Վիքիպեդիա

«Զանգվածային ոչնչացման զենք»–ի խմբագրումների տարբերություն

Դիտել պատմությունը
← Նախորդ տարբՀաջորդ տարբ →
Content deleted Content added
ՎիզուալԵլատեքստ
Տող 54.
«Զանգվածային ոչնչացման զենք» ամենատարածված սահմանումը [[Միջուկային զենք|միջուկային]], [[Կենսաբանական ագենտ|կենսաբանական]] կամ [[Քիմիական զենք|քիմիական զենքի]] (NBC) սահմանումն է, չնայած որ չկա որևէ [[Միջազգային պայմանագիր|պայմանագիր]] կամ [[Միջազգային իրավունքի նորմ|միջազգային իրավունքի]] որևէ օրենք, որը պարունակում է լիարժեք սահմանում: Փոխարենը, միջազգային իրավունքը օգտագործվել է WMD զենքի հատուկ կատեգորիաների նկատմամբ, այլ ոչ թե ընդհանուր առմամբ WMD-երի: Չնայած միջուկային, քիմիական և կենսաբանական զենքերը համարվում են որպես WMD երեք հիմնական տեսակներ<ref name="WMD">{{cite web|url=https://www.hampshire.edu/pawss/weapons-of-mass-destruction|title=Weapons of Mass Destruction|last1=Reed|first1=Laura|date=2014|website=Hampshire College|publisher=Hampshire College|archive-url=https://web.archive.org/web/20150802093743/https://www.hampshire.edu/pawss/weapons-of-mass-destruction|archive-date=2 August 2015|access-date=21 October 2014|url-status=live}}</ref>, որոշ վերլուծաբաններ պնդում են, որ ճառագայթային նյութերը, ինչպես նաև հրթիռային տեխնոլոգիաները և առաքիչ համակարգերը, ինչպիսիք են օդանավերը և [[Բալիստիկ հրթիռ|բալիստիկ հրթիռները]], կարող են պիտակավորվել նաև որպես WMD<ref name="WMD" />:
 
Այնուամենայնիվ, միջուկային և կենսաբանական զենքերը նույն կատեգորիայի մեջ չեն մտնում քիմիական և «<nowiki/>[[Կեղտոտ ռումբ|կեղտոտ ռումբի]]<nowiki/>»<ref>{{Cite web|url=https://www.nrc.gov/reading-rm/doc-collections/fact-sheets/fs-dirty-bombs.html|title=Backgrounder on Dirty Bombs|website=NRC Web|accessdate=2021-05-13}}</ref> ճառագայթաբանական զենքերի հետ․ վերջիններս ունեն սահմանափակ կործանարար ներուժ (և գրեթե զրոյական, ինչքանով կաված է այդ հատկանիշին), մինչդեռ այդ առումով միջուկային և կենսաբանական զենքերը նյութի շատ քիչ քանակությամբ մեծ թվով մարդկանց սպանելու բացառիկ ունակություն ունեն։, Եվ, հետևաբար, այդ տեսանկյունից, կարելի է ասել, որ դրանք առանձին դասի են պատկանում:
 
NBC- ի սահմանումը օգտագործվել է նաև ԱՄՆ պաշտոնական փաստաթղթերում, [[ԱՄՆ Նախագահ|ԱՄՆ Նախագահի]]<ref>{{cite web|url=http://nti.org/f_wmd411/f1a1_letter.html|title=Archived copy|archive-url=https://web.archive.org/web/20100402124051/http://nti.org/f_wmd411/f1a1_letter.html|archive-date=2 April 2010|access-date=6 February 2016|url-status=dead}}</ref><ref>{{cite web|url=http://frwebgate.access.gpo.gov/cgi-bin/getdoc.cgi?dbname=2001_presidential_documents&docid=pd14my01_txt-9.pdf|title=Weekly Compilation of Presidential Documents Volume 37, Issue 19 (May 14, 2001)|publisher=Frwebgate.access.gpo.gov|access-date=14 May 2012}}{{Dead link|date=April 2019|bot=InternetArchiveBot|fix-attempted=yes}}</ref>, [[Կենտրոնական հետախուզական վարչություն|ԱՄՆ Կենտրոնական հետախուզական գործակալության]]<ref>[http://www.odci.gov/cia/reports/721_reports/jan_jun2003.htm CIA Site Redirect{{spaced ndash}}Central Intelligence Agency] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20061004011442/https://www.odci.gov/cia/reports/721_reports/jan_jun2003.htm|date=4 October 2006}}</ref>, [[ԱՄՆ Պաշտպանության նախարարություն|ԱՄՆ Պաշտպանության նախարարության]]<ref>{{cite web|url=http://www.defenselink.mil/pubs/prolif97/message.html|title=Archived copy|archive-url=https://web.archive.org/web/20041001050843/http://www.defenselink.mil/pubs/prolif97/message.html|archive-date=1 October 2004|access-date=6 February 2016|url-status=dead}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.defenselink.mil/pubs/ptr20010110.pdf|title=Archived copy|archive-url=https://web.archive.org/web/20060601034146/http://www.defenselink.mil/pubs/ptr20010110.pdf|archive-date=1 June 2006|access-date=6 February 2016|url-status=dead}}</ref> և ԱՄՆ կառավարության հաշվետվողականության պալատի<ref>{{cite web|url=http://frwebgate.access.gpo.gov/cgi-bin/getdoc.cgi?dbname=gao&docid=f:d01582.pdf|title=Weapons of Mass Destruction: State Department Oversight of Science Centers Program|access-date=5 August 2010}}{{Dead link|date=August 2019|bot=InternetArchiveBot|fix-attempted=yes}}</ref> կողմից:
Տող 60.
Այլ փաստաթղթերն ընդլայնում են WMD բնորոշումը՝ ներառելով նաև ճառագայթաբանական կամ [[Սովորական զենք|սովորական զենքեր]]: [[ԱՄՆ զինված ուժեր|ԱՄՆ զինված ուժերը]] WMD-ին վերաբերվում են որպես.
 
{{քաղվածք|Քիմիական, կենսաբանական, ճառագայթային կամ միջուկային զենքերը, որոնք ընդունակ են ոչնչացնել կամ զանգվածային զոհեր պատճառել, ինչպես նաև շարքից հանել զենքի տեղափոխման կամ տեղաշարժման միջոցները, եթե այդ միջոցները զենքի ''անջատվող և բաժանվող մաս'' են կազմում: Այլ կերպ կոչվում է WMD։|{{oq|en|Chemical, biological, radiological, or nuclear weapons capable of a high order of destruction or causing mass casualties and exclude the means of transporting or propelling the weapon where such means is a separable and divisible part from the weapon. Also called WMD.<ref>{{cite web |url=http://www.dtic.mil/doctrine/dod_dictionary/ |title=Department of Defense Dictionary of Military and Associated Terms |publisher=Dtic.mil |date=12 April 2001 |access-date=5 August 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20161010194329/http://www.dtic.mil/doctrine/dod_dictionary/ |archive-date=10 October 2016 |url-status=dead}}</ref>}}}}
 
{{quote|Chemical, biological, radiological, or nuclear weapons capable of a high order of destruction or causing mass casualties and exclude the means of transporting or propelling the weapon where such means is a separable and divisible part from the weapon. Also called WMD.<ref>{{cite web |url=http://www.dtic.mil/doctrine/dod_dictionary/ |title=Department of Defense Dictionary of Military and Associated Terms |publisher=Dtic.mil |date=12 April 2001 |access-date=5 August 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20161010194329/http://www.dtic.mil/doctrine/dod_dictionary/ |archive-date=10 October 2016 |url-status=dead}}</ref>}}
[[Պատկեր:Overzicht_op_Museumplein_met_spandoek_The_Dutch_disease_is_better_for_peace_o,_Bestanddeelnr_253-8627.jpg|մինի|ProtestԲողոքի inցույց Amsterdam against[[Ամստերդամ]]ում՝ the deployment ofԵվրոպայում [[Pershing II]] missilesհրթիռների in Europe,տեղակայման դեմ<br>1981 թվական]]
 
Սա կարող է վերաբերել նաև միջուկային [[Միջմայրցամաքային հրթիռ|միջմայրցամաքային բալիստիկ հրթիռներին]]։
 
Տող 69 ⟶ 70՝
2004 թվականին Միացյալ Թագավորության Butler Review<ref>{{Cite web|url=http://news.bbc.co.uk/nol/shared/bsp/hi/pdfs/14_07_04_butler.pdf|title=Review of Intelligence on Weapons of Mass Destruction / Report of a Committee of Privy Counsellors|date=14th July 2004}}</ref> կատարել է «նշանակալի և երկարատև ակադեմիական քննարկումներ «զանգվածային ոչնչացման զենք» արտահայտության պատշաճ մեկնաբանման վերաբերյալ»: Կոմիտեն որոշեց խուսափել ընդհանուր տերմինից, բայց այն օգտագործվել է ''ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի 687 բանաձևի''<ref>{{Cite web|url=https://www.un.org/Depts/unmovic/documents/687.pdf|title=Բանաձևի տեքստը UN.org կայքում}}</ref> սահմանման մեջ, որը սահմանում էր այն համակարգերը, որոնցից Իրաքը պետք է հրաժարվեր:
 
{{քաղվածք|
* Միջուկային զենքը կամ միջուկային նյութերը, որոնք օգտագործելի են միջուկային զենքի կամ որևէ [միջուկային զենքի հետ կապված] ենթահամակարգերենթահամակարգերի կամ բաղադրիչներբաղադրիչների կամ ցանկացած հետազոտական, նախագծային, օժանդակող կամ արտադրական սարքավորումներսարքավորումների հետ:
* Քիմիական և կենսաբանական զենքերզենքերը և ագենտների բոլոր պաշարները, հարակից բոլոր ենթահամակարգերն ու բաղադրիչները, ինչպես նաև բոլոր հետազոտական, նախագծային, օժանդակ և արտադրական օբյեկտները:
* 150 կիլոմետրից ավելի հեռահարությամբ բալիստիկ հրթիռներհրթիռները և դրանց հետ կապված հիմնական մասերմասերը, ինչպես նաև դրանց նորոգման և արտադրական օբյեկտներօբյեկտները<ref>''[http://archive.cabinetoffice.gov.uk/butlerreview/report/index.asp Review of Intelligence on Weapons of Mass Destruction: Report of a Committee of Privy Counsellors] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110716131809/http://archive.cabinetoffice.gov.uk/butlerreview/report/index.asp|date=16 July 2011}}'' (HC 898), London: The Stationery Office, 2004, §14.</ref>:|}}
 
Քիմիական զենքի փորձագետ Գերտ Գ. Հարիգելը միայն միջուկային զենքն է համարում զանգվածային ոչնչացման իրական զենք, քանի որ «միայն միջուկային զենքն է լիովին անխտիր իր պայթուցիկ ուժով, ջերմային ճառագայթմամբ և ռադիոակտիվությամբ, և միայն դրանց պետք է անվանել զանգվածային ոչնչացման զենք»: Նա նախընտրում է քիմիական և կենսաբանական զենքերն անվանել «ահաբեկչության զենք», երն այն ուղղված է քաղաքացիական անձանց դեմ և «ահաբեկման զենք» է զինվորների համար<ref>{{Cite web|url=https://www.wagingpeace.org/chemical-and-biological-weapons-use-in-warfare-impact-on-society-and-environment/|title=Chemical and Biological Weapons: Use in Warfare, Impact on Society and Environment|last=Harigel|first=Gert G.|date=22 November 2001|access-date=19 January 2021}}</ref>։
Տող 81 ⟶ 83՝
Լրացուցիչ պայման, որը հաճախ անուղղակիորեն կիրառվում է WMD-ի նկատմամբ, այն է, որ զենքի օգտագործումը պետք է լինի ռազմավարական: Այլ կերպ ասած, դրանք կնախագծվեն այնպես, որ «դրանց հետևանքներն այնպիսին լինեն, որ գերազանցեն հենց զենքի չափը և արդյունավետությունը»<ref>[https://web.archive.org/web/20070311090139/http://www.timesonline.co.uk/tol/news/uk/article1013136.ece What makes a weapon one of mass destruction? – Times Online]</ref>: WMD-ի ռազմավարական բնույթը սահմանում է նաև դրանց գործառույթը [[Տոտալ պատերազմ|տոտալ պատերազմի]] ռազմական դոկտրինայում՝ միջոցները, որոնք երկիրը կարող էր օգտագործել իր ռազմական ջանքերը աջակցելու և մատակարարելու համար, նպատակաուղղել, մասնավորապես՝ իր բնակչության, արդյունաբերության և բնական ռեսուրսների խնդիրներին:
 
ԱՄՆ քաղաքացիական պաշտպանության կազմակերպությունների շրջանակներում ներկայումս կա «'''Քիմիական, կենսաբանական, ճառագայթաբանական, միջուկային և պայթուցիկ նյութերի'''» ('''{{comment|CBRNE''' - |Chemical, Biological, Radiological, Nuclear, and Explosive}}''') կատեգորիա, որի մեջ WMD- ն սահմանվում է որպես.
 
(1) Ցանկացած [[Պայթուցիկ նյութեր|պայթուցիկ նյութ]], [[Հրկիզող նյութեր|հրկիզող]], [[թունավոր գազ]], [[ռումբ]], [[նռնակ]] կամ [[հրթիռ]], որի հրման լիցքը 113 գ-ից ավելի է, [[Հրթիռային զենք|հրթիռը]], որի պայթուցիկ կամ կրակող լիցքի կշիռը մեկ քառորդ ունցիայից [7 գ] ավելի է, կամ [[Ական|ականը]] կամ վերը նշվածի նման սարքը: (2) թունավոր գազ (3) ցանկացած զենք, որը ներառում է հիվանդաբեր օրգանիզմ (4) Ցանկացած զենք, որը նախատեսված է մարդու կյանքի համար վտանգավոր մակարդակի [[Ճառագայթային աղտոտում|ճառագայթում]] արձակելու համար:▼
 
{{քաղվածք|
<blockquote>(1) Any [[explosive]], [[Incendiary device|incendiary]], [[poison gas]], bomb, [[grenade]], or [[rocket]] having a [[propellant]] charge of more than four ounces [113 g], [[missile]] having an explosive or incendiary charge of more than one-quarter ounce [7 g], or [[Land mine|mine]] or device similar to the above. (2) Poison gas. (3) Any weapon involving a disease organism. (4) Any weapon that is designed to release [[Radioactive contamination|radiation]] at a level dangerous to human life.<ref>{{cite web|url=http://www.theaic.org/publications/archives/thechemist/The_Chemist_Vol_84_Issue_1_2007/CBRNE_agents_pt1.pdf|title=The History and Science of CBRNE Agents, Part I|year=2007|publisher=American Institute of Chemists|page=1|archive-url=https://web.archive.org/web/20140714193547/http://www.theaic.org/publications/archives/thechemist/The_Chemist_Vol_84_Issue_1_2007/CBRNE_agents_pt1.pdf|archive-date=14 July 2014|author=Capt. G. Shane Hendricks, Dr. Margot J. Hall|access-date=4 July 2014|url-status=dead}}</ref></blockquote>▼
▲(1)# Ցանկացած [[Պայթուցիկ նյութեր|պայթուցիկ նյութ]], [[Հրկիզող նյութեր|հրկիզող]], [[թունավոր գազ]], [[ռումբ]], [[նռնակ]] կամ [[հրթիռ]], որի հրման լիցքը 113 գ-ից ավելի է, [[Հրթիռային զենք|հրթիռը]], որի պայթուցիկ կամ կրակող լիցքի կշիռը մեկ քառորդ ունցիայից [7 գ] ավելի է, կամ [[Ական|ականը]] կամ վերը նշվածի նման սարքը: (2) թունավոր գազ (3) ցանկացած զենք, որը ներառում է հիվանդաբեր օրգանիզմ (4) Ցանկացած զենք, որը նախատեսված է մարդու կյանքի համար վտանգավոր մակարդակի [[Ճառագայթային աղտոտում|ճառագայթում]] արձակելու համար:
# թունավոր գազ
# ցանկացած զենք, որը ներառում է հիվանդաբեր օրգանիզմ
# ցանկացած զենք, որը նախատեսված է մարդու կյանքի համար վտանգավոր մակարդակի [[Ճառագայթային աղտոտում|ճառագայթում]] արձակելու համար:
▲<blockquote>|{{oq|en|(1) Any [[explosive]], [[Incendiary device|incendiary]], [[poison gas]], bomb, [[grenade]], or [[rocket]] having a [[propellant]] charge of more than four ounces [113 g], [[missile]] having an explosive or incendiary charge of more than one-quarter ounce [7 g], or [[Land mine|mine]] or device similar to the above. (2) Poison gas. (3) Any weapon involving a disease organism. (4) Any weapon that is designed to release [[Radioactive contamination|radiation]] at a level dangerous to human life.<ref>{{cite web|url=http://www.theaic.org/publications/archives/thechemist/The_Chemist_Vol_84_Issue_1_2007/CBRNE_agents_pt1.pdf|title=The History and Science of CBRNE Agents, Part I|year=2007|publisher=American Institute of Chemists|page=1|archive-url=https://web.archive.org/web/20140714193547/http://www.theaic.org/publications/archives/thechemist/The_Chemist_Vol_84_Issue_1_2007/CBRNE_agents_pt1.pdf|archive-date=14 July 2014|author=Capt. G. Shane Hendricks, Dr. Margot J. Hall|access-date=4 July 2014|url-status=dead}}</ref></blockquote>}}}}
 
== Միջազգային իրավունք ==
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/wiki/Զանգվածային_ոչնչացման_զենք» էջից