների առաջ։ [[Մոսկվա]]յի կոնսերվատորիան ավարտելուց հետո վերադարձել է Երևան։
Քաղաքի տարածքում ամենավաղ մարդկային հետքերը թվագրվում են վաղ [[քարի դար]]ով։ Պահպանված մինչհռոմեական բնակավայրերի անունները վկայում են, որ տարածքը շարունակաբար բնակեցված է եղել։ 4-րդ դարում [[Հին Հռոմ|հռոմեացիները]] Օենիփոնսում (Ինսբրուք) ստեղծեցին Վելդիդենա բանակային կայազորը (անվանումը պահպանվում է ներկայիս Վիլթեն քաղաքային թաղամասում)՝ Ռետիայի շրջանում [[Վերոնա]]-[[Բրեներո]]-[[Աուգսբուրգ]] կարևոր առևտրային ճանապարհը պաշտպանելու նպատակով։
 
[[Պատկեր:Tatyana Hayrapetyan's Plaque.jpg|մինի|Տատյանա Հայրապետյանի հուշատախտակը [[Չարենցի փողոց (Երևան)|Երևանի Չարենցի փողոցում]]]]
Ինսբրուքն առաջին անգամ հիշատակվում է Օենի Պոնտում կամ Օենի Պոնս անվանումներով։ Լատիներեն pons նշանակում է կամուրջ, իսկ Օենուսը կարևոր հատման կետ էր [[Ինն (գետ)|Ինն գետ]]ի վրա։ [[1180]] թ. Անդեխսի կոմսության կոմսերը գնեցին քաղաքը։ [[1248]] թ. քաղաքն անցավ [[Տիրոլ|Տիրոլի կոմսությանը]]։<ref>Chizzali. Tyrol: Impressions of Tyrol. (Innsbruck: Alpina Printers and Publishers), p. 5</ref> Քաղաքի գերբի վրա պատկերված է տեսարան Ինն կամրջից, այն օգտագործվում է [[1267]] թ. ի վեր։ Բրենների լեռնանցքի ճանապարհն առաջ եղել է հիմնական տրանսպորտային և հաղորդակցման օղակ, որը կապում էր [[Եվրոպա]]յի հյուսիսն ու հարավը և [[Ալպեր]]ով անցնող ամենահեշտ ճանապարհն էր։ Այն Վիա Իմպերիի կոչվող միջնադարյան կայսերական ճանապարհի մի մասն էր, որ գտնվում էր թագավորի հատուկ պաշտպանության ներքո։ Քաղաքում որպես տարանցիկ կանգառ հանդիսացող այս ճանապարհ մեծ եկամուտներ է բերել քաղաքին և նպաստել դրա բարգավաճմանը։
 
== Սաներ ==
[[File:Albrecht Dürer - View of Innsbruck - WGA7356.jpg|thumb|left|Տեսարան Ինսբրուքից, [[Ալբրեխտ Դյուրեր]], 1495 թ.]]
Տատյանա Հայրապետյանը սերտորեն կապված է եղել Պ․ Չայկովսկու անվան միջնակարգ մասնագիտական երաժշտական դպրոցի հետ՝ տանելով մեծ ուսումնադաստիարակչական ու հասարակական աշխատանք։ Նրա շրջանավարտները հաջողությամբ սովորել են [[Երևան]]ի, [[Սանկտ Պետերբուրգ|Լենինգրադ]]ի և [[Մոսկվա]]յի կոնսերվատորիաներում՝ դառնալով Միջազգային մրցույթի դափնեկիրներ։
[[1429]] թ. Ինսբրուքը դարձավ ողջ [[Տիրոլ]]ի շրջանի մայրաքաղաքը, իսկ 15-րդ դարում՝ եվրոպական քաղաքականության և մշակույթի կենտրոն, քանի որ [[1490]]-ականներին կայսր [[Սրբազան Հռոմեական կայսրություն|Սրբազան Հռոմեական կայսրության]] կայսր [[Մաքսիմիլիան I]]-ը նույնպես բնակվել է Ինսբրուքում։ Ինչպես երևում է քաղաքի Հոֆկիրխե եկեղեցուց՝ Ինսբրուքը զգալիորեն շահել է կայսրի ներկայությունից։ Մաքսիմիլիանին հաջորդած կայսրերի կողմից այստեղ նախագծվել և կանգնեցվել է նրա արձանը։ Դամբարանն ու [[Հաբսբուրգներ]]ի կայսրի իրական ու առասպելական նախնիների բրոնզե արձանները Ինսբրուքի հիմնական արձաններն են։ Ինսբրուքի և Մեխելեն քաղաքի միջև փոստային կապի ծառայությունը հաստատվել է [[1490]] թ. Թուրն-անդ-Թաքսիս փոստի կողմից։
 
Տատյանա Հայրապետյանի մասնագիտական դասարանի հայտնի աշակերտներն են՝ [[Էդվարդ Թադևոսյան]]ը, Գրիգոր Դանիելյանը ([[Դանիել Երաժիշտ]]), [[Հայկ Դավթյան]]ը և այլք<ref>{{Cite news|url=http://www.azg.am/AM/culture/2014031403|title=ՏԱՏՅԱՆԱ ՀԱՅՐԱՊԵՏՅԱՆ. «ԱՄԵՆԱՄԵԾ ԵՐՋԱՆԿՈՒԹՅՈՒՆՍ Է ՕԳՆԵԼ ՄԱՐԴԿԱՆՑ...»|last=Daily|first=AZG|newspaper=AZG Daily|access-date=2017-10-21}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.aravot.am/2014/04/21/453055/|title=«Չայկովսկու անվան երաժշտական դպրոցի սաները մշտապես բարձր են պահել Հայաստանի պատիվը արտերկրում»|last=|first=|date=|website=|publisher=|accessdate=}}</ref>։
[[File:Schloß Ambras (Merian).jpg|thumb|[[Ամբրաս ամրոց]], 1679 թ.]]
[[1564]] թ. Ավստրիայի էրցհերցոգ Ֆերդինանդ II-ը իշխանություն ստացավ գերմանական [[Տիրոլ]]ի շրջանի և այլ ավստրիական տարածքների նկատմամբ, որոնք մինչև 18-րդ դարը կառավարվում էին Ինսբրուքից։ Նա այնտեղ կառուցեց Ամբրաս ամրոցը, որի [[Վերածնունդ|Վերածննդի]] շրջանի հազվագյուտ հավաքածուն այսօր պահվում է [[Վիեննա]]յի [[Արվեստի պատմության թանգարան (Վիեննա)|Արվեստի պատմության թանգարանում]]։ Մինչև [[1665]] թ. Հաբսբուրգների դինաստիայի ճյուղերն իշխել են Ինսբրուքում անկախ արքունիքի միջոցով։ 1620-ական թվականներին [[Ալպեր]]ից դեպի հյուսիս գտնվող առաջին օպերային թատրոնը բացվեց Ինսբրուքում (Դոգանա)։
 
Մահացել է [[2016]] թվականին Երևանում։ Թաղված է Երևանի Թոխմախի կենտրոնական գերեզմանատանը<ref>{{Cite web|url=https://www.panorama.am/am/news/2016/08/12/%D5%8F%D5%A1%D5%BF%D5%B5%D5%A1%D5%B6%D5%A1-%D5%80%D5%A1%D5%B5%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B5%D5%A1%D5%B6/1626697|title=Հայ երաժշտարվեստի երախտավոր Տատյանա Հայրապետյանի հիշատակը վառ կմնա արվեստասերների սրտերում|website=www.panorama.am|language=en|accessdate=2017-10-21}}</ref>։
[[1669]] թ. բացվեց քաղաքի համալսարանը։ Որպես արքունիքի համար փոխհատուցում՝ կայսր Լեոպոլդ I-ը կրկին կառավարում էր Վիեննայից, երբ Հաբսբուրգների դինաստիայի տիրոլյան ճյուղի իշխանությունն ավարտվեց [[1665]] թ.։{{clarify|date=July 2015}}
 
== Պարգևներ ==
[[File:Franz von Defregger 001.jpg|thumb|left|Անդրեաս Հոֆերն իր խորհրդատուի հետ [[Հոֆբուրգ]]ում, [[Ֆրանց Դեֆրեգեր]], 1879 թ.]]
* 1954թ․ - պատվոգիր Քաղաքային կոմիտեի կողմից՝ կադրերի կրթական պատրաստման աշխատանքի համար։
[[Նապոլեոնյան պատերազմներ]]ի ժամանակ [[Տիրոլ]]ն անցավ [[Ֆրանսիա]]յի դաշնակից [[Բավարիա]]յին։ Անդրեաս Հոֆերն առաջնորդեց գյուղացիների տիրոլյան բանակն ընդդեմ բավարական և ֆրանսիական դաշնակից ուժերի և հաղթանակ տարավ [[Բերգիսելի ճակատամարտ]]ում։ Նա դարձրեց Ինսբրուքն իր վարճական միավորի կենտրոնը։ Հետագայում դաշնակից ուժերը կրկին գրոհեցին Տիրոլի ոստիկանական ուժերի վրա, և մինչև [[1814]] թ. քաղաքը եղավ [[Բավարիա]]յի կազմում։ [[Վիեննայի վեհաժողով]]ից հետո վերականգնվեց ավստրիական իշխանությունը։ Մինչև [[1918]] թ. քաղաքը (Տիրոլի 4 ինքնավար քաղաքներից մեկը) եղել է [[Ավստրիա]]յի միապետության մասը, նույնանուն շրջանի կենտրոնը և [[Տիրոլ]]ի շրջանի 21 շրջանային իշխանություններից մեկը։<ref>Die postalischen Abstempelungen auf den österreichischen Postwertzeichen-Ausgaben 1867, 1883 und 1890, Wilhelm KLEIN, 1967</ref>
* 1954թ․ - պատվոգիր՝ Հայաստանի ԿԿ ԼԿԵՄ կողմից երեխաների կոմունիստական դաստիարակության համար։
* 1954թ․ - պատվոգիր՝ Հայաստանի մշակույթի նախարարության կողմից՝ Պ․ Չայկովսկու անվան երաժշտական միջնակարգ դպրոցի 15-ամյակի առթիվ։
* 1957թ․ - պատվոգիր՝ Մշակույթի արհմիության աշխատակիցների ԿԿ Նախագահության կողմից՝ Ակտիվ հասարակական աշխատանքի համար։
* 1960թ․ - ՀԽՍՀ Վաստակավոր մանկավարժի կոչում։
* 1986թ․ - ԽՍՀՄ «Պատվո նշան» շքանշան։
* 2010թ․ - Մովսես Խորենացու մեդալ՝ ՀՀ անկախության հռչակման 19-րդ տարեդարձի առթիվ, մշակույթի բնագավառում ունեցած ստեղծագործական ակնառու նվաճումների համար։
 
== Ընտանիք ==
Տիրոլի հերոս Անդրեաս Հոֆերը մահապատժի ենթարվեց Մանտուայում։ Նրա աճյունը [[1823]] թ. տեղափոխվեց Ինսբրուք և հողին հանձնվեց Ֆրանցիսկյան եկեղեցում։
* Ամուսին` Բագրատ Սմբատյան, ճարտարապետ
* Որդի` Սերգեյ Սմբատյան
* Որդի` [[Արմեն Սմբատյան (երգահան)|Արմեն Սմբատյան]]
** Թոռ` [[Սերգեյ Սմբատյան]]
 
== Գրականություն ==
[[Առաջին համաշխարհային պատերազմ]]ի ժամանակ առաջին ռազմական գործողությունը Ինսբրուքում տեղի ունեցավ պատերազմի ավարտին։ [[1918]] թ. փետրվարի 20-ին [[Իտալիա]]յի տարածքից թռչող դաշնակից ուժերի ինքնաթիռները ռմբակոծեցին Ինսբրուքը՝ կորուստներ պատճառելով ավստրիական բանակում։ Քաղաքը ռմբակոծությունից չվնասվեց։<ref>Reynolds, Churchill, et al. ''The Story of the Great War'', vol. 14. (New York: Collier and Son, 1919)</ref> 1918 թ. նոյեմբերին իտալական առաջին բանակի 3-րդ կորպուսի զինվորները (20.000-22.000 զինվոր) գրավեցին Ինսբրուքն ու ողջ Տիրոլի շրջանը։<ref>{{Cite web |url=http://www.agiati.it/UploadDocs/12255_Art_20_di_michele.pdf |title=Archived copy |access-date=2017-08-22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170822222302/http://www.agiati.it/UploadDocs/12255_Art_20_di_michele.pdf |archive-date=2017-08-22 |url-status=dead }}</ref>
* Մեղեդիներ իմ հուշերի, ինքնակենսագրական, 2004 թ.:
* Դանիել Երաժիշտ, «Հնչեղ կին. Տատյանա Հայրապետյան», Երևան, հեղ. հրատ., 2018 թ․, 112 էջ:
* Հայ երաժշտության հանրագիտարան, Երևան, Հայկական հանրագիտարան․հրատարակչություն, 2019 թ․, 712 էջ։
* Հայրապետյան Տ․ Բ․, Մեղեդիներ իմ հուշերի․․․(հուշեր, նյութեր), կազմող և խմբագիր՝ Տեր-Ղազարյան Զ․ Հ, М., Музыка, 2005 թ․, 213 էջ։
* Հարությունյան Մ․, Տեր – Ղազարյան Զ․, Ճանապարհ դեպի Պառնաս, Երևան, Հայաստան, 1991 թ․, 88 էջ
* Мелодии моих воспоминаний…[Ст. и воспоминания], ред., сост. З. Тер-Казарян, М., 2005 г.
 
== Ծանոթագրություններ ==
[[1929]] թ. Ինսբրուքում անցկացվեց առաջին պաշտոնական ավստրիական շախմատի առաջնությունը։
{{ծանցանկ}}
 
{{DEFAULTSORT:Հայրապետյան, Տատյանա}}
===Բռնակցում և ռմբակոծություն===
[[Կատեգորիա:Հայ ջութակահարներ]]
[[1938]] թ. [[Անշլյուս]]ի հետևանքով [[Ավստրիա]]ն բռնակցվեց [[Նացիստական Գերմանիա]]յին։ [[1943]] թ. մինչև [[1945]] թ. ապրիլ ամիսը Ինսբրուքը ենթարկվել է 22 օդային հարձակման և կրել մեծ վնասներ։
[[Կատեգորիա:Հայ մանկավարժներ]]
 
[[Կատեգորիա:Մոսկվայի կոնսերվատորիայի շրջանավարտներ]]
===Տիրոլ-Հարավային Տիրոլ-Տրենտո եվրագոտի===
[[Կատեգորիա:Թոխմախի գերեզմանատանը թաղվածներ]]
[[1996]] թ. [[Եվրոպական Միություն]]ը հաստատեց Ավստրիայի Տիրոլ նահանգի և [[Իտալիա]]յի հարավային Տիրոլ ու [[Տրենտո (գավառ)|Տրենտո]] ինքնավար նահանգների տնտեսական ինտեգրումը՝ ճանաչելով Տիրոլ-Հարավային Տիրոլ-Տրենտո եվրագոտու ստեղծումը։
[[Կատեգորիա:ՀԽՍՀ վաստակավոր մանկավարժներ]]
 
[[Կատեգորիա:«Պատվո նշան» շքանշանի ասպետներ]]
== Աշխարհագրություն ==
[[Կատեգորիա:Մովսես Խորենացու մեդալակիրներ]]
 
=== Կլիմա ===
Ինսբրուքն ունի {{convert|0|C}} իզոթերմով խոնավ մայրցամաքային կլիմա ([[Կյոպպենի կլիմաների դասակարգում]]) կամ {{convert|-3|C}} իզոթերմով օվկիանոսային կլիմա<ref>{{cite web|url=http://www.innsbruck.climatemps.com/|title=Innsbruck Climate & Temperature|last=|first=|date=|website=innsbruck.climatemps.com|url-status=live|archive-url=|archive-date=|access-date=}}</ref>, քանի որ այն ունի ավելի մեծ տարեկան ջերմաստիճանային տարբերություններ, քան կենտրոնական Եվրոպայի այլ քաղաքները, ինչը պայմանավորված է մայրցամաքի կենտրոնական հատվածում դրա դիրքով և լեռնային տեղանքում դրա տեղայնությամբ։
 
Ձմեռները հաճախ խստաշունչ (ավելի ցուրտ, քան եվրոպական քաղաքների մեծ մասը) և ձնոտ են, չնայած որ [[ֆյոն|ֆյոնային քամիները]] երբեմն բերում են զգալի տաք հոսանքներ։
 
Գարունը կարճատև է. օրերը արագ սկսում են տաքանալ, ջերմաստիճանը երբեմն գերազանցում է {{convert|15|°C|°F}}, սակայն գիշերային զովությունը կամ անգամ ցուրտը պահպանվում է։
 
Ամառային եղանակը շատ տարբեր է և անկանխատեսելի։ Օրերը կարող են լինել զով՝ մինչև {{convert|17|°C|°F}} և անձրևոտ, կամ արևոտ և շատ շոգ, երբ օդի ջերմաստիճանը հասնում է մինչև {{convert|34|°C|°F}}։ Ամառը, ինչպես բնորոշ է ալպիական կլիմային, ջերմաստիճանի ժամային փոփոխությունը հաճախ լինում է շատ բարձր, իսկ գիշերային զովությունը սովորաբար պահպանվում է։ Ջերամաստիճանը միջինում լինում է {{convert|12|°C|°F}}, սակայն հաճախ կարող է ընկնել մինչև {{convert|6|°C|°F}}։
 
Միջին տարեկան ջերմաստիճանը կազմում է {{convert|9|°C|°F}}։
 
{{Ինսբրուքի եղանակային աղյուսակ}}
{{Ինսբրուքի եղանակային աղյուսակ 2}}
{{Ինսբրուքի եղանակային աղյուսակ 3}}
 
==Թաղամասեր և վիճակագրական բաժանումներ==
[[File:Karte Innsbruck - Katastralgemeinden und Statistische Stadtteile.png|thumb|Ինսբրուքի կադաստրային բնակավայրերն (կարմիր) ու վարչական շրջանները (մոխրագույն)]]
Ինսբրուքը բաժանված է 9 թաղամասերի (կադաստրային բնակավայրեր), որոնք ձևավորվել են նախկինում անկախ համայնքներից կամ գյուղերից։<ref>{{Cite web|title=Landesrecht Tirol: Stadtrecht der Landeshauptstadt Innsbruck 1975 &#167; 2|publisher=Rechts Informations System (RIS), Bundeskanzleramt Österreich|url=http://www.ris.bka.gv.at/Dokument.wxe?Abfrage=LrT&Dokumentnummer=LTI40032695|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140608162815/http://www.ris.bka.gv.at/Dokument.wxe?Abfrage=LrT&Dokumentnummer=LTI40032695|archivedate=8 June 2014|url-status=live}}</ref> Այդ 9 թաղամասերը նույնպես բաժանվում են 20 վարչական շրջանների (կադաստրային շրջաններ)։ Բոլոր վարչական շրջանները գտնվում են մեկական թաղամասի մեջ, բացառությամբ Հունգերբուրգի (վերին Ինսբրուք) վարչական շրջանի, որը բաժանված է երկու թաղամասերի միջև։ Վիճակագրական նպատակներով Ինսբրուքը բաժանված է նաև 42 վիճակագրական միավորների (''Statistischer Bezirk'') և 178 համարակալված թաղերի (''Zählsprengel'')։<ref>{{Cite web|title=Räumliches Bezugssystem: Referat Statistik und Berichtswesen, Innsbruck |publisher=Landeshauptstadt Innsbruck |url=http://www.innsbruck.gv.at/page.cfm?vpath=verwaltung/statistiken--zahlen/raeumliches-bezugssystem |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140201214425/http://www.innsbruck.gv.at/page.cfm?vpath=verwaltung%2Fstatistiken--zahlen%2Fraeumliches-bezugssystem |archivedate=1 February 2014 |url-status=live }}</ref>
Ինսբրուքի 9 թաղամասերն ու դրանց բնակչությունը 2011 թ. հոկտեմբերի 31-ի դրությամբ.<ref>{{Cite web|title=Registerzählung vom 31. Oktober 2011, Bevölkerung nach Ortschaften, Innsbruck (70101)|date=31 July 2013 |publisher= Statistik Austria |url=http://www.statistik.at/blickgem/rg3/g70101.pdf}}</ref>
* Ինսբրուք (ներքին քաղաք) (18.524), ներառում է Ալշտադտը (հին քաղաք), Դրայհայլիգեն-Շլախտհոֆն ու Զագգենը
* Վիլթեն (15.772), ներառում է Մենթլբերգը, Զիգլանգերն ու Վիլթեն Վեսթը
* Փրադլ (30.890), ներառում է Փրադլեր-Զագգենը, Ռայխենաուն ու Թիվոլին
* Հյոթթինգ (31.246), ներառում է Հյոթինգեր Աուն, Հյութթինգ Վեսթը, Զադրախը, Ալլեհայլիգինը, Քրաննեբիթենը և Հուոնգերբուրգի մի մասը
* Մյուհլաու (4.750), ներառում է Հուոնգերբուրգի մի մասը
* Ամրաս (5.403), ներառում է Ռոսսաուն
* Արցլ (10.293), ներառում է Նոյարցլն ու Օլիմպիշես Դորֆը
* Վիլլ (535)
* Իգլց (2.204)
 
== Տեսարժան վայրեր ==
<br />
 
==== Լեռներ ====
 
* [[Նորդքեթթե]]
* [[Փաչերքոֆել]]
* [[Զերլեզ]]
 
==== Շենքեր և հուշարձաններ ====
[[File:Innsbruck - Hofburg2.jpg|thumb|Կայսերական Հոֆբուրգը (''Kaiserliche Hofburg'')]]
[[File:IA GoldenesDachl-A.jpg|thumb|upright|[[Ոսկյա տանիք (Ինսբրուք)|Ոսկյա տանիքը]]]]
* Հին Ներքին կամուրջ (''Alte Innbrücke'')
* [[Ամբրաս ամրոց]]
* [[Անդրեաս Հոֆեր]]ի գերեզման
* Սբ. Աննայի սյուն (''Annasäule'')
* Բերգիզելի դահուկացատկի աշտարակ
* [[Բյուքսենհաուզեն ամրոց]]
* Քանիզիանում
* [[Կազինո]]
* Ինսբրուքի քաղաքապետարան (''Stadtsaal'')
* [[Ոսկյա տանիք (Ինսբրուք)|Ոսկյա տանիք]] (''Goldenes Dachl'')
* Հելբլինգի տուն (''Helblinghaus'')
* [[Հոֆբուրգ (Ինսբրուք)|Հոֆբուրգ]]
* [[Հունգերբուրգբահն|Ճոպանուղային գնացք]]
* Լեոպոլդի շատրվան (''Leopoldsbrunnen'')
* Մարիա Թերեսայի փողոց
* Մաքսիմիլիանի դամբարանն ու Սև տղամարդիկ (''Schwarzen Männer'')
* Դաշնային հին պառլամենտ (''Altes Landhaus'')
* Հին քաղաք (''Altstadt'')
* Արծաթյա մատուռ (''Silberne Kapelle'')
* Քաղաքային աշտարակ (''Stadtturm'')
* [[Հաղթանակի կամար (Ինսբրուք)|Հաղթանակի կամար]] (''Triumphpforte'')
* [[Տիրոլի պետական թատրոն]]
 
==== Թանգարաններ ====
[[File:Hofkirche Innsbruck 2.jpg|thumb|Տիրոլի ազգային արվեստի թանգարանը Ինսբրուքի Հոֆսկիրխեի հարևանությամբ]]
* Ալպիական ակումբի թանգարան
* [[Ամբրաս ամրոց]]
* Զինանոց
* Քաղաքային արխիվ
* Գրասսմայր Բել ձուլարանն ու թանգարանը
* Ինսբրուքի Սթուբայթալյան երկաթութային կայարան
* Կայսերական որսրդի թանգարան (''Kaiserjäger Museum'')
* Տիրոլի համայնապատկերի թանգարան (''Das Tirol Panorama'')
* Տիրոլի ազգային արվեստի թանգարան (''Tiroler Volkunstmuseum'')
* Տիրոլի ազգային թանգարան (''Tiroler Landesmuseum'' oկամ ''Ferdinandeum'')
* Տիրոլի երկաթուղային թանգարան (''Tiroler Museumsbahnen'')
 
==== Եկեղեցիներ ====
[[File:Cathedral of St. James Facade 1.jpg|thumb|upright|Ինսբրուքի տաճար (''Dom zu St. Jakob'')]]
* [[Հոֆկիրխե]]
* [[Ինսբրուքի տաճար]] (''Dom zu St. Jakob'')
* Հին Ուրսուլյան եկեղեցի
* Ճիզվիտական եկեղեցի
* Մարիամ Աստվածածնի եկեղեցի
* Հավիտենական Օգնության Մարիամ Աստվածածնի եկեղեցի
* Սերվիտական եկեղեցի
* Հիվանդանոցային եկեղեցի
* Ուրսուլյան եկեղեցի
* Վիլտենի վանք (''Stift Wilten'')
* Վիլտենի բազիլիկ եկեղեցի (''Wiltener Basilika'')
* Սբ. Երրորդություն եկեղեցի
* Սբ. Հովհաննես եկեղեցի
* Սբ. Թերեզա եկեղեցի (Հունգերբուրգ)
* Փրադլերի ծխական եկեղեցի
* Սբ. Պողոսի հիշատակի պետական եկեղեցի Ռայխենաուում
* [[Հիսուս|Քրիստոսի]] Ավետարանչական եկեղեցի Evangelical Church of Christ
* Հարության ավետարանչական եկեղեցի
* Հին Հյոթինգենի ծխական եկեղեցի
* Հյոթինգենի ծխական եկեղեցի
* Սբ. Նիկոլասի ծխական եկեղեցի
* Նոյ-Արցլի ծխական եկեղեցի
* Սբ. Նորբերտի ծխական եկեղեցի
* Մարիա ամ Գեստադեի ծխական եկեղեցի
* Բարի Հովվի ծխական եկեղեցի
* Սբ. Գևորգի ծխական եկեղեցի
* Սբ. Պողոսի ծխական եկեղեցի
* Սբ. Պիրմինիուսի ծխական եկեղեցի
* Պահապան հրեշտակի եկեղեցի
 
==== Զբոսայգիներ և պարտեզներ ====
* Ալպյան Զու (''[[Alpenzoo]]'')
* բագերզի Ինսբրուք
* Ինսբրուքի համալսարանի բուսաբանական այգի
* [[Հոֆգարտեն (Ինսբրուք)|Հոֆգարտեն]]
* Ռապոլդի զբոսայգի
* Ամբրաս ամրոցի զբոսայգի (''Schlosspark Ambras'')
 
==== Պատկերասրահ ====
<gallery mode="packed">
File:Chateau ambras.jpg|Ամբրաս ամրոցը
File:Innsbruck 1 230.jpg|Անդրեաս Հոֆերի գերեզմանը
File:Zeughaus-innsbruck.jpg|Զինանոցը
File:Innsbruck 2 108.jpg|Քաղաքայի աշտարակը
File:Helblinghaus3.JPG|Հելբլինգհաուսը
File:IA Hofgarten A.jpg|Հոֆգարտենը
Hofkirche Innsbruck 1.jpg|Հոֆկիրխե եկեղեցին
File:2781 - Innsbruck - Inn.JPG|Գիշերային Ինսբրուքը
File:Innsbruck Flusspromenade.jpg|Ինսբրուքը Ինն գետից
File:IA Mariahilf-A.jpg|Մարիահիլֆ եկեղեցին
File:Innsbruck 1 305.jpg|մաքսիլիլիանի դամբարանն ու Սև տղամարդիկ
File:Blick auf Innsbruck-Mariahilf und Innbruecke.jpg|Իննի հին կամուրջը
File:Goldenes Dachl 3950109736 571225b427 b.jpg|Հին քաղաքն ու Ոսկյա տանիքը
File:Goldenes Dachl2.JPG|Հին քաղաքը Ստադտտուրմից
File:12-06-05-innsbruck-by-ralfr-070.jpg|Սերվիտական եկեղեցին
File:Innsbruck Siebenkreuzkapelle 2.jpg|Զիբենկրոյց մատուռը
File:Innsbruck Spitalkirche 103.jpg|Հիվանդանոցի եկեղեցին
File:IA TirolerLandesmuseum A.jpg|Տիրոլի պետական թանգարանը
File:Innsbruck 1879.JPG|հաղթանակի կամարը
File:Innsbruck Stiftskirche Wilten.jpg|Վելթեն վանքը
File:Innsbruck-Basilique de Wilten.jpg|Վիլթենի բազիլիկ եկեղեցին
</gallery>
[[File:Panorama insbruck4.jpg|800px|thumb|center|Համայնապատկեր դեպի քաղաքի հյուսիսային կողմը]]
{{Clear}}
 
== Կառավարություն և քաղաքականություն ==
[[File:Innsbruck overlook with town.jpg|thumb|upright|Քաղաքային տեսարան]]
2018 թ. տեղական ընտրությունների արդյունքները.
* Ավստրիայի կանաչների կուսակցություն՝ 24.16% (ձախակողմյան)
* Ավստրիայի ազատություն կուսակցություն՝ 18.56% (աջակողմյան)
* Für Innsbruck՝ 16.15% (պահպանողական)
* Ավստրիայի ժողովրդական կուսակցություն՝ 12.17% (պահպանողական)
* Ավստրիայի սոցիալ-դեմոկրատական կուսակցություն՝ 10.32% (ձախակողմյան)
* Նոր Ավստրիա և Լիբերալ Ֆորում (NEOS)՝ 4.73% (կենտրոնամետ)
* Բուրգենֆորում Տիրոլ Լիստ Ֆրից՝ (FRITZ)՝ 3.23%
* «Պարզապես Ինսբրուք» (Gerecht) 3.10%
* «Տարեց տիրոլցիների ասոցիացիա, տարեցների և երիտասարդների համար» (TSB)՝ 2.72%
* Ալտերնատիվ Լիստ Ինսբրուք (ALI)՝ 2.38%
 
== Մշակույթ ==
=== Մշակութային միջոցառումներ ===
 
Ինսբրուքը հայտնի զբոսաշրջային ուղղություն է։ Քաղաքում ամեն տարի կազմակերպվում են հետևյալ միջոցառումները.
* Ինսբրուք պարային ամառ
* Ամանորի նախօրյակ
* Վաղ երաժշտության Ինսբրուքի փառատոն
* Սուրբծննդյան տոնավաճառ
 
=== Սպորտ ===
[[File:BergiselInnsbruck2.JPG|thumb|upright=1.35|Բերգիզելի [[ցատկահարթակ]]ը]]
Ինսբրուքը, տեղակայված լինելով բարձրադիր լեռների միջև, կատարյալ վայր է ձմեռը [[դահուկավազք]]ի և [[դահուկացատկ]]ի, իսկ ամռանը՝ [[լեռնագնացություն|լեռնագնացության]] համար։ Քաղաքի մոտակայքում կան մի քանի հանգստավայրեր: [[Նորդքեթթե]] լեռան մոտ գործում է ճոպանուղի։ Մոտակա այլ հանգստավայրերից են [[Աքսամեր Լիցում]]ը, [[Մութերերալմ]]ը, [[Փաթշերքոֆել]]ը, [[Իգլց]]ը, [[Զեֆելդ]]ը, [[Թուլֆես]]ը և Շթուբայի հովիտը։ Վերջինիս հավերժական սառույցները հնարավորություն են տալիս դահուկ քշել անգամ ամառային ամիսներին։
[[Ձմեռային օլիմպիական խաղեր]]ն Ինսբրուքում անցկացվել են երկու անգամ՝ [[1964]] և [[1976]] թթ., երբ [[Կոլորադո]]յի ընտրողները [[1972]] թ. մերժեցին պարտատոմսերի հանրաքվե անցկացնել [[Դենվեր]]ի խաղերը ֆինանսավորելու համար։ 1976 թ. [[Օլիմպիական խաղեր]]ը Ալպերի գերմանախոս հատվածում ([[Ավստրիա]], [[Գերմանիա]] կամ [[Շվեյցարիա]]) անցկացված վերջին խաղերն էին։
 
Շվեյցարիայի [[Սանկտ Մորից]]ի և [[Լեյք Փլեսիդ]] հետ միասին այն Ձմեռային օլիմպիական խաղերը հյուրընկալած երեք քաղաքներից մեկն է։ Այն հյուրընկալել է նաև [[1984]] և [[1988]] թթ. ձմեռային պարալիմպիկ խաղերը։
 
Առաջին ձմեռային պատանեկան Օլիմպիական խաղերը անցկացվել են Ինսբրուքում [[2012]] թ.։<ref>{{cite web|url=http://www.olympic.org/uk/news/olympic_news/full_story_uk.asp?id=2890 |title=International Olympic Committee – News |publisher=Olympic.org |date= |accessdate=2009-05-05}}</ref>
 
Ինսբրուքում է անցկացվում նաև 4 Hills մրցաշարի դահուկացատկի 4 մրցումներից մեկը։
Քաղաքում անցկացվող այլ սպորտային միջոցառումներից են [[1994]]-[[1999]] թթ. և [[2008]] թ. տեղի ունեցած Air & Style Snowboard Contest-ը և [[2005]] թ. [[տափօղակով հոկեյի աշխարհի առաջնություն]]ը։ [[Զեեֆելդ-ին-Տիրոլ]] քաղաքի հետ միասին 2005 թ. Ինսբրուքում կազմակերպվեց ձմեռային ուսանողական խաղերը ([[ունիվերսիադա]])։ Ինսբրուքի [[Բերգիզել]]ի [[ցատկահարթակ]]ում է անցկացվում հայտնի Four Hills մրցաշարը։
 
Ինսբրուքում է գործում FC Wacker Tirol ֆուտբոլային ակումբը, որը 2018-2019 թվականներից հանդես է գալիս [[Ավստրիայի ֆուտբոլի բունդեսլիգա]]յի առաջին խմբում։ Նախկին թիմերն են FC Swarovski Tirol-ը և FC Tirol Innsbruck-ը։ FC Wacker Innsbruck ակումբի մարզադաշտը՝ Տիվոլի Ստադիոն Տիրոլը, Ֆուտբոլի [[Եվրոպայի առաջնություն 2008|2008 թ. Եվրոպայի առաջնությանը]] մասնակցած 8 մարզադաշտերից մեկն է։ Այն անցկացվել է 2008 թ. հունիսին [[Շվեյցարիա]]յում և [[Ավստրիա]]յում։
 
Այստեղ է անցկացվել նաև ամերիկյան ֆուտբոլի Եվրոբոուլի եզրափակիչ XXII հանդիպումը Swarco Raiders Tirol և Raiffeisen Vikings Vienna ակումբների միջև։
 
[[Ամերիկյան ֆուտբոլ]]ի 2011 թ. աշխարհի առաջնությունն (2011 IFAF World Championship) անցկացվել է Ինսբրուքում։
 
Ինսբրուքում են անցկացվել [[Ժայռամագլցման միջազգային ֆեդերացիա]]յի ժայռամագլցման աշխարհի 2018 թ. առաջնությունը (սեպտեմբերի 6-16) և [[2018]] թ. խճուղային հեծանվարշավի առաջնությունները (սեպտեմբերի 22-30)։<ref>{{cite web|url=http://www.innsbruck2018.com|title=Kletter-WM Innsbruck Tirol 2018: IFSC Climbing World Championships|first=Austria|last=Climbing|website=Innsbruck / Tirol 2018}}</ref>
 
== Տնտեսություն և ենթակառուցվածք ==
 
Ինսբրուք հիմնական զբոսաշրջային կենտրոնը է, ուր մեկ մեկ օրում գիշերում է ավելի քան 1.000.000 զբոսաշրջիկ։
 
Քաղաքում կա 86.186 աշխատող և մոտ 12.038 գործատու։ 7.598 մարդ ինքնազբաղված է։<ref>{{cite web|url=http://www.statistik.at/blickgem/rg10/g70101.pdf |title=Gemeinde auf einen Blick |publisher=Statistik Austria |date= |accessdate=2016-10-02}}</ref> Ամեն օր մոտ 35.000 մարդ քաղաքի շրջակա համայքներից երթևեկում է դեպի Ինսբրուք։ 2012 թ. գործազրգության մակարդակը կազմել է 4.2%։<ref>{{cite web|url=http://ec.europa.eu/eurostat/cache/RSI/#?vis=city.statistics&lang=en |title=City Statistics Illustrated |publisher=ec.europa.eu/eurostat |date= |accessdate=2015-12-29}}</ref>
Ավստրիայի ազգային վիճակագրական ծառայությունը չի արտադրում Ինսբրուք քաղաքի համար հատուկ տնտեսական տվյալներ, այլ ամփոփում է Ինսբրուք Լենդ շրջանի տվյալները վիճակագրության համար տարածքային միավորների անվանացանկ (ՎՏՄԱ) 3-ում։ 2013 թ. մեկ շնչին բաժին ընկնող ՀՆԱ-ն Ինսբրուքի ՎՏՄԱ-ում կազմել է €41.400, ինչը ԵՄ միջին արժեքից բարձր է մոտ 60%-ով։<ref>{{cite web|url=http://www.statistik.at/web_de/statistiken/wirtschaft/volkswirtschaftliche_gesamtrechnungen/regionale_gesamtrechnungen/nuts3-regionales_bip_und_hauptaggregate/index.html |title=Regionales BIP und Hauptaggregate nach Wirtschaftsbereichen und 35 NUTS 3-Regionen |publisher=statistik.at |date= |accessdate=2015-12-29}}</ref>
 
Ինսբրուքում են գտնվում էներգիա արտադրող Tiroler Wasserkraft ընկերության, Տիրոլի և Վորարլբերգի բանկի, Տիրոլի ապահովագրության և MED-EL ընկերության գրասենյակները։ Քաղաքից {{convert|20|km|0|abbr=on}} հեռավորության վրա են գտնվում նաև [[Սվարովսկի]], Felder Group (մեքենաշինություն) և Swarco ընկերությունների (երթևեկության տեխնոլոգիա) գրասենյակները։
 
Անշարժ գույքը շատ թանկ է։ Միջին արժեքը մեկ քառակուսի մետրի համար կազմում է €4.430 (2015 թ.), որն Ավստրիայում մեկ քառակուսի մետրի համար ամենաթանկ գինն ունեցող երկրորդ քաղաքն է Զալցբուրգից հետո (€4.823) և Վիեննայից առաջ (€3.980)։<ref>{{cite web|url=http://diepresse.com/home/meingeld/immobilien/4817039/In-Salzburg-und-Innsbruck-ist-Wohnraum-teurer-als-in-Wien |title=In Salzburg und Innsbruck ist Wohnraum teurer als in Wien |publisher=presse.com |date= |accessdate=2015-12-29}}</ref>
 
== Տրանսպորտ ==
[[File:12-06-05-innsbruck-by-ralfr-165.jpg|thumb|upright=1.35|[[Ինսբրուքի օդանավակայան]]ը]]
Ինսբրուքը գտնվում է A12/A13 մայրուղու հատման կետում (Իննի դաշտի մայրուղի և Բրեններ մայրուղի)՝ կապելով քաղաքը [[Վերոնա]]յի և [[Մյունխեն]]ի հետ։ Մայրուղու A12 և A13 հատվածները միանում են իրար Ինսբրուքի մոտ, որտեղ ավարտվում է A13 հատվածը։
 
[[Ինսբրուքի կենտրոնական երկաթուղային կայարան]]ն [[Ավստրիա]]յի ամենաբանուկ երկաթուղային կայարաններից մեկն է։ Իննի հովտի գիծը սպասարկում է դեպի [[Գերմանիա]] և արևելյան [[Ավստրիա]] ուղղությունները, Առլբերգի գիծը՝ դեպի արևմուտք ուղղությունը, իսկ Բրենների գիծը Բրենների լեռնանցքի միջոցով կապում է հյուսիսային [[Իտալիա]]ն հարավային [[Գերմանիա]]յի հետ։ [[2007]] թ. դեկտեմբերից Ինսբրուքի երկաթուղային ծառայությունը (Innsbruck S-Bahn) մատուցում է ծառայություններ քաղաքի արվարձանների համար։
 
[[Ինսբրուքի օդանավակայան]]ը տեղակայված է Քրատեբիտեն արվարձանում, որը գտնվում է քաղաքի արևմուտքում։ Գործում են չվերթներ դեպի [[Ֆրանկֆուրտ]], [[Լոնդոն]], [[Ամստերդամ]] և [[Վիեննա]]։ Օդանավակայանն իրականացնում է նաև տարածաշրջանային թռիչքներ Ալպերի շուրջ, ինչպես նաև սեզոնային թռիչքներ այլ ուղղություններով։ Ձմռանը օդանավակայանի գործունեությունն աճում է տարածաշրջան այցելող մեծ թվով դահուկորդների շնորհիվ։ Օդանավակայանի հեռավորությունը քաղաքի կենտրոնից կազմում է 4 կմ։
 
[[File:Trambahn in Innsbruck.jpg|thumb|left|Ինսբրուքի տրամվայը]]
Քաղաքի հասարակական տրանսպորտը սպասարկում է Innsbrucker Verkehrsbetriebe (IVB), որը ավտոբուսների ու տրամվայների ցանցն ապահովող պետական ընկերություն է։ Տրամվայի ցանցն ունի 4 քաղաքային գիծ (1, 2, 3 և 5) և մերձակա թաղամասերը սպասարկող 2 գիծ՝ գիծ 6-ը Ինսբրուքեր Միթելգեբիրգսբահնից մինչև Իգլց, և STB գիծը՝ Շթուբայի հովտից մինչև Ֆուլփմես։ Մոտակա տարիներին նախատեսվում է ընդարձակել ցանցը՝ հասցնելով արևելքից մինչև հարևան Ռում գյուղը և արևմուտքից մինչև Վյոլս գյուղը։ Քաղաքի կենտրոնում գործում են բազմաթիվ ավտոբուսային գծեր և կապում են քաղաքը շրջակա բնակավայրերի ու թաղամասերի հետ։ Մինչև [[2007]] թ. ավտոբուսային ցանցը ներառել է նաև տրոլեյբուսային գծեր, սակայն դրանք հանվել են գործածությունից տրամվայի ցանցի ընդլայման աշխատանքների ժամանակ։
 
2 տարի վերակառուցման աշխատանքներից հետո [[2007]] թ. դեկտեմբերին վերաբացվեց դեպի Հունգերբուրգ տանող Հունգերբուրգբահն ճոպանուղային ծառայությունը։ Այն ընդլայնել է Ինն գետի վրայով դեպի քաղաքի կենտրոն իր ուղղությունը։ Գիծը համալրվել է նոր սարքերով։ Նշանավոր ճարտարապետ [[Զահա Հադիդ]]ի կողմից նախագծված յուրօրինակ կայարանների շնորհիվ ճոպանուղին միանգամից դարձավ քաղաքի նոր խորհրդանիշը։<ref>{{Cite web|url=http://www.austria.info/au/basic-facts/special-recommendations/hungerburg-funicular|title=Hungerburgbahn Innsbruck|last=|first=|date=|website=|publisher=|access-date=}}</ref> Գիծը վերակառուցվել է իտալական Լայտներ ընկերության կողմից և ներկայումս կարող է տեղափոխել ժամում մինչև 1.200 մարդ։<ref>{{Cite web|url=https://www.leitner-ropeways.com/en/company/references/if130-hungerburgbahn-643/|title=IF130 Hungerburgbahn|last=|first=|date=|website=|publisher=|access-date=}}</ref> Այն սպասարկվում է Innsbrucker Nordkettenbahnen մասնավոր ընկերության կողմից։
 
== Կրթություն ==
Ինսբրուքը համալսարանական քաղաք է, ունի մի քանի [[քոլեջ]]ներ և [[համալսարան]]ներ։
 
Ինսբրուքում է գտնվում արևմտյան [[Ավստրիա]]յի քերականության ամենահին գիմնազիան՝ Ինսբրուքի ակադեմիական գիմնազիան։ Այն բացվել է [[1562]] թ. ճիզվիտական միաբանության կողմից և հանդիսացել է [[1669]] թ. բացված համալսարանի հիմնաքարը։
 
Քաղաքի ամենահայտնի համալսարաններն են [[Ինսբրուքի Լեոպոլդի և Ֆրանցի համալսարան]]ը, Ինսբրուքի բժշկական համալսարանը և կիրառական գիտությունների համալսարանը (Ինսբրուքի կառավարման կենտրոնը)։
 
== Կազմակերպություններ ==
* «Փրկենք երեխաների գյուղերը» կազմակերպության միջազգային գլխամասային գրասենյակը գտնվում է Ինսբրուքում, այն աշխարհի ամենամեծ բարեգործական կազմակերպություններից մեկն է։
* Ավստրիական արտասահմանյան ծառայությունն ակտիվ միջազգային ՀԿ է, որը ստեղծվել է [[1992]] թ. Ինսբրուքում Անդրեաս Մայսլինգերի և Անդրեաս Հյորթնագլի կողմից։ Կենտրոնական գրասենյակը գտնվում է Ինսբրուքում։
* Ինսբրուքն ունի երկու համալսարան՝ Ինսբրուքի Լեոպոլդ-Ֆրանցենս համալսարանն ու Ինսբրուքի բժշկական համալսարանը։ Վերջինս ունի դահուկային վնասվածքների կլինիկա, որն առաջինն է [[Եվրոպա]]յում։
* MED-EL-ը՝ ականջի խխունջի իմպլանտներ արտադրող ամենամեծ ընկերություններից մեկը, գտնվում է Ինսբրուքում։
* Aouda.X սկաֆանդրների սիմուլյատորը մշակվում է Ինսբրուքում՝ OeWF ընկերության կողմից։ Քաղաքում է գտնվում նաև OeWF-ի՝ դեպի [[Մարս (մոլորակ)|Մարս]] անալոգային մի շարք թռիչքների առաքելության սպասարկման կենտրոնը։ 2013 թ. փետրվարին [[Մարոկկո]]յի [[Էրֆուդ]] քաղաքին կից անապատում անցկացված MARS2013 առաքելության ժամանակ սպասարկման կենտրոնն ուշացած կապի միջոցով կապնվել է Վեյպրեխտ ճամբարի հետ։
 
== Նշանավոր բնակիչներ ==
[[File:Margaretha von Habsburg, duchess of Saxony.jpg|thumb|140px|[[Մարգարիտա Ավստրիացի]]]]
[[File:Frans Pourbus d. J. 002.jpg|thumb|140px|[[Աննա Տիրոլցի]]]]
[[File:Léopold duc de Bar et de Lorraine 00206.jpg|thumb|140px|Լեոպոլդ I]]
[[File:WP Josef Speckbacher.jpg|thumb|140px|Յոզեֆ Սփեկբախեր, 1891 թ.]]
[[File:Josef von Hormayr.jpg|thumb|140px|Յոզեֆ Հորմայր, 1850 թ.]]
[[File:Wenzl Weis - Karl Schönherr.jpg|thumb|140px|Կառլ Շյոնհեր]]
[[File:Otto Hofmann.jpg|thumb|150px|[[Օտտո Հոֆման]], 1945 թ.]]
[[File:Roderich Menzel 01.JPG|thumb|140px|Ռոդերիխ Մենցել, 1934 թ.]]
 
[[File:Otmar-Suitner.jpg|thumb|140px|Օտմար Զույտներ, 2007 թ.]]
[[File:Portrait Dietmar Schönherr.jpg|thumb|140px|Դիետմար Շյոնհեր, 2006 թ.]]
[[File:William Berger-1967.png|thumb|140px|Վիլիամ Բերգեր, 1967 թ.]]
[[File:Portrait peter noever.jpg|thumb|140px|Փիթեր Նոեվեր, 2005 թ.]]
[[File:Armin Wolf 04092008.jpg|thumb|140px|Արմին Վոլֆ, 2008 թ.]]
[[File:Eva Lind NY.jpg|thumb|140px|Եվա Լինդ, 2007 թ.]]
[[File:2015-04-29-AliceTumler.jpg|thumb|140px|Ալիս Թումլեր, 2015]]
 
=== Վաղ ժամանակներից մինչև 1600 թ. ===
* [[Ֆրիդրիխ III (Սրբազան Հռոմեական կայսրության կայսր)|Ֆրիդրիխ III]] (1415–1493 թթ.), [[Սրբազան Հռոմեական կայսրություն|Սրբազան Հռոմեական կայսրության]] կայսրը 1452 թ. մինչև կյանքի վերջը, [[Հաբսբուրգներ]]ի տան առաջին կայսրը
* [[Մարգարիտա Ավստրիացի]] (մոտ 1416–1486 թթ.), Հաբսբուրգների տան անդամ, Սաքսոնիայի կուրֆյուստ [[Ֆրիդրիխ II (Սաքսոնիայի կուրֆյուստ)|Ֆրիդրիխ II]]-ի կինը։ Ֆրիդրիխ III-ի քույրն էր
* [[Զիգմունդ (Ավստրիայի էրցհերցոգ)|Ավստրիայի էրցհերցոգ Զիգմունդ]] (1427–1496 թթ.), Ավստրիայի էրցհերցոգը [[Հաբսբուրգներ]]ի տնից և [[Տիրոլ]]ի կառավարիչը 1446-1490 թթ.
* [[Էլիզաբեթ Բրանդենբուրգցի]] (1510–1558 թթ.), [[Հոհենցոլերններ]]ի տոհմի արքայադուստրը և [[Բրանդենբուրգ]]ի մարկկոմսը
* [[Անտուան Պերենո դե Գրավելա]] (1517–1586 թթ.), բուրգունդիացի պետական գործիչ, դարձել է կարդինալ և շարունակել իր հոր գործունեությունը որպես Իսպանիայում Հաբսբուրգների դինաստիայի առաջատար նախարար
* [[Եկատերինա Ավստրիացի]], Լեհաստանի թագունի (1533–1572 թթ.), [[Ֆերդինանդ I (Սրբազան Հռոմի կայսր)|Ֆերդինանդ I կայսրի]] և [[Աննա Յագելոնկա]]յի 5-րդ զավակը
* [[Յակոբ Ռեգնարտ]] (1540-ականներ–1599 թ.), [[Վերածնունդ|Վերածննդի]] շրջանի ֆլամանդական կոմպոզիտոր, գրել է հոգևոր և աշխարհիկ երգեր
* [[Ադամ Թաններ]] (1572–1632 թթ.), մաթեմատիկայի և փիլիսոփայության ճիզվիտ դասախոս։ Նրա անունով է կոչվում Լուսնի համանուն խառնարանը
* [[Աննա Տիրոլցի]] (1585–1618 թթ.), ծնունդով՝ Ավստրիայի էրցհերցոգ և Հաբսբուրգների տոհմի Տիրոլի ճյուղի անդամ, իսկ ամուսնությամբ՝ Սրբազան Հռոմեական կայսրության կայսրուհի
* [[Վիլիամ Յանգ]] (մահացել է 1662 թ.), անգլիացի վիոլահար և բարոկկո ժամանակաշրջանի կոմպոզիտոր, որն աշխատել է [[Ֆերդինանդ Կառլ Ավստրիացի|Ֆերդինանդ Կառլ Ավստրիացու]] արքունիքում (Ինսբրուքում)
 
=== 1600-1700 թթ. ===
* [[Յոհան Պաուլ Շոր]] (1615–1674 թթ.), արտիստ, Հռոմում հայտնի էր Ջիովաննի Պաոլո Տեդեսկո անվամբ
* [[Իզաբելլա Կլարա Ավստրիացի]] (1629–1685 թթ.), ծնունդով՝ Ավստրիայի էրցհերցոգ և Հաբսբուրգների տոհմի Տիրոլի ճյուղի անդամ
* [[Զիգիզմունդ Ֆրանց Ավստրիացի]] (1630–1665 թթ.), [[Առաջավոր Ավստրիայի]], ներառյալ [[Տիրոլ]]ի կառավարիչ
* [[Մարիա Լեոպոլդի Ավստրիացի (Ֆերդինանդ III կինը)|Մարիա Լեոպոլդի Ավստրիացի]] (1632–1649 թթ.), ծնունդով՝ Ավստրիայի էրցհերցոգ և Հաբսբուրգների տոհմի Տիրոլի ճյուղի անդամ, Սրբազան Հռոմեական կայսրության կայսր [[Ֆերդինանդ III (Սրբազան Հռոմեական կայսրության կայսր)|Ֆերդինանդ III]]ի երկրորդ կինը
* Էրցհերցոգ [[Կլավդիա Ֆելիցիտա Ավստրիացի]] (1653–1676 թթ.), ծնունդով՝ Ավստրիայի էրցհերցոգ, իսկ ամուսնությամբ՝ Սրբազան Հռոմեական կայսրության կայսրուհի և [[Լեոպոլդ I (Սրբազան Հռոմեական կայսրության կայսր)|Լեոպոլդ I]]-ի երկրորդ կինը
* Ֆերդինանդ Յոհան Ադամ ֆոն Պեռնո, Ռոզենաուի կոմս (1660–1731 թթ.), ավստրիացի թռչնաբան
* [[Լեոպոլդ I (Լոթարինգիայի հորցոգ)|Լեոպոլդ I]] (1679–1729 թթ.), մականունը՝ Բարեսիրտ, Լոթարինգիայի և Բարի հորցոգ [[1690]] թվականից
* Միշել Իգնաց Միլդորֆեր (1690–1747 թթ.), նկարիչ, նկարել է հիմնականում գրոնական թեմայով կտավներ
 
=== 1700-1850 թթ. ===
* Յոզեֆ Իգնաց Միլդորֆեր (1719–1775 թթ.), որմնանկարիչ
* Ֆրանց Էդմունդ Վեիրոտտեր (1733–1771 թթ.), հիմնականում բնապատկերներիչ և ծովանկարիչ, գծանկարիչ և փորագրիչ
* Յոհան Նեպոմուկ ֆոն Լայխարտինգ (1754–1797 թթ.), միջատաբան և բնական գիտությունների դասախոս Ինսբրուքում
* Իգնաց Անտոն ֆոն Ինդերմաուեր (1759–1796 թթ.), ազնվական, սպանվել է գյուղացիական ապստամբության ժամանակ
* [[Յոզեֆ Սփեկբախեր]] (1767-1820 թթ.), [[Նապոլեոն Բոնապարտ|Նապոլեոնի]] դեմ ուղղված Տիրոլի ապստամբությունը գլխավորող գործիչ
* Յոզեֆ Հորմայր (1781/2–1848) թթ., ավստրիացի և գերմանացի պետական գործիչ, պատմաբան
* Վիլիբալդ Սվիբերտ Յոզեֆ Գոթլիեբ ֆոն Բեսսեր (1784–1842 թթ.), Ավստրիայում ծնված բուսաբան, ով աշխատել է հիմնականում արևմտյան Ուկրաինայում
* Հերման ֆոն Գիլմ (1812–1864 թթ.), իրավաբան և բանաստեղծ
* Վինցենց Մարիա Գրիդլեր (1823 թ., Թելֆս–1912 թ.), դոմինիկյան վանական, կլասիցիստ, փիլիսոփա աստվածաբան և նատուրալիստ
* Ջորջ Մադեր (1824–1881 թթ.), ավստրիացի նկարիչ
* Ֆիլիպ Սառլայ (1826-1908 թթ.), հեռագրային ծառայության տնօրեն, տեխնոլոգիական և գիտական ռահվիրա
* Լեոպոլդ Պֆաունդլեր (1839–1920 թթ.), ֆիզիկոս և քիմիկոս, հայտնի է գազերի կինետիկ տեսությամբ
* Իգնատիուս Կլոց (1843–1911 թթ.), ամերիկյան ֆերմեր և քաղաքական գործիչ [[Վիսկոնսին]]ում
* Գեորգ Լյուգեր (1849–1923 թթ.), ավստրիացի նախագծող, նախագծել է [[Լյուգեր ատրճանակ]]ը
 
=== 1850-1880 թթ. ===
* [[Էդգար Մեյեր]] (1853–1925 թթ.), նկարիչ, կառուցել է ամրոց և զբաղվել քաղաքականությամբ
* Օսվալդ Ռիդլիխ (1858 թ., Ինսբրուք–1944 թ.), պատմաբան և արխիվագետ պատմության օժանդակ գիտության ոլորտում
* [[հայնրիխ Շենքլ (1859 թ., Ինսբրուք-1919 թ.), դասական բանասեր, դասական բանասեր Կառլ Շենքլի որդին
* Կառլ Շյոնհեր (1867-1943 թթ.), ավստրիացի գրող
* Էրվին Փայր (1871–1946 թթ.), վիրաբույժ, նրա անունով է կոչվում Սփայրի հիվանդությունը
* Մայնհարդ ֆոն Պֆաունդլեր (1872–1947 թթ.), մանկաբույժ, ուսումնասիրել է հիվանդության դիաթեզային ասպեկտները
* Առնոլդ Դուրիգ (1872–1961 թթ.), ավստրիացի ֆիզիոլոգ, ուսումնասիրել է [[մեծ բարձրության վրա ապրող օրգանիզմներ]]ը
* Հենրի Թաաֆե (1872–1928 թթ.), հողատեր, կրել է Ավստրիայի և [[Իռլանդիա]]յի ժառանգական տիտղոսներ, որոնցից զրկվել է [[1919]] թ.
 
=== 1880-1900 թթ. ===
* Միմի Գշտյոտներ-Աուեր (1886–1977 թթ.), ավստրիացի դերասանուհի
* [[Կլեմենս Հոլցմայստեր]] (1886–1983 թթ.), ճարտարապետ և թատերական նկարիչ
* Ռաուլ Ստոյսավլևիչ (1887-1930 թթ.), [[առաջին համաշխարհային պատերազմ]]ում օդամարտի վարպետ
* Էրվին Ֆաբեր (1891–1989 թթ.), առաջնակարգ դերասան Մյունխենում, ուշ 1970-ականներին խաղացել է [[Ռեզիդենց թատրոն]]ում
* Դիանա Բուդիսավլևիչ (1891–1978 թթ.), մարդասեր, որը մեծ օգնություն է ցուցաբերել [[Հարավսլավիա]]յում [[Երկրորդ համաշխարհային պատերազմ]]ի ժամանակ
* [[Օտտո Հոֆման]] (1896–1982 թթ.), [[Նացիստական Գերմանիա]]յի [[Ազգության և բնակության հարցերով ՍՍ-ի գլխավոր վարչություն|Ազգության և բնակության հարցերով ՍՍ-ի գլխավոր վարչության]] տնօրեն, դատապարտվել է 25 տարի ազատազրկման 1948 թ. պատերազմական հացագործությունների համար, համաներմամբ ազատ է արձակվել [[1954]] թ.
* [[Իգո Սիմ]] (1896–1941 թթ.), [[Ավստրիա]]յում ծնված լեհ դերասան, համագործակցել է Նացիստական Գերմանիայի հետ
* Յակոբ Գափ (1897-1943 թթ.), հռոմեական կաթոլիկ եկեղեցու քահանա և մարիանիստ
* [[Օտտո Նեյգեբաուեր]] (1899–1990 թթ.), ավստրիացի-ամերիկացի մաթեմատիկոս և գիտության պատմաբան
 
=== 1900-1918 թթ. ===
* [[Կառլ-Հայնց Շտրոտ]] (1902–1989 թթ.), դերասան և ռեժիսոր, 1931-1989 թթ. խաղացել է 60 ֆիլմում
* [[Հադի Պֆայֆեր]] (1906–2002 թթ.), ավստրիացի, հետագայում գերմանացի ալպյան դահուկորդ, մասնակցել է [[1936]] թ. [[ձմեռային օլիմպիական խաղեր]]ին
* [[Բրունո դե Ֆինետտի]] (1906–1985 թթ.), իտալացի հավանականության տեսության մասնագետ, վիճակագիր, հայտնի է հավանականության կոնցեպցիայով
* [[Ռոդերիխ Մենցել]] (1907–1987 թթ.), սիրողական թենիսիստ, գրող և լրագրող
* [[Կարոլին Շայմփֆլյուգ]] (1908–?), ավստրիացի և հետագայում իտալացի սահնակային սպորտի մարզիկ, մասնակցել է մրցումների 1920-1950-ական թվականներին
* [[Ռոբերտ Բեռնարդիս]] (1908–1944 թթ.), ազատամարտիկ, մասնակցել է Ադոլֆ Հիտլերին սպանելու նպատակով [[1944 թ. հուլիսի 20-ի դավադրություն|1944 թ. հուլիսի 20-ի դավադրությանը]]
* [[Կառլ Գրուբեր]] (1909–1995 թթ.), ավստրիացի քաղաքական գործիչ և դիվանագետ
* [[Գուստավ Լանչներ]] (1910–2011 թթ.), ալպյան դահուկորդ, մասնակցել է [[1936]] թ. [[ձմեռային օլիմպիական խաղեր]]ին
* [[Անտոն Մալոթ]] (1912–2002 թթ.), [[Թերեզիենշտադտ համակենտրոնացման ճամբար]]ի կառավարիչ
* [[Էրիխ Էլիսկազես]] (1913–1997 թթ.), շախմատի գրոսմայստեր 1930-1940-ական թվականներին, հանդես է եկել Ավստրիայի, Գերմանիայի և [[Արգենտինա]]յի դրոշի ներքո
* [[Հայնրիխ Բերման]] (1915–1999 թթ.), ժամանակակից համայնապատրեային քարտեզի ստեղծողը, ծնվել է նկարիչների և քանդակագործների ընտանիքում
* [[Պյոտր Դեմանտ]] (1918–2006 թթ.), ռուս գրող և հասարակական գործիչ
 
=== 1918-1930 թթ. ===
* Կանստանցիա Մանցիարլի (1920-1945 թթ.), [[Ադոլֆ Հիտլեր]]ի խոհարար/դիետոլոգը մինչև [[1945]] թ.՝ նրա վերջին օրերը [[Բեռլին]]ում
* [[Յուդիթ Հալցմայստեր]] (1920–2008 թ.), դերասանուհի, ամուսնացել է դերասան [[Քուրդ Յուրգենս]]ի հետ
* [[Ռայնհոլդ Շտեխեր]] (1921–2013 թթ.), Հռոմեական կաթոլիկ եկեղեցու առաջնորդ, 1980-1997 թթ.՝ [[Ինսբրուքի թեմ]]ի եպիսկոպոս
* [[Օտմար Զույտներ]] (1922–2010 թթ.), դիրիժոր, անցկացրել է պրոֆեսիոնալ կարիերայի մեծ մասը հարավային Գերմանիայում, 1960-1964 թթ.՝ [[Դրեզդենի սիմֆոնիկ նվագախումբ|Դրեզդենի սիմֆոնիկ նվագախմբի]] գլխավոր դիրիժոր
* [Մայնհարդ Միխայիլ Մոզեր]] (1924–2002 թթ.), սնկամարմնի մասնագետ, ուսումնասիրել է Agaricales սնկերի դասակարգումը, քիմիական կազմն ու թունավորությունը
* [[Հերման Բուլ]] (1924–1957 թթ.), լեռնագնաց, համարվում է բոլոր ժամանակների լավագույն լեռնագնացներից մեկը
* [[Էգոն Շյոպֆ]] (ծնվ. 1925 թ.), ալպյան դահուկորդ, մասնակցել է 1948 և 1952 թթ. ձմեռային օլիմպիական խաղերին
* [[Դիետմար Շյոնհեր]] (1926–2014 թթ.), ավստրիացի դերասան
* [[Իլզա ֆոն Ալպենհայմ]] (ծնվ. 1927 թ.), ավստրիացի դաշնակահարուհի
* [[Դրագմար Ռոմ]] (ծնվ. 1928 թ.), նախկին ալպյան դահուկորդ, ստացել է երկու ոսկյա մեդալ [[1950]] թ. [[լեռնադահուկային սպորտի աշխարհի առաջմություն]]ներին
* [[Վալտեր Շթայնեգեր]] (ծնվ. 1928 թ.), նախկին դահուկացատկորդ, ով մասնակցել է 1952 թ. ձմեռային օլիմպիական խաղերին
* [[Վիլիամ Բերգեր (դերասան)]] (ծնվ. 1928-1993 թթ.), ավստրիացի-ամերիկացի դերասան
* Դոկտոր [[Քրիստիան Շվարց-Շիլինգ]] (ծնվ. 1930 թ.), գերմանացի քաղաքական գործիչ, ձեռնարկատեր, բարերար, նորարար մեդիայի և հեռահաղորդակցության ոլորտում
 
=== 1930-1955 թթ. ===
* Արքայազն [[Յոհան Հայնրիխ]] (1931–2010 թթ.), Սաքս-Քոբուրգի և Գոթա-Կոհարի տոհմի արքայազն
* [[Էրիխ Ուրբաններ]] (1936 թ), ավստրիացի կոմպոզիտոր և ուսուցիչ
* [[Ֆրից Դինքհաուզեր]] (1940 թ.), քաղաքական գործիչ, մուրճ նետող և բոբսլեյեր [[1968]] թ. ձմեռային օլիմպիական խաղերում
* [[Մարչելլո Սպատաֆորա]] (1941 թ.), իտալացի դիվանագետ, նախկինում [[Միավորված ազգերի կազմակերպություն|ՄԱԿ]]-ի մշտական ներկայացուցիչը [[Իտալիա]]յում
* [[Կլաուս Ռիեդլե]] (1941 թ.), գերմանացի էլեկտրատեխնիկ, ներդրում է ունեցել էլեկտրաէներգիայի արտադրության համար ավելի արդյունավետ գազի [[տուրբին]]ների մշակման մեջ
* [[Փիթեր Նոեվեր]] (1941 թ.), դիզայներ և արվեստի, ճարտարապետության և մեդիայի համադրող
* [[Գերհարդ Պֆանցելտեր]] (1943 թ.), նշանավոր ավստրիացի դիվանագետ
* [[Քրիստիան Բրեգեր]] (1945 թ.), ավստրիացի կինեմատոգրաֆիստ
* [[Ռադու Մալֆատտի]] (1946 թ.), տրոմբոն նվագող և կոմպոզիտոր
* Պրոֆեսոր [[Հերբերտ Լոխս]], (1946–2015 թթ.), բժշկության դոկտոր, նշանավոր գերմանացի և ավստրիացի բժիշտ և գիտնական
* [[Առնոլդ Շվարցնեգեր]] (1947 թ.), ավստրիացի-ամերիկացի դերասան, քաղաքական գործիչ
* [[Հելգա Անդերս]] (1948–1986 թթ.), ավստրիացի հեռուստատեսային դերասանուհի
* [[Գերթ Էլզասեր]] (1949 թ.), սկելետոնի մարզիկ, ով մասնակցել է 1980-ականների մրցումներին
* [[Փիթեր Ցոլլեր]] (1952 թ.), տեսաբան-ֆիզիկոս և դասախոս [[Ինսբրուքի համալսարան]]ում
* [[Անդրեաս Մայսլինգեր]] (1955 թ.), ավստրիացի պատմաբան և Ավստրիական հոլոքոստի հիշատակի ծառայության հիմնադիր
* [[Գաբրիելե Զիմա]] (1955–2016 թթ.), օպերային երգչուհի
 
=== 1955 թ. մինչև նագույն ժամանակներ ===
* [[Վոլֆգանգ Շեֆլեր (գյուտարար)]] (1956 թ.), գյուտարար, ստեղծել է անդրադարձնող ամաններ, որոնք կուտակում են արևային էներգիան՝ կերակուր պատրաստելու համար և աշխարհի առաջին արևային էներգիայով աշխատող դիակիզարանը
* [[Գաբրիելե Ֆոնտանա]] (1958 թ.), ավստրիացի օպերային երգչուհի, սոպրանո
* [[Ֆրանց Մարքս]] (1963 թ.), ըմբշամարտիկ, որակավորվել է [[Բարսելոնա]]յում [[ամառային օլիմպիական խաղեր]]ի համար
* [[Քրիստիան Շպիելման]] (1963 թ.), ֆիզիկոս և պրոֆեսոր [[Ենայի համալսարան]]ում
* [[Թոմաս Լարխեր]] (1963 թ.), ավստրիացի կոմպոզիտոր և դաշնակահար
* [[Մարկուս Պրոկ]] (1964 թ.), սահնակորդ, ով 1983-2002 թթ. մասնակցել է մրցումների
* [[Արմին Վոլֆ]] (1966 թ.), լրագրող և հեռուստահաղորդավար
* [[Եվա Լինդ]] (1966 թ.), օպերային երգչուհի, սոպրանո
* [[Արքայազն Յոհան (Սաքս-Կոբուրգ և Գոթա)]] (1969–1987 թթ.), գերմանացի արքայազն Սաքս-Կոբուրգի և Գոթա-Կոհարիի տոհմից
* [[Բերնարդ Լանդաուեր]] (1970 թ.), կոնտրտենոր
* [[Գաբրել Քուհն]] (1972 թ.), [[Շվեդիա]]յում ապրող քաղաքական գրող և թարգմանիչ
* [[Ալեքսանդր Մարկովիչ]] (1975 թ.), սերբ դիրիժոր, [[Տիրոլի օպերային թատրոն]]ի գլխավոր դիրիժոր
* [[Բարբարա Շետտ]] (1976 թ.), ավստրիացի թենիսիստ և սպորտային մեկնաբան
* [[Ռենե Բենկո]] (1977 թ.), անշարժ գույքի ներդրող և Signa Holding ընկերության հիմնադիր
* [[Ալիս Թումլեր]] (1978 թ.), հեռուստահաղորդավար
* [[Գեորգ Նոյհաուզեր]] (1982 թ.), Serenity խմբի երգիչ<ref>[[Serenity (band)]]</ref>{{Circular reference|date=July 2019}}
* [[Մանու Դելագո]] (1984 թ.), լոնդոնաբնակ [[Հանգ (երաժշտական գործիք)|հանգ]]ահար, հարվածային գործիքներ նվագող և կոմպոզիտոր
* [[Ֆրից Դոպֆեր]] (1987 թ.), աշխարհի առաջնությանը մասնակցած ալպյան դահուկորդ, մասնագիտացել է մեծ սլալոմի և սլալոմի մեջ
* [[Դավիդ Լամա]] (1990–2019 թթ.), ժայռամագլցող և լեռնագնաց
* [[Ամիրա էլ Սայիդ]] (1991 թ.), եգիպտացի-ավստրիացի դերասանուհի և գրող
* [[Նաթան Թրենտ]] (1992 թ.), ավստրիացի երաժիշտ, ներկայացրել է Ավստրիան [[Եվրատեսիլ 2017 երգի մրցույթ]]ում
* [[Սուսաննա Կուրցթալեր]] (1995 թ.), բիաթլոնիստ
* [[Վանեսսա Հերցոգ]] (1995 թ.), չմշկավազորդ
* [[Վիկտորիա Սվարովսկի]] (1994 թ.), երգիչ, հեռուստահաղորդավար (Let's Dance Germany), [[Սվարովսկի|Սվարովսկու]] կայսրության միլիարդատեր ժառանգորդուհի
 
== Միջազգային հարաբերություններ ==
 
=== Քույր քաղաքներ ===
*{{դրոշ|Գերմանիա}} [[Ֆրայբուրգ Բրայսհաուի վրա|Ֆրայբուրգ]], [[Գերմանիա]] ''<small>(1963 թ.)''</small>
*{{դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Գրենոբլ]],, [[Օվրեն-Ռոն-Ալպեր]], [[Ֆրանսիա]] <small>''(1963 թ.)''</small><ref name="Grenoble">{{cite web|author=Jérôme Steffenino, Marguerite Masson |url=http://www.grenoble.fr/103-jumelages-et-cooperations.htm|title=Ville de Grenoble –Coopérations et villes jumelles |publisher=Grenoble.fr |date= |accessdate=16 May 2013}}</ref>
*{{դրոշ|Բոսնիա և Հերցեգովինա}} [[Սարաևո]], [[Բոսնիա և Հերցեգովինա]] <small>''(1980 թ.)''<ref name="Sarajevo">{{cite web|url=http://www.sarajevo.ba/en/stream.php?kat=147|title=Fraternity cities on Sarajevo Official Web Site|publisher=[[copyright|©]] City of Sarajevo 2001–2008|accessdate=2008-11-09}}</ref></small>
*{{դրոշ|Դանիա}} [[Օլբորգ]], [[Դանիա]] <small>''(1982 թ.)''</small><ref name="Aalborg twinnings">{{cite web|url=http://www.europeprize.net/en/?page_id=5 |title=Aalborg Twin Towns |publisher=Europeprize.net |accessdate=19 August 2013 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130907145357/http://www.europeprize.net/en/?page_id=5 |archivedate=7 September 2013 }}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.aalborgkommune.dk/Borgerportal/Serviceomraader/Byen/Venskabsbyer/Towns.htm |title=Aalborg Kommune – Venskabsbyer |date=2007-11-14 |accessdate=2009-07-26 |archiveurl = https://web.archive.org/web/20071114155748/http://www.aalborgkommune.dk/Borgerportal/Serviceomraader/Byen/Venskabsbyer/Towns.htm |archivedate = 2007-11-14}}</ref>
*{{դրոշ|Վրաստան}} [[Թբիլիսի]], [[Վրաստան]] <small>''(1982 թ.)''<ref name="Tbilisi Sister Cities">{{cite web|url=http://www.tbilisi.gov.ge/index.php?lang_id=ENG&sec_id=4571|title=Tbilisi Sister Cities|accessdate=2013-08-05|work=[http://www.tbilisi.gov.ge/ Tbilisi City Hall]|publisher=Tbilisi Municipal Portal|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130724120155/http://www.tbilisi.gov.ge/index.php?lang_id=ENG&sec_id=4571|archivedate = 2013-07-24}}</ref></small>
* {{դրոշ|Ճապոնիա}} [[Օմատի (քաղաք)]], [[Ճապոնիա]], <small>''(1985 թ.)''<ref name="Omachi Sister Cities">{{cite web|url=http://www.city.omachi.nagano.jp/00038000/00038003.html|script-title=ja:友好・姉妹都市|language=Japanese|accessdate=2014-08-17|work=Omachi City Hall|publisher=Omachi Municipal Office|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140817134303/http://www.city.omachi.nagano.jp/00038000/00038003.html|archivedate = 2014-08-17}}</ref></small>
*{{դրոշ|ԱՄՆ}} [[Նոր Օռլեան]], [[ԱՄՆ]] <small>''(1995 թ.)''</small>
 
=== Գործընկերություններ ===
*{{դրոշ|Լեհաստան}} [[Կրակով]], [[Լեհաստան]] <small>''(1998 թ.)''<ref name="Kraków partnerships">{{cite web|url=http://www.krakow.pl/otwarty_na_swiat/2531,kat,0,5,miasta_partnerskie.html |title=Kraków - Miasta Partnerskie |accessdate=2013-08-10 |work=Miejska Platforma Internetowa Magiczny Kraków |language=Polish |trans-title=Kraków -Partnership Cities |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130702010825/http://www.krakow.pl/otwarty_na_swiat/2531%2Ckat%2C0%2C5%2Cmiasta_partnerskie.html |archivedate=2013-07-02 |url-status=dead }}</ref></small>
 
=== Ավստրիայի արտասահմանյան ծառայություն ===
Ավստրիայի արտասահմանյան ծառայությունը հասարակական կազմակերպություն է, որը 85 կազմակերպություններում և 35 երկրներում տեղեր է հատկացնում ավստրիական լրացուցիչ պետական ծառայության համար հոլոքոստի հիշողության, սոցիալական ծառայության և խախաղության ծառայության բնակավառում։ Այն հիմնադրվել է 1998 թ. Ինսբրուքում Անդրեաս Մասլինգերի և Անդրեաս Հյորթնագլի կողմից։
 
== Տես նաև ==
*[[Տիրոլ]]
*[[Ինսբրուքի համալսարան]]
*[[Ինսբրուքի Լեոպոլդի և Ֆրանցի համալսարան]]
*[[Ինսբրուքի օդանավակայան]]
 
== References ==
;Մեջբերումներ
{{Reflist}}
;Գրականություն
{{Refbegin}}
 
* {{cite journal |last=Krakover |first=Shaul |last2=Borsdorf |first2=Axel |date=2000 |title=Spatial dynamics of urban expansion: The case of Innsbruck, Austria |url=http://www.digizeitschriften.de/dms/resolveppn/?PPN=GDZPPN003002403 |journal=Die Erde |volume=131 |issue=2 |pages=125–141 |doi= |accessdate=7 June 2014}}
* {{cite book|last=Bousfield |first=Jonathan |last2=Humphreys |first2=Rob |title=The Rough Guide to Austria |publisher=Rough Guides |location=London |year=2001 |isbn=978-1858280592}}
* {{cite book|last= |first= |editor= |title=City Guides: Innsbruck |publisher=Freytag-Berndt |location=Vienna |year=1999 |isbn=978-3850849111}}
* {{cite book |last=Maier |first=Dieter |title=Insight Guide Austria |publisher=APA Publications |location=Singapore |year=1998 |isbn=978-0887296109 |url-access=registration |url=https://archive.org/details/isbn_9780887296109 }}
* {{cite book |last=Parsons |first=Nicholas T. |title=Blue Guide Austria |edition=Fourth |publisher=A & C Black Publishers Ltd |location=London |year=2000 |isbn=978-0393320176 |url-access=registration |url=https://archive.org/details/blueguideaustria00nich }}
* {{cite book |last=Schulte-Peevers |first=Andrea |editor=Alison Coupe |title=Michelin Green Guide Austria |publisher=Michelin Travel & Lifestyle |location=London |year=2007 |isbn=978-2067123250 |url-access=registration |url=https://archive.org/details/michelingreengui00gwen }}
{{Refend}}
 
==Հետագա ընթերցում==
;19-րդ դարի հրատարակություններ
*{{Citation |publisher = Karl Baedeker |title = Southern Germany and Austria |location = Coblenz |edition = 2nd |date = 1871 |oclc = 4090237 |chapterurl = https://archive.org/stream/southerngermany10firgoog#page/n284/mode/2up |chapter= Innsbruck |ol = 20619468M }}
 
;20-րդ դարի հրատարակություններ
*{{Citation |publisher = J.H. Herz |location = Berlin |title = Guide through Germany, Austria-Hungary, Switzerland, Italy, France, Belgium, Holland, the United Kingdom, Spain, Portugal, &c |edition = 9th |date = 1908 |oclc = 36795367 |chapterurl = https://archive.org/stream/guidethroughger00gesgoog#page/n453/mode/2up |chapter= Innsbruck }}
*{{Citation |publisher = Encyclopædia Britannica |location = New York |title = The Encyclopædia Britannica |chapterurl = https://archive.org/stream/encyclopaediabri14chisrich#page/582/mode/2up |chapter= Innsbruck |date = 1910 |oclc = 14782424 |edition=11th }}
*{{Citation |publisher = Karl Baedeker |location = Leipzig |edition=11th |title = Austria-Hungary |date = 1911 |chapterurl = https://archive.org/stream/austriahungarywi00karl#page/182/mode/2up |chapter= Innsbruck |ol = 18759934M }}
 
== Արտաքին հղումներ ==
{{Commons|Innsbruck}}
*{{cite EB1911|wstitle=Innsbruck |volume=14 |short=x}}
*[https://web.archive.org/web/20130116144928/http://www.innsbruck.at/ Innsbruck.at] Ինսբրուքի պաշտոնական կայք
*[http://www.innsbruck.info/ Innsbruck.info] Զբոսաշրջային վարչություն
*[http://www.tirolerabend.info/ tirolerabend.info] Տիրոլյան երեկույթներ Ինսբրուքում
*[https://web.archive.org/web/20090831095048/http://www.ivb.at/ IVB] Հասարակական տրանսպորտի պաշտոնական կայք
*[http://www.drokov.com/v/austria/innsbruck200802 Innsbruck Photos 2008]
*[https://web.archive.org/web/20110706104031/http://www.digital-photo.com.au/v/Landscapes/Europe/Austria/Hafelekar Collection of photograph of Hafelekar mountain above Innsbruck]
*[http://www.provinnsbruck.at www.provinnsbruck.at] Համայնքային բլոգ
*[http://www.all-inn.at www.all-inn.at] Ինսբրուքի ուղեցույց
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/wiki/Մասնակից:XenonX88/Ավազարկղ_1» էջից