«Ադրբեջանի պատմություն»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
No edit summary |
|||
Տող 296.
===== Արցախյան պատերազմ =====
[[Պատկեր:Karabakhwar01.jpg|ձախից|մինի|Արցախյան պատերազմ|250x250փքս]]
Արցախյան պատերազմի հիմնական իրադարձություններն են [[Օղակ գործողություն|«Օղակ» օպերացիան]], [[Խոջալուի արյունահեղություն]]ը, [[Մարաղայի կոտորած]]ը և [[Գորանբոյ գործողություն]]ը։ Պատերազմի ելքը վճռում է [[Շուշիի ազատագրում|Շուշիի]], [[Լաչինի միջանցքի բացում|Լաչինի]] և [[Քարվաճառի ազատագրում]]ը հայկական զորքերի կողմից։ Արցախյան պատերազմի առաջին իսկ օրվանից ադրբեջանական իշխանություններն իրականացնում են [[Բաքվի ջարդեր (1990)|Բաքվի]] և [[Սումգայիթի ջարդեր|Սումգայիթի հայության մասսայական ջարդերը]]։ Պատերազմն ավարտվում է 1994 թվականին՝ հայկական կողմի հաղթանակով։ Կնքված զինադադարի պայմանագրի համաձայն Հայաստանը սկսում է տիրապետել նախկին [[Լեռնային Ղարաբաղի ինքնավար մարզ]]ին և հարակից [[Շահումյանի շրջան (Արցախ)|Շահումյանի շրջանին]]։ Արցախյան հակամարտությունը ներկայումս շարունակվում է։
[[Պատկեր:Location Artsakh ru.png|կենտրոն|մինի|
===== Ադրբեջանը պատերազմից հետո =====
Տող 312.
[[Ապրիլի 10]]-ին [[Լեռնային Ղարաբաղի հանրապետություն|Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության]] ռազմագերիների, պատանդների և անհետ կորածների հարցերով զբաղվող պետական հանձնաժողովը՝ համաձայն Կարմիր խաչի միջազգային կոմիտեի և [[ԵԱՀԿ Մինսկի խումբ|ԵԱՀԿ]] գործող նախագահի անձնական ներկայացուցչի գրասենյակի միջնորդությամբ Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության և Ադրբեջանի միջև ձեռք բերված պայմանավորվածության, Բաշ Քարվենդ բնակավայրի մոտակայքում իրականացրել է դիակների փոխանակում։ Հայկական կողմին հանձնվել է 18 զինծառայողի մարմին։
===== 2020թ․-ի Հայ-Ադրբեջանական
[[Պատկեր:2020 Armenian–Azerbaijani clashes.png|մինի|331x331փքս|Հուլիսյան բախումների քարտեզ]]
====== Հուլիսյան բախում ======
{{Հիմնական հոդված|Հայ-ադրբեջանական ռազմական բախում (հուլիս, 2020)}}Հայ-ադրբեջանական բախումները վերսկսվեցին են [[2020]]-ի [[հուլիսի 12]]-ին: Սկզբնական բախումները տեղի են ունեցել [[Տավուշի մարզ|Տավուշի մարզի]] [[Մովսես (գյուղ)|Մովսես]] և Հայ-ադրբեջանական պետական սահմանին գտնվող [[Թովուզի շրջան|Թովուզի շրջանի]] Աղդամ գյուղի մերձակայքում:
Փոխհրաձգությունները շարունակվում են մինչև [[հուլիսի 16]]-ը, ինչի արդյունքում զոհվել է առնվազն 15 զինվորական և մեկ քաղաքացիական անձ: 11 հաստատված ադրբեջանական ռազմական կորուստների թվում են մեկ գեներալ-մայոր, մեկ գնդապետ և երկու մայոր: Հայաստանի կառավարությունը հաղորդում է նաև փոխհրաձգության արդյունքում մեկ մայորի, մեկ կապիտանի և երկու սերժանտների մահվան մասին: [[Հուլիսի 16]]-ին փոխհրաձգությունները դադարվեցին։ Երկու կողմերն էլ հայտարարում են իրենց հաղթանակի մասին։
[[Պատկեր:Artsakhpeace.png|ձախից|մինի|292x292փքս|{{Legend|#ec1c24|Տարածքներ, որոնք Ադրբեջանը գրավել է [[Հայ-ադրբեջանական պատերազմ (2020)|Արցախյան երկրորդ պատերազմի]] ժամանակ}}{{Legend|#b97a56|Տարածքներ, որոնք տրվել են Ադրբեջանին}}]]
====== Արցախյան երկրորդ պատերազմ ======
{{Հիմնական հոդված|Հայ-ադրբեջանական պատերազմ (2020)}}Մարտական գործողությունները ընթացել են արցախա-ադրբեջանական շփման գծի ողջ երկայնքով, ինչպես նաև հայ-ադրբեջանական շփման գծի որոշ հատվածներում<ref name="hraparak.am Վարդենիս, կրակոցներ">[https://hraparak.am/post/c5e6603a91ee9c7237510bfc826ca4fb «Վարդենիսի ուղղությամբ ևս կրակոցներ են եղել»] ([https://web.archive.org/web/20200927104149/https://hraparak.am/post/c5e6603a91ee9c7237510bfc826ca4fb արխիվացված])</ref>։ Մարտական գործողություններն սկսվել են սեպտեմբերի 27-ի առավոտյան ժամը 07:10<ref>{{Cite web|url=https://www.civilnet.am/news/2020/09/27/%D5%87%D6%83%D5%B4%D5%A1%D5%B6-%D5%A3%D5%AE%D5%AB-%D5%B8%D5%B2%D5%BB-%D5%A5%D6%80%D5%AF%D5%A1%D5%B5%D5%B6%D6%84%D5%B8%D5%BE-%D5%A9%D5%B7%D5%B6%D5%A1%D5%B4%D5%AB%D5%B6-%D5%A1%D5%AF%D5%BF%D5%AB%D5%BE-%D5%B0%D6%80%D5%A5%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%B8%D5%AE%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6-%D5%A7-%D5%BD%D5%AF%D5%BD%D5%A5%D5%AC/396226|title=Շփման գծի ողջ երկայնքով Ադրբեջանը ակտիվ հրետակոծություն է սկսել, հրետակոծվում է նաև Ստեփանակերտը}}{{Չաշխատող արտաքին հղում|bot=InternetArchiveBot}}</ref>։ Ի պատասխան պատերազմի՝ Հայաստանում և Արցախում հայտարարվել է [[ռազմական դրություն]] և ընդհանուր զորահավաք։ Ադրբեջանի որոշ շրջաններում սկզբում հայտարարվել է ռազմական դրություն և [[պարետային ժամ]], ապա ընդհանուր զորահավաք։
2020 թվականի նոյեմբերի 10-ին կնքվեց [[Լեռնային Ղարաբաղում հրադադարի մասին համաձայնագիր (2020 թվականի նոյեմբերի 10)|խաղաղության պայմանագիր]], ըստ որի Արցախի հանրապետության տարածքի մեծ մասը հանձնվում է Ադրբեջանի վերահսկողության տակ՝ [[ԼՂԻՄ]]-ի տարածքից դուրս բոլոր շրջանները բացառությամբ [[Լաչինի մարդասիրական միջանցք|Լաչինի միջանցքը]], [[Շուշի]] քաղաքը, [[Հադրութի շրջան (ԼՂԻՄ)|Հադրութի շրջանի]] մեծ մասը, [[Ասկերանի շրջան|Ասկերանի]] և [[Մարտակերտի շրջան|Մարտակերտի շրջանի]] որոշ գյուղեր, իսկ ԼՂՀ սահմանները պահպանում են ռուս սահմանապահները։
Պատերազմը նշանակալի դարձավ ԱԹՍ-ների, նորագույն տեխնիկայի և ծանր հրետանու լայնամասշտաբ ռազմական օգտագործմամբ և ինֆորմացիոն դաշտում պաշտոնական հակամարտությամբ՝ հանդես գալով ժամանակակից պատերազմի օրինակ։ Ըստ Հայաստանի ՊՆ ներկայացուցիչ [[Արծրուն Հովհաննիսյան|Արծրուն Հովհաննիսյանի]]՝ ռազմական գործողությունների ինտենսիվությամբ և տեխնիկայի օգտագործման ծավալով պատերազմը համեմատելի է [[Իրաքի պատերազմ|2003թ․ Իրաքյան պատերազմի]] հետ՝ ԱՄՆ-ի և Իրաքի միջև<ref>{{Cite web|url=https://www.1in.am/2840214.html|title=Սա աննախադեպ ծանր պատերազմ է. Արծրուն Հովհաննիսյան (տեսանյութ)|last=Technologies|first=Peyotto|website=1in.am|accessdate=2020-10-20}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.youtube.com/watch?v=PUXH_-weh6M|title=|last=|first=|date=|website=|publisher=|accessdate=}}</ref>։
== Տես նաև ==
| |||